Życie żydowskiej gminy jest mierzone cyklem tygodniowymi okresami wyznaczanymi przez szabaty. Regularność następowania szabatów czyni je kamieniami węgielnymi roku. Szabat to nazwa siódmego dnia odpoczynku. Zgodnie z Pismem Świętym, siódmym dniem tygodnia jest sobota, jednakże w tradycji chrześcijańskiej nastąpiło przesunięcie na niedzielę. Muzułmanie natomiast obchodzą piątek jako dzień odpoczynku.

Słowo "szabat" jest określeniem sefardyjskim, a "szabes" aszkenazyjskim. W języku polskim przyjęła się forma "szabas".
    Szabat zaczyna się w piątek, 18 minut przed zachodem słońca, a kończy następnego wieczoru po ukazaniu się trzech gwiazd, wraz z nadejściem zmroku. Ta doba jest największym świętem żydowskim i zarazem ważnym aktem wiary każdego Żyda.
    Szabat przypomina stworzenie. Bóg bowiem stwarzał świat przez sześć dni, a siódmego dnia odpoczął. Żydzi otrzymali więc siódmy dzień tygodnia jako dzień odpoczynku i świętości. Z drugiej strony szabat przypomina o końcu i ostatecznym odkupieniu. Często określa się szabat jako "przedsmak wieczności". Szabat jest dniem odpoczynku i odnowy, odrywa rodzinę od trosk doczesnych i pozwala jej skupić się razem. Każdy szabat jest sobie równy, a tym co go odróżnia od innych, jest zmiana czytań Pisma Świętego. Szabat ma swój charakterystyczny porządek.

Ortodoksyjni Żydzi powstrzymują się w szabat od wszelkich prac, ponieważ siódmego dnia sam Pan zaprzestał Swego dzieła stworzenia. W szabat zabroniona jest wszelka praca, chyba że w grę wchodzi ratowanie ludzkiego życia. Ortodoksi skrupulatnie przestrzegają zasad, które zabraniają pisania, dokonywania operacji pieniężnych i używania jakichkolwiek urządzeń. Często zatrudnia się szabesgoja (czyli nie-Żyda), który wykonuje za opłatą czynności zabronione wyznawcom judaizmu podczas szabatu. Spis zajęć zabronionych jest bardzo obszerny: obejmuje zakaz podróżowania oraz zapalania ognia, (np. papierosów, świec, kominka i kuchenki gazowej, a także używania urządzeń elektrycznych, np. telefonów, żarówek, komputerów, wind, dzwonków elektrycznych). Zakaz zapalanie ognia spowodował powstanie specjalnych przepisów kulinarnych, w których dania (np. czulent) dogotowują się przez całą noc i podawane są w sobotę na obiad. Obecnie w Izraelu w budynkach użyteczności publicznej znajdują się windy, które w okresie szabatu automatycznie zatrzymują się na każdym piętrze - dzięki temu nie trzeba naciskać przycisków - czyli wykonywać pracy. Żydowskie osiedla tworzą dość zwarte skupiska domów, tak by wszyscy Żydzi mieli blisko do synagogi. W szabat bowiem zabronione jest kierowanie pojazdami, korzystanie ze środków transportu publicznego, a nawet dłuższe spacery.

Przygotowania do szabatu rozpoczynają się w piątkowy wieczór. Mężczyźni udają się do synagogi, kobiety zaś przygotowują wieczerzę lub idą na przechadzkę. Posiłki są już wcześniej przygotowane, włączając w to posiłki na dzień sobotni, gdyż w szabat nie wolno gotować. Jedzenie wstawia się do piekarnika, czyli szabaśnika, a jeżeli dania są zimne, ustawia je na stole.
    Kuchnia na wieczór jest dokładnie sprzątnięta, a naczynia pochowane. Na stole nakrytym białym obrusem kładzie się dwie chały i nóż do chleba. Obok stoi świecznik, kielich kiduszowy, karafka z winem, sól w solniczce i dwie świece w lichtarzu. Wszyscy powinni być odświętnie ubrani. Przed zapaleniem świec jest zwyczaj wkładania pieniędzy do puszki z jałmużną.

W piątek, osiemnaście minut przed zachodem słońca, zapala się świece szabasowe. Zapalenie tych dwóch świateł szabasowych przez matkę, oznacza, że rozpoczął się szabat i należy zaniechać wszelkich prac. Świecące świece szabasowe są symbolem świateł jaśniejących w domu w dzień Pański. Zapalenie ich przez matkę (czynność ta należy do szczególnych jej obowiązków) podkreśla ważność kobiety w rodzinie. To matka wznieca ogień w sercach i jest źródłem światła w szczególny sposób darzącego jej rodzinę pokojem i radością w tym dniu Pańskim. Zapalone świece niosą ciepło, szczęście i pokój żydowskiemu domowi. Światło jest symbolem mądrości, wiedzy i prawdy. Świecące świece to jak światło Tory, które rozświetla mroki nocy i wskazuję drogę życia. Zapalenie szabasowych świec inspiruje i nadaje wieczorowi niepowtarzalną atmosferę wewnętrznych przeżyć.
    Kobieta zamężna zwyczajowo zapala dwie świece, a także może zapalić dodatkowo po jednej dla każdego ze swoich dzieci. Panna (niezamężna) może zapalić jedną świecę z szacunku dla swojej matki. Dziewczynki są uczone zapalania świec od trzeciego roku życia.
    Następnie matka wypowiada formuły błogosławieństwa, ogarniając świece trzykrotnym ruchem i zakrywa oczy. Czas zapalania świec jest specjalnie poświęcony modlitwom o zdrowie i szczęście rodziny: "Bądź błogosławiony, Panie Boże nasz, Królu wszechświata, który nas uświęciłeś swoimi przykazaniami i przykazałeś nam zapalać świece Szabatu".

Z kolei ojciec rodziny (to właśnie on ma pierwszeństwo) wygłasza błogosławieństwo nad kielichem wina. Modlitwa ta nazywa się "kidusz". Odmawia się ją w piątki i soboty oraz po modlitwach przedpołudniowych w sobotę i święta. Do wina używane są specjalne kieliszki (czarki), przeważnie srebrne, nazywane od modlitwy kiduszowymi.

Po kiduszu wszyscy obmywają ręce, polewając wodą trzykrotnie jedną, a potem drugą rękę. Głowa domu recytuje błogosławieństwo nad chałą, odkrawa kawałek, moczy w soli i zjada. Następnie obdziela chałą pozostałych uczestników. Dwie chały symbolizują dwie porcje manny, które Bóg dawał Żydom podczas wędrówki przez pustynię w przeddzień szabatu. Znaczyło to, iż dnia siódmego należy spożywać to, co przygotowano dnia poprzedniego. Okrycie chał białą serwetką symbolizuje rosę, która pokrywała pokarm na pustyni.
    Chały są pieczone przez kobiety w przeddzień szabatu. Są to pieczone bułki z najlepszej mąki wzbogaconej jajkami oraz dla koloru - w miarę możności - szafranem. Bywa posypywana makiem lub ziarnem sezamowym.
    W wieczór szabatowy tradycyjnie jako pierwszą podaje się rybę faszerowaną albo pulpety w galaretowanym sosie. W krajach europejskich najczęściej jest to szczupak albo karp. Następnie podaje się siekaną wątróbkę z jajkiem, nóżki w galarecie, rosół z knedelkami, farfelkami lub kluseczkami albo barszcz czerwony, kura lub mięso, cymes, jarzyny, sałata, kugel (zapiekana babka z ziemniaków, makaronu lub ryżu, podawana na słono lub słodko) i kompot.

W sobotę, w południe szabatowe, przed posiłkiem obowiązkowy jest drugi "kidusz". Ten dzień jest radosny, gdyż jest wolnym od pracy. Dlatego dodatkiem do modlitwy jest radość z podarowanego przez Boga szabatu. Szabat podarowany Żydom pokazuje, że Żydzi są narodem wybranym. Czczenie szabatu potwierdza posłuszeństwo Żydów wobec Przymierza z Bogiem, a więc przypomina objawienie przykazań na Synaju.
    W południe szabatowe podaje się wino do kiduszu, chałę, rybę albo inne zimne danie, zimny barszcz czerwony, czulent (danie z ziemniaków, fasoli, cebuli i knedli), kompot albo sałatkę owocową.

Ostatnim posiłkiem szabatowym jest "Szalosz Seudot", spożywany w wieczór sobotni przed zapadnięciem zmroku, po modlitwie przedwieczornej. Ten ostatni posiłek różni się od dwóch poprzedzających posiłków skromniejszym jedzeniem oraz brakiem odmawiania kiduszu. Najczęściej spożywa się chleb, kanapki, ciasta, ciasteczka, groch lub ciecierzycę z solą i pieprzem, orzechy oraz migdały.
    Po ostatnim posiłku szabatowym odchodzi się do pożegnania szabatu (hebr. Melawe Malka). Jest to towarzyskie spotkanie, przy którym okazuje się radość po zaręczynach albo "bar micwie". Podaje się różnego rodzaju przystawki, śledzie albo wędzone ryby, frytki, jarzyny, sałatki, ciasta, owoce. Ponieważ jest to spotkanie po posiłku szabatowym, gdy były podawane potrawy mięsne, nie podaje się potraw mlecznych. Końcowym akcentem dnie jest wąchanie aromatycznych ziół przechowywanych w balsamince.