Izrael jest jednym narodem o stu narodowościach.
Żydzi wracali do ojczyzny z całego świata. Wracając przywozili
z sobą różne języki, różne tradycje, różne zwyczaje, a nawet
różne kuchnie. Ta różnorodność kulturowa wielce wzbogaciła Izrael,
i wydaje się, że do pewnego stopnia decyduje o jego niepowtarzalności,
unikalności i wyjątkowości, która zjednoczona jest pod jednym
wspólnym sztandarem.
Współczesny Izrael stworzyli Aszkenazim,
Żydzi pochodzący ze wschodniej Europy (hebrajskie słowo Aszkenaz
oznacza Niemcy). Wśród powracających aszkenazyjczyków
są ich potomkowie, którzy wyemigrowali kiedyś do Ameryki Południowej,
Afryki Południowej i Australii. Wielu spośród nich jeszcze posługuje
się językiem jidysz, który w przeszłości był powszechnie używany
przez Żydów we wschodniej Europie. Pionierami syjonizmu byli
właśnie aszkenazyjczycy. Wystarczy spojrzeć na nazwiska pierwszych
premierów i prezydentów, aby wiedzieć, że pochodzili oni ze
wschodniej Europy - Chaim Weizmann, David Ben Gurion (David
Gruen), Mashe Sharett (Isaac Shimshelevitz), Zalman Shazar (Zakan
Rubashow), Levi Eshkol (Levi Shkolnik), Golda Meir. Przyczynili
się oni do powstania niepodległego państwa żydowskiego, a później
organizowali masową imigrację sefardyjczyków.
Mieszkając we wschodniej i centralnej
Europie, spotkali się z najostrzejszym antysemityzmem na świecie,
ale i z socjalizmem, syjonizmem oraz ideami oświecenia. Ci,
co przeżyli Holokaust, przyjechali ze swoją kulturą i językiem
do Izraela.
Aszkenazis przez wiele lat dominowali
we wszystkich ważnych dziedzinach życia, od handlu i polityki
po edukację i obronę. Wciąż są większością w rządzie i w instytucjach
publicznych. Ich dominująca rola dobiega jednak końca. Współcześnie
coraz bardziej mieszają się ze sobą różne grupy Żydów.
Niektórzy uważają, że Sefardejczycy
to Żydzi pochodzący z krajów arabskich, jednak w rzeczywistości
pochodzą z dawnej Hiszpanii (hebrajskie słowo Sefard
oznacza Hiszpanię). Po 1492 roku byli zmuszeni przenieść
się do innych krajów. Część z nich zamieszkała w muzułmańskich
państwach Afryki północnej, oraz w Turcji, Grecji i innych.
Do XIX wieku większość Żydów w Palestynie stanowili właśnie
sefardyjczycy. Posługiwali się oni własnym językiem ladino.
Niektórzy starsi sefardyjczycy do dziś porozumiewają się tym
językiem.
Spotkali się oni z mniejszą wrogością,
a prześladowania spotkały ich dopiero w XX wieku. Bardzo szybko
przenieśli się do Izraela, przynosząc z sobą swoją kulturę,
język i dawne obyczaje. Przez długi czas tworzyli niższe, uboższe
warstwy społeczeństwa izraelskiego, ale to się stopniowo zmienia.
Obecnie blisko jedna czwarta małżeństw zawieranych jest pomiędzy
aszkenazim i sefardim.
Żydów, którzy przybyli z krajów arabskich,
określa się mianem Mizrahim. W większości pochodzą
oni z Jemenu (hebrajskie słowo Teimanim oznacza Jemen)
i posiadają swoją własną odrębną kulturę. Przed prześladowaniami
uciekli do Izraela także Żydzi z Iraku, Afganistanu, Iranu.
Przybyli także z Buchary w Azji Środkowej i z Koczin w Indiach
(koczyjczycy). Jeszcze inny wkład w kulturę Izraela wnieśli
Czarni Żydzi przybyli z udręczonej głodem Etiopii (byli tam
nazywani Falaszami, czyli "obcymi").
Teraz w swojej ojczyźnie wzbogacają różnorodność kulturową i
etniczną Izraela. Spotykają się jednak czasami z przejawami
braku akceptacji faktu, że ci czarni są Żydami i wyznają jedną
wiarę. Ich proces asymilacji w społeczeństwie przebiega dużo
wolniej, niż pozostałych grup.
Czas płynie i rodzą się kolejne pokolenia
dzieci. Obecnie, już prawie połowa mieszkańców Izraela to "sabrowie",
czyli Żydzi urodzeni już w niepodległym państwie Izraela. "Sabra"
to owoc - kolczasta gruszka o słodkim miąższu. Takimi w rzeczywistości
są Izraelczycy - z zewnątrz kolce, a w środku słodki miąższ.
Z zewnątrz wydają się szorstcy, nieuprzejmi, apodaktyczni, nie
znający słowa "proszę" i "przepraszam".
Lecz po bliższym poznaniu okazują się towarzyscy, spontaniczni,
ciepli i wspaniałomyślni. Izraelczycy są wyjątkowo swobodni,
jeśli chodzi o strój i zachowanie, choć nieskromność jest źle
widziana. Przesadna grzeczność budzi niesmak. U "sabra"
zacierają się różnice kulturowe pomiędzy aszkenazim,
sefardim czy mizrahim. Żyjąc w wolnym kraju, bez
kompleksu niższości, ucząc się w jednych szkołach i służąc w
jednej armii, tworzą nowe społeczeństwo - izraelskie.
Młode pokolenie Izraelczyków słyszało
o przykazaniach Bożych danych Mojżeszowi, ale niewielu zdaje
sobie sprawę, że jest 613 różnych nakazów religijnych dotyczących
wszystkich aspektów życia. Większość Izraelczyków znajduje się
pomiędzy świeckością a religijnością. Można uznać to za paradoks,
że właśnie na tej ziemi wskaźniki praktyk religijnych wciąż
maleją. Instytut Badań Społecznych Guttmana podał, że w 1994
roku:
98% Izraelczyków przybijało przy wejściu
do domu mezuzę;
92% Izraelczyków dokonywało obrzezania
synów;
90% Izraelczyków częściowo przestrzegało
zasad koszerności w jedzeniu;
78% Izraelczyków spożywało wieczerzę
paschalną (seder);
71% Izraelczyków pościło w Jom Kippur;
66% Izraelczyków w jakimś zakresie przestrzegało
szabatu.
Młodzi Izraelczycy poznają główne zasady judaizmu w szkole,
jednak gdy dorastają bardzo często wykazują ignorancję religijną.
Pomimo tego są dumni z faktu, że są Żydami.
|