W 1945 r. nowe terytorium państwa polskiego objęło obszar 312 677 km2, czyli zmniejszyło się o 76 000 km2. Wojna i okupacja pociągnęła za sobą śmierć ponad 6 milionów obywateli polskich, z czego 3 miliony 200 tysięcy to polscy Żydzi. W obozach koncentracyjnych, więzieniach i egzekucjach zginęło obok Żydów 1 milion 660 tysięcy Polaków. Straty materialne stanowiły 38% majątku narodowego sprzed wojny. 60% zakładów przemysłowych była zniszczona. Warszawa była zniszczona w 75%, a obok niej w gruzach leżały: Kołobrzeg, Stargard Szczeciński, Wrocław, Gdańsk, Legnica i Szczecin.
    Po wojnie w Polsce została garstka Żydów - według różnych szacunków - od 80 tys. do 560 tys. osób. Część z nich ocalała dzięki pomocy ukrywających ich Polaków. Obecnie tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata ma ponad 6 tys. polskich obywateli. Setki tysięcy Żydów przetrwało wojnę na terenach ZSRR, niektórzy z nich wrócili potem do Polski.

W latach 1945-1953 prezydentem Stanów Zjednoczonych był Harry S. Truman (1884-1972). Jego doradcą od spraw obrony i ekonomii był żydowski finansista Bernard Baruch (1870-1965). Baruch był przeciwnikiem syjonizmu i nie zgadzał się z żydowskim osadnictwem w Palestynie.

22 maja 1945 roku brytyjska Partia Pracy, wchodząca w koalicję rządową Wielkiej Brytanii, przyjęła prosyjonistyczną uchwałę domagającą się utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.

W 1945 r. Liga Arabska (Egipt, Arabia Saudyjska, Liban, Syria i Irak) wywarła silny nacisk na Wielką Brytanię, która utrzymała limity żydowskiej imigracji do Palestyny.
    4 lipca 1945 r. w Libii doszło do antyżydowskich rozruchów, między innymi w Trypolisie.

Gdy 26 lipca Partia Pracy wygrała wybory powszechne, ruch syjonistyczny miał wielką nadzieję na zniesienie "Białej Księgi" i pomoc w utworzeniu państwa żydowskiego w Palestynie.

11 sierpnia 1945 r. doszło do pierwszego przypadku powojennych rozruchów antyżydowskich w Polsce. Doszło do nich w Krakowie. Pretekstem była pogłoska o mordzie rytualnym. Ogółem w 1945 r. w licznych zamieszkach, pogromach i pojedyńczych incydentach zginęło 400 Żydów. Wiele z nich było organizowanych przez podziemne struktury organizacji AK-WIN (Wolność i Niezawisłość). Również radziecka tajna policja NKWD organizowała rozruchy antysemickie. Rozruchy wybuchły w Radomiu i Częstochowie.
    Centralny Komitet Żydów w Polsce szacował, że w ciągu 1945 r. do Polski zdołało się nielegalnie przedostać około 40 tys. ocalonych Żydów z terenów Ukrainy, Białorusi i Litwy.
    Ocaleni z Holocaustu Żydzi decydowali się na nielegalną imigrację do Palestyny. Po Szoah, żydowskie środowiska skupione w organizacji Agudas Isroel przekonały się do idei syjonizmu i poparły wysiłki zmierzające do powstania niepodległego państwa żydowskiego w Palestynie. Jednak cześć ultraortodoksów opuściła szeregi tej organizacji i nadal odrzucała możliwość stworzenia państwa żydowskiego. Spostrzegali oni syjonizm jako śmiertelne zagrożenie dla judaizmu.

28 sierpnia 1945 r. statek "Dalin" przybił do brzegów Palestyny w okolicach miasta Cesarea. W Palestynie wylądowało 35 nielegalnych żydowskich imigrantów. W ten sposób rozpoczęła się ostatnia i największa fala nielegalnej żydowskiej imigracji do Palestyny.

16 września 1945 roku brytyjski premier Clement Richard Atlee (1883-1967) odrzucił propozycję prezydenta Stanów Zjednoczonych Harry S. Trumana (1884-1972) o wpuszczeniu do Palestyny 100 tys. Żydów z Europy. Według brytyjskich planów Palestyna miała być państwem żydowsko-arabskim.

23 września 1945 r. żydowska organizacja militarna Haganah zerwała współpracę z brytyjskimi władzami mandatowymi w Palestynie.
    W październiku Haganah, Irgun (Etzel) i Lehi zjednoczyły się w walce przeciwko Brytyjczykom w Palestynie. Powstał Tnuat haMeri halvrit (Hebrajski Ruch Oporu).
    W nocy z 9 na 10 października 1945 r. żydowscy żołnierze jednostki Palmach zaatakowali brytyjski obóz dla internowanych przy Atlit, pod Hajfą. Uwolniono 208 nielegalnych żydowskich imigrantów, którzy mieli zostać wydaleni z Palestyny.
    1 listopada 1945 r. siły Palmach przeprowadziły wielką akcję sabotażu linii kolejowych w Palestynie (150 jednoczesnych ataków). Siły Hagany zaatakowały porty w Hajfie i Jaffie, niszcząc 3 brytyjskie statki straży przybrzeżnej. Irgun i Lehi zaatakowały główny dworzec kolejowy w Lod.

2 listopada 1945 r. doszło do arabskich rozruchów w Trypolisie, w Libii. W pogromie zginęło ponad 140 Żydów. Zniszczonych została większość synagog w mieście.

Od listopada 1945 r. tajni żydowscy agenci, rozpoczęli organizować kanały przeżutowe ocalonych Żydów z Polski do Palestyny. Najczęściej korzystano z okolic Szczecina i Kudowy Zdrój.
    W listopadzie 1945 r. reaktywowano w Polsce żydowską organizację Hechaluc (Pionier), z centralą w Warszawie.

13 listopada 1945 roku brytyjski minister spraw zagranicznych Ernest Bevin (1881-1951) wydał ostre oświadczenie przeciwko ruchowi syjonistycznemu. Wprowadził on ograniczenia w liczbie żydowskich imigrantów napływających do Palestyny, ustalając limit na 18 tys. osób rocznie.
    Równocześnie powołano Amerykańsko-Brytyjski Komitet Badawczy z zadaniem znalezienia rozwiązania problemu żydowskiego w Palestynie.

W owym czasie w specjalnych obozach w Europie znajdowało się 250 tys. Żydów, pozbawionych własnych rodzin, domów i jakichkolwiek środków do życia. Brytyjczycy zamknęli swój sektor okupacyjny w Niemczech, a Amerykanie zezwalali na napływ do USA jedynie 5 tys. Żydów miesięcznie.
    W następnych latach do Palestyny udało się 142 tys. Żydów, do USA 72 tys., do Kanady 16 tys., do Belgii 8 tys., do Francji 2 tys., pozostałych 10 tys. znalazło się w innych krajach.

W latach 1945-1948 urząd Wysokiego Komisarza nad Palestyną sprawował generał Alan Gordon Cunningham (1887-1983).

14 listopada 1945 r. w Tel Awiwie zorganizowano wielką demonstrację sprzeciwu przeciwko brytyjskiej polityce. Brytyjska policja otworzyła ogień do demonstrantów, zabijając 6 Żydów i raniąc około 100 osób.
    W odwecie Haganah, Irgun i Lehi nasiliły walkę z Brytyjczykami, przeprowadzając serię ataków na brytyjskie obiekty w Palestynie. Brytyjskie władze mandatowe wprowadziły godzinę policyjną i zaczęły poszukiwać przywódców żydowskiego ruchu oporu.

Od 12 grudnia 1945 r. (wybory na I Zjezdzie PPR) do 14 grudnia 1948 r. w skład Biura Politycznego Polskiej Partii Robotniczej wchodzili: Jakub Berman, Bolesław Bierut, Hilary Minc, Stanisław Radkiewicz, Marian Spychalski, Roman Zambrowski, Aleksander Zawadzki i Władysław Gomułka, który 3 września 1948 r. zwolniony został z funkcji członka BP PPR, a w jego miejsce wszedł Franciszek Jóźwiak.

27 grudnia 1945 r. połączone siły Irgunu i Lehi przeprowadziły zamach terrorystyczny na budynki brytyjskiego wywiadu w Jerozolimie i Jaffie.

6 stycznia 1946 r. w pogromie w Zanzur (Libia) zginęło 150 Żydów. Zamieszki objęły dziesięć miejscowości wokół Trypolisu. Spalono 9 synagog i zamordowano 180 Żydów. Lokalna policja i arabscy żołnierze współdziałali z mordercami.

Na przełomie od stycznia do marca 1946 r. w pogromach i zamieszkach antyżydowskich w Polsce zginęło 50 Żydów. W lutym w Parczewie zginęło 5 Żydów. 11 sierpnia w Krakowie zginęło 2 Żydów.
    W okresie od lutego do czerwca 1946 r. repatriowano z ZSRR do Polski 108 tys. ocalonych Żydów. Równocześnie trwała wielka nielegalna imigracja do Palestyny. Szacuje się, że w 1946 r. z Polski wyjechało około 100 tys. Żydów.

23 stycznia 1946 r. oddziały Hagany zaatakowały posterunki brytyjskiej policji w Kfar Vitkin, Shfar'am i Sarona.
    25 stycznia 1946 r. oddziały Hagany zaatakowały jednocześnie trzy brytyjskie lotniska w Palestynie. W Kfar Syrkin zniszczono 6 samolotów, w Lod zniszczono 11 samolotów, w Kastina zniszczono 20 samolotów.

6 marca 1946 r. do Palestyny przyjechał Amerykańsko-Brytyjski Komitet Badawczy, w skład którego wchodziło 6 Brytyjczyków i 6 Amerykanów. W czasie tej wizyty, przywództwo Hebrajskiego Ruchu Oporu (Tnuat haMeri halvrit) ogłosiło przerwanie działań wojskowych.

14 marca brytyjscy żołnierze wykryli tajny skład broni Palmach w osadzie Birya, na północ od Safedu w Galilei. Brytyjczycy aresztowali wielu członków osady i przygotowywali się do jej zniszczenia. W odpowiedzi tysiące członków Hagany zebrało się i założyło nową osadę Birya "B". Brytyjczycy opuszczając Birya, zniszczyli całą osadę. Została ona natychmiast odbudowana.
    27 marca tysiące Żydów zgromadziło się na plażach Tel Awiwu aby przywitać statek "Wingate" z grupą nowych nielegalnych imigrantów. Gdy brytyjska policja podjęła próbę interwencji, doszło do czołowych starć. Zdarzenia te nazwano "Nocą Wingate".

22 kwietnia 1946 r. Emirat Transjordański proklamował niepodległość jako Królestwo Transjordanii.

W kwietniu 1946 r. oddział Irgunu przeprowadził dużą operację sabotażową na tory i stację kolejową Aschdod.

30 kwietnia 1946 r. Amerykańsko-Brytyjska Komisja Badawcza opublikowała swój raport. Zalecono częściowe odwołanie "Białej Księgi" z 1939 roku i przyznanie prawa 100 tys. żydowskim uciekinierom z Europy na wjazd do Palestyny.

W nocy z 16 na 17 czerwca 1946 r. jednostki Palmach przeprowadziły rozległą operację dywersyjną, wysadzając 10 mostów łączących Palestynę z sąsiednimi krajami. Podczas operacji zginęło 14 żydowskich bojowników.
    W odwecie 29 czerwca 1946 r. brytyjskie władze mandatowe w Palestynie przeprowadziły dużą operację policyjną przeciwko żydowskim organizacjom podziemnym. W operacji wzięło udział 17 tys. brytyjskich żołnierzy. W wielu miastach i osadach wprowadzono godzinę policyjną. W kibucu Yagur Brytyjczycy przejęli magazyn broni. Aresztowano 2,7 tys. Żydów, w tym wielu z przywództwa Hagany, w tym Moshe Shertoka (Sharett) i Bernarda Josepha (Dov Yosef) z Departamentu Politycznego Agencji Żydowskiej oraz Davida Remeza. Większość z nich osadzono w obozie dla internowanych w Rafah. Wydarzenia tego dnia nazwano "Czarnym Szabatem".

29 czerwca 1946 r. z brytyjskiego obozu dla internowanych w Erytrei (Wschodnia Afryka) uciekło 54 członków Irgunu i Lehi. Przedostali się oni do Palestyny.

W lipcu 1946 r. społeczność żydowska w Polsce liczyła 245 tys. osób.
    4 lipca 1946 r. w pogromie w Kielcach (w Polsce) zginęło 42 Żydów. Równocześnie był pogrom w Rzeszowie.
    Pogromy w wyzwolonej Polsce spowodowały masowy exodus polskich Żydów. Żydzi rozumieli, że wielu Polaków nie chce ich powrotu do swoich domów, które były już zajęte przez innych. Dlatego decydowali się na opuszczenie kraju i wyjazd do USA lub Izraela.

W lipcu 1946 r. doszło do pogromu w Miskolcu na Węgrzech, w którym zamordowano 5 Żydów i wielu raniono. Do pogromu doszło również w Kunmadaras.

22 lipca 1946 r. żydowska organizacja Irgun (Etzel) przeprowadziła zamach bombowy na siedzibę dowództwa brytyjskich wojsk w Palestynie w hotelu "King David" w Jerozolimie. Pomimo telefonicznego ostrzeżenia o zamachu Brytyjczycy nie ewakuowali budynku. Zginęło 91 osób, a 45 zostało rannych.
    Wielu Żydów potępiło ten zamach - między innymi: Chaim Weizzmann i David Ben-Gurion. Haganah potępiła zamach i zerwała współpracę z Irgunem. W wyniku tego nastąpiło rozwiązanie Hebrajskiego Ruchu Oporu.

26 lipca 1946 r. czechosłowacki premier Jan Masaryk ogłosił otworzenie granic Czechosłowacji dla Żydów z Polski. W przeciągu trzech miesięcy do Czechosłowacji przybyło ponad 70 tys. Żydów, którzy kierowali się na południe w stronę Palestyny.

30 lipca 1946 roku w Londynie opublikowano wspólny amerykańsko-brytyjski Morrison-Grady Plan dla Palestyny. Przewidywał on utworzenie państwa żydowskiego na 16% ziemi, a państwa arabskiego na 40% ziemi Palestyny. Pozostała część miała pozostawać pod zwierzchnictwem Wielkiej Brytanii. Ten plan odrzucili zarówno Żydzi jak i Arabowie.

W dniach 30 lipca-2 sierpnia Brytyjczycy wprowadzili godzinę policyjną w Tel Awiwie. Policja i wojsko przeszukały dom po domu, poszukując "żydowskich terrorystów".

W sierpniu 1946 r. Stalin nakazał Komitetowi Centralnemu Partii Komunistycznej ZSRR bezwzględne zwalczanie żydowskiego nacjonalizmu. Obejmowało to walkę z literaturą i teatrem jidysz. Prześladowano działaczy organizacji syjonistycznych oraz byłych żydowskich partyzantów.

13 sierpnia 1946 r. Brytyjczycy założyli na Cyprze obozy dla internowanych, w których osadzano nielegalnych żydowskich imigrantów usiłujących przedostać się do Palestyny. W latach 1945-1948 osadzono tam 50 tys. Żydów.

W odpowiedzi, w kilku następnych miesiącach Irgun (Etzel) oraz Lehi nasiliły działalność sabotażową. Członkowie Lehi od września 1946 do maja 1948 roku przeprowadzili ponad 100 akcji sabotażowych oraz zabójstw Brytyjczyków. W tym samym czasie Irgun przeprowadził liczne ataki na brytyjskie urzędy i posterunki policji, oraz rozpoczął kampanię zabijania Żydów współpracujących z brytyjskimi siłami bezpieczeństwa. Haganah koncentrowała się na atakowaniu brytyjskich okrętów straży granicznej oraz rozwijaniu nielegalnej imigracji do Palestyny.

4 października 1946 roku prezydent Stanów Zjednoczonych, Harry S. Truman (1884-1972) udzielił poparcia na rzecz udzielenia prawa wjazdu do Palestyny dla 100 tys. żydowskich emigrantów z Europy. Rząd brytyjski był oburzony tym oświadczeniem.

W nocy z 5 na 6 października założono 11 nowych żydowskich osad na Negewie. Ogółem w całym 1946 roku założono 25 nowych osad. W tym czasie do brzegów Palestyny przypłynęło 22 statków, przywożąc ponad 20 tys. nielegalnych żydowskich imigrantów.

W dniach 9-24 grudnia 1946 roku odbył się Dwudziesty Drugi Kongres Syjonistyczny w Bazylei w Szwajcarii. Obrady Kongresu skoncentrowały się na temacie stworzenia niepodległego państwa żydowskiego w Palestynie.

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz Bibliografia.

--------------------------------------------------

    CIĄG DALSZY HISTORII: 1947-1948 - Wojna palestyńska