-------------- "OSTATECZNE ROZWIĄZANIE" --------------

20 stycznia 1942 r. na konferencji w Wannsee (Berlin) spotkali się niemieccy ministrowie z przedstawicielami NSDAP, dowódcami SS i Gestapo. Tematem rozmów była współpraca i koordynacja działań przy wprowadzaniu w życie planu "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej w Europie" (Endlösung der Judenfrage in Europa), czyli fizycznego wyniszczenia wszystkich 11 milionów Żydów mieszkających w Europie. Konferencja została zwołana przez Heydrich, w asyście Eichmanna.

24 lutego 1942 roku statek "Strouma" z 769 żydowskimi nielegalnymi imigrantami zatonął na Morzu Czarnym, w pobliżu Stambułu. Ocalał tylko 1 pasażer.
    Statek wypłynął z Rumunii 16 grudnia 1941 roku. Był przeładowany, gdyż normalnie zabierał na pokład jedynie 100 osób. Z powodu awarii maszyn statek utknął w pobliżu Stambułu, jednak Turcy nie wydali zezwolenia Żydom na zejście na ląd, dopóki Brytyjczycy nie udzielą im zgody na wjazd do Palestyny. Po odmowie brytyjskich władz, 24 lutego 1942 roku turecki okręt odholował "Stroumę" na pełne morze, gdzie w odległości 10 km od brzegu statek zatonął.

23 stycznia 1942 r. w Wilnie na Litwie powstała podziemna organizacja wojskowa Zjednoczona Organizacja Partyzancka (Fareynikte Partisaner Organisatsye). Była to pierwsza organizacja w której współdziałali z sobą lewicowi syjoniści, rewizjoniści, aktywiści Bundu i komuniści żydowscy. Przywódcami byli: Isaac Wittenberg (komunista), Abba Kovner (HaShomer HaTzair) i Joseph Glazman (rewizjonista). Celem działania była zbrojna walka, sabotaż i współpraca z innymi grupami partyzanckimi w walce przeciwko Niemcom.

24 lutego 1942 r. Niemcy przeprowadzili deportację ponad 30 tys. Żydów z getta w Łodzi do ośrodka zagłady w Chełmnie.

31 stycznia 1942 r. Franz Stahlecker, dowódca Einsatzgruppe A , w swoim raporcie meldował Himmlerowi, że teren Estonii został oczyszczony od Żydów. Pozostało jeszcze zaledwie około 1 tys. Żydów w gettach na Łotwie.

W lutym 1942 r. Abraham Stern, przywódca organizacji żydowskiej Lehi, został zastrzelony w niejasnych okolicznościach (prawdopodobnie przez Brytyjczyków) w Tel Awiwie. Przez następne dwa lata Lehi pozostawała bezczynna, a jej przywódcą został Icchak Isernicki (pseudonim Szamir).

2 marca 1942 r. Niemcy założyli obóz zagłady Żydów w Bełżcu koło Tomaszowa Lubelskiego w Generalnej Guberni. W komorach gazowych zginęło około 600 tys. Żydów. Docierały tu transporty z Żydami z Niemiec, Austrii, Rumunii i Węgier.

2 marca 1942 r. Niemcy rozwiązali Judenrat w getcie w Mińsku na Białorusi. Następnie deportowano 5 tys. Żydów do obozów w Generalnej Guberni.

6 marca 1942 r. słowaccy rabini poinformowali słowacki rząd, że "deportacje są fizycznę eksterminacją".

10 marca 1942 r. premierem Węgier został Miklos Kallay, który zatrzymał egzekucje i deportacje Żydów węgierskich.

12 marca 1942 r. Niemcy przeprowadzili deportację 30 tys. Żydów z getta w Lublinie do ośrodka zagłady w Bełżcu.

26 marca 1942 r. w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau (Oświęcim), Niemcy rozpoczęli masową eksterminację ludności żydowskiej. W tym dniu do obozu przyszedł pierwszy transport 1 tys. Żydów ze Słowacji i 1 tys. Żydówek z obozu koncentracyjnego Ravensbruck. Żydów z transportów kierowano bezpośrednio, bez rejestracji i ewidencji, do komór gazowych. 7 kg gazu Cyklon-B wystarczało do uśmiercenia 1.500 ludzi. Ciągle "pracowały" (mordowały) tutaj cztery komory gazowe. Ciała masowo palono w czterech krematoriach. Dokładna liczba ofiar jest nie do ustalenia, gdyż dane były zacierane przez SS. Prawdopodobnie w Auschwitz-Birkenau zginęło 1.135.000 Żydów. Równocześnie obóz Auschwitz-Birkenau otwierał liczne filie (45 podobozy), głównie przy zakładach przemysłowych na Śląsku.

Załogę obozu Auschwitz-Birkenau stanowiło ponad 6 tysięcy Niemców. Funkcję komendanta pełnili kolejno: Höss, A. Liebenschel (skazani w Polsce na karę śmierci i straceni w 1947 r.), R. Baer (zmarł w 1963 r. w niemieckim więzieniu).

28 marca 1942 r. rozpoczęły się pierwsze deportacje Żydów francuskich do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W latach 1942-1944 z Francji wywieziono do obozów śmierci 52 tys. Żydów (około 20% żydowskiej populacji sprzed wojny). Większość Żydów francuskich uciekała na Lazurowe Wybrzeże okupowane przez Włochów, gdzie mogli czuć się względnie "bezpiecznie". Do końca wojny przetrwało we Francji około 250 tys. Żydów.

6 kwietnia 1942 r. w ZSRR powstał Żydowski Komitet Antyfaszystowski. Powstał z inicjatywy rządu radzieckiego i Solomona Mikholesa. Głównymi członkami byli Ilya Ehrenburg (rosyjski aktor), Solomon Lozovsky (członek Komitetu Centralnego Partii Komunistycznej) i David Bergelson (znany pisarz jidysz).

Od kwietnia do lipca 1942 r. faszystowska policja Słowacji deportowało do obozów zagłady 52 tys. Żydów. Na dalsze deportacje rząd księdza Tiso, pod wpływem starań Watykanu, nie pozwolił.
    W 1942 r. Niemcy zgromadzili wszystkich Żydów greckich w getcie w Salonikach. Zamieszkało tam 55 tys. Żydów, którzy oczekiwali na swoją kolejność w planie "Ostatecznego Rozwiązania".
    W 1942 r. faszystowska Bułgaria deportowała do obozów zagłady 15 tys. Żydów, zamieszkujących tereny anektowane. Pod naciskiem hitlerowców przesiedlono również Żydów z Sofii na wieś.

W latach 1942-1944 w Bułgarii naczelny Rabin Sofii D.S. Zion, schronił się u metropolity Sofii Stefana, a ten oświadczył publicznie, że "Bóg określił los Żydów, a ludzie nie mają prawa męczyć ich i prześladować". Odważne stanowisko tego człowieka w kwestii żydowskiej ocaliło Żydów w Bułgarii od deportacji do obozów śmierci.

W dniach 6-11 maja 1942 roku odbyła się niezwykła konferencja amerykańskich Syjonistów w hotelu Baltimore w Nowym Jorku (USA). Przyjęto na niej Program Baltimore, który wzywał do utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.

W maju 1942 r. Niemcy założyli obóz zagłady Żydów w Sobiborze koło Włodawy w Generalnej Guberni. Zginęło w nim 250 tysięcy ludzi.

21 maja 1942 r. Niemcy i Ukraińcy dokonali masakry getta w Koretzu na Ukrainie, mordując 2.200 Żydów. Był to odwet za partyzanckie ataki dokonywane w okolicy.
    W rejonie Koretzu na Ukrainie działał oddział partyzancki dowodzony przez Moshe Gildenmana. Gildeman otrzymał order "Bohatera Związku Radzieckiego".

27 maja 1942 r. niemiecka administracja okupacyjna wprowadziła w Belgii obozwiązek noszenia żółtej "gwiazdy Dawida " przez Żydów. Do końca 1942 r. z Belgii deportowano do obozów śmierci 15 tys. Żydów. Później administracja niemiecka dokonywała masowych egzekucji na miejscu, mordując do wyzwolenia w 1944 r. 25 tys. Żydów.

7 czerwca 1942 r. niemieckie władze wprowadziły na terytorium okupowanej Francji obowiązek noszenia żółtych "gwiazd Dawida" przez Żydów. Miesiąc później zamknięto miejsca publiczne dla Żydów i zezwolono im robić zakupy w sklepach tylko przez jedną godzinę w ciągu dnia.

W lipcu 1942 r. Niemcy ponownie rozpoczęli masowe deportacje Żydów z Holandii. W okresie 1942-1944 w Holandii deportacje objęły 113 tys. Żydów. Większość z nich trafiła do obozu zagłady w Sobiborze.

W lipcu 1942 r. premier Vichy Pierre Laval zaoferował Niemcom dostarczenie 100 tys. Żydów z Francji. W przeciągu miesiąca czasu Vivhy deportowała 50 tys. Żydów, którzy trafili do obozów zagłady.

Latem 1942 r. Niemcy wybudowali nowy obóz zagłady Treblinka II, położony 2 km od dotychczasowego obozu zagłady Treblinka. Znajdowało się tutaj 10 komór gazowych, w których mordowano gazami spalinowymi do 15 tys. ludzi na dobę. Zwłoki palono na stosach. W tym obozie zgładzono Żydów z getta warszawskiego. Liczbę ofiar szacuje się na 700-800 tys. ludzi. Docierały tu transporty z Żydami z Austrii, Belgii, Czech, Francji, Grecji, Jugosławii i ZSRR.

10 lipca 1942 r. Dr. Josef Mengele rozpoczął swoje zbrodnicze eksperymenty medyczne w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

16 lipca 1942 r. francuska policja i Gestapo przeprowadziły wielką operację przeciwko Żydom w Paryżu (Francja). Aresztowano 12.884 Żydów, w tym 4.051 dzieci. Zostali oni deportowani.

-------------- "Operacja Reinhard" --------------

19 lipca 1942 r. Himmler i Odilo Globocnik rozpoczęli w Generalnej Guberni "Operację Reinhard" ("Einsatz Reinhard"). Akcja miała być realizowana w ramach tzw. "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Większość Żydów dotąd odizolowanych w gettach, miała być mordowana lub przewożona do obozów zagłady. Getta miały być stopniowo likwidowane, począwszy od najmniejszych i kończąc na siedmiu największych. Do przeprowadzenia "Operacji Reinhard" wyznaczono trzy specjalne ośrodki zagłady - Treblinka (750 tys. ofiar), Bełżec (600 tys. ofiar) i Sobibór (250 tys. ofiar). Ogółem w tych trzech ośrodkach zabito w latach 1942-1943 około 1,6 miliona Żydów, wśród których ponad 90% stanowili Żydzi polscy. W Treblince mordowano przeważnie Żydów warszawskich, natomiast w Bełżcu z Kakowa, dystryktu krakowskiego, lubelskiego, galicyjskiego (m.in. Lwów) i radomskiego.

22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji getta w Warszawie (Generalna Gubernia). Akcja wywózki Żydów trwała przez dwa miesiące. Każdego dnia gromadzono 5-6 tys. Żydów na Umschlagplatz i następnie ładowano ich do wagonów, które kierowane były do obozu zagłady Treblinka. Wywieziono 254 tysięcy ludzi, a na miejscu rozstrzelano 5,5 tysiąca Żydów. W getcie warszawskim pozostało 60 tysięcy Żydów.
    22 lipca 1942 r. w Warszawie powstał Blok Antyfaszystowski. Decyzję o wspólnym działaniu podjęły HaShomer HaTzair, Dror i Poale Zion. Główną rolę odgrywał Yitzchak ("Antek") Zuckerman i jego żona Zivia Lubetkin.

22 lipca 1942 r. Niemcy przystąpili do likwidacji licznych gett w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Między innymi zlikwidowano getta w Knyszynie, Kraśniku, Lublinie, Łomży, Łowiczu, Międzyrzeczu Podlaskim, Nowym Sączu i Radomiu.
    22 lipca 1942 r. wybuchło powstanie zbrojne w likwidowanym getcie w Nieświerzu na Ukrainie. W walkach zginęło 40 niemieckich żołnierzy. Oddziały SS spaliły całe getto, jednakże 400 Żydów zdołału zbiec.
    W okresie od 22 lipca 1942 r. do 10 stycznia 1943 r. wybuchły żydowskie powstania gettach w Klecku, Mirze, Krzemieńcu, Głębokiem, Tuczynie, Międzyrzeczu, Lachowicach, Marcinkowicach, Białymstoku, Łucku, Mińsku Mazowieckim, Hrubieszowie i innych.

Główne drogi deportacji Żydów (Copyright: Gedeon)

24 lipca 1942 r. w okolicach Derezina (Generalna Gubernia) powstał żydowski oddział partyzancki. Założycielami byli Dr. Yehezkel Atlas, Boris Bulat i Pavel Bulak.

25 lipca 1942 r. w Warszawie (Generalna Gubernia) odbyła się narada przedstawicieli Jointu, syjonistów, lewicujących syjonistów, Bundu, Agudat Israela, komunistów i żydowskich socjalistów. Zastanawiano się nad sposobami ratunku dla Żydów i możliwością walki z Niemcami.

28 lipca 1942 r. w Warszawie powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), powstała z porozumienia HaShomer HaTzair, Dror, Poalae Zion, Akiva i HeHalutz. Była ona zewnętrznie podporządkowana AK. Gromadziła broń, budowała bunkry w getcie warszawskim i przygotowywała drogi ucieczki dla Żydów. Komendantem został M. Anielewicz ("Malachi").

W lipcu 1942 r. we Lwowie żyło około 160 tys. Żydów. Liczbę Żydów w całej Galicji okupowanej przez Niemców, szacuje się na około 350 tys. osób. Niemcy koncentrowali ludność żydowską w obozach pracy przymusowej, wykorzystując ją głównie do rozbudowy dróg i kolei. Były to zadania szczególnie ważne dla wojsk niemieckich na froncie wschodnim. Równocześnie prowadzono deportacje Żydów do obozów zagłady.

9 sierpnia 1942 r. wybuchło żydowskie powstanie w likwidowanym getcie w Mirze na Białorusi. Walka z oddziałami SS trwała cztery dni.

W dniach 10-23 sierpnia 1942 r. Niemcy deportują około 50 tys. Żydów z getta we Lwowie do ośrodka zagłady w Bełżcu.

13 sierpnia 1942 r. szwajcarska policja po raz pierwszy przekazała Gestapo nielegalnych żydowskich imigrantów.

24 sierpnia 1942 r. Francja deportowała 15 tys. "obcokrajowych" Żydów, którzy zostali wysłani do obozów zagłady. Do końca miesiąca deportowano 25 tys. Żydów, jednakże nie z "wolnej" strefy (Vichy).

25 sierpnia 1942 r. wybuchło żydowskie powstanie w likwidowanym getcie w Sarnach na Ukrainie. Walka z oddziałami SS trwała cztery dni. Niemcy zamordowali 14 tys. Żydów.

2 września 1942 r. wybuchło żydowskie powstanie w likwidowanym getcie w Lachwa na Białorusi. Walka z oddziałami SS trwała cztery dni. Podczas walk zginęło około 100 żołnierzy niemieckich i 600 żydowskich powstańców. Oddziały SS stłumiły powstanie w ciągu 2 dni. Jednakże 600 Żydom udało się zbiec. W wyniku obławy niemiekich wojsk wspartych przez białoruską policję większość z nich zginęła, jednakże 90 Żydów ocalało.

23 września 1942 r. wybuchło żydowskie powstanie w likwidowanym getcie w Tuczynie na Ukrainie. W trakcie toczonych walk zbiegło około 2 tys. Żydów. Niestety większość z nich została wyłapana przez działające w okolicy oddziały partyzanckie ukraińskich nacjonalistów, którzy przekazywali Żydów spowrotem w ręce Niemców.

W październiku 1942 r. Zofia Kossak-Szczucka i Wanda Krahelska-Filipowiczowa założyły w Generalnej Gubernii Radę Pomocy Żydom. Obydwie Polski zostały aresztowane przez Niemców.

8 października 1942 r. żydowscy partyzanci z oddziału Dr .Yehezkela Atlasa zaatakowali Hutę Jaworską w Generalnej Gubernii, zabijając 127 Niemców.

W dniach 13-21 października 1942 r. Niemcy deportują 20 tys. Żydów z getta w Piotrkowie Trybunalskim do ośrodka zagłady w Treblince.

15 października 1942 r. Niemcy wymordowali 18 tys. Żydów przy likwidacji getta w Berezie Kartuskiej na Białorusi. Żydzi próbowali stawiać opór oddziałom SS pacyfikującym getto.

23 października 1942 r. brytyjskie oddziały odparły niemiecką armię w bitwie pod El Alamain w Egipcie. W ten sposób zostało usunięte zagrożenie dla Egiptu i Kanału Sueskiego.

30 października 1942 r. grupa 100 Żydów rosyjskich uciekła w mundurach policyjnych z obozu przymusowej pracy w Lublinie (Generalna Gubernia). Gestapo zlikwidowało obóz, wysyłając 1,5 tys. Żydów do obozu koncentracyjnego Majdanek. Podczas przemarszu na Majdanek grupa 800 Żydów rosyjskich uciekła, niestety większość z nich trafiła na oddziały partyzanckie polskich nacjonalistów, którzy zabijali Żydów lub przekazywali w ręce Niemców.

W listopadzie 1942 r. rząd Argentyny wyraził zgodę na przyjęcie 1 tys. żydowskich dzieci z Francji.

8 listopada 1942 r. wojska amerykańskie lądowały w Północnej Afryce, w Maroku i Algierii będących pod administracją faszystowskiego rządu Vichy.

11 listopada 1942 r. Niemcy przejęli kontrolę nad całą Francją, znosząc "wolną" strefę Vichy. Deportowano Żydów z Marsylii, wysyłając 9 tys. Żydów do obozów koncentracyjnych.

W listopadzie 1942 r. specjalny wysłannik rządu polskiego Jan Karski skontaktował się z przedstawicielami środowisk żydowskich w okupowanej Polsce. Zebrane materiały świadczące o zagładzie Żydów przedstawił na Zachodzie, między innymi prezydentowi Rooseveltowi.

Jesienią 1942 r. Brytyjczycy zaczęli ograniczać współpracę z żydowską Haganą. Wynikało to z oddalenia niemieckiego zagrożenia dla Palestyny. Brytyjczycy zaczęli, więc rozbrajać oddziały Kompanii Uderzeniowych. Wówczas członkowie Hagany zeszli do konspiracji.

17 grudnia 1942 r. pierwsza grupa Żydów francuskich przekroczyła nielegalnie granicę z Hiszpanią. Zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Pampelunie. Pod naciskiem Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii zostali zwolnieni. Jednakże Hiszpania wzmocniła straż graniczną aby uniemożliwić napływ żydowskich imigrantów.

Pod koniec 1942 r. w Norwegii lokalni faszyści przeprowadzili błyskawiczną akcję wyłapywania Żydów, których następnie (około 800 osób) deportowano do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w Generalnej Gubernii. Pozostałych 900 Żydów norweskich uciekło do Szwecji, która zaoferowała im azyl.

W dniach 18-22 stycznia 1943 r. Niemcy rozpoczęli kolejną akcję likwidacyjną getta w Warszawie, w Generalnej Gubernii. Między innymi wywożono z getta w Warszawie tamtejsze zakłady produkcyjne wraz z ich obsługą. Były one przenoszone do dystryktu lubelskiego. Przy okazji tej operacji Niemcy organizowali selekcje i wywozili Żydów do ośrodków zagłady. Wywieziono wówczas 4,5 tysiąca Żydów. Oddziałom niemieckim stawiły wówczas opór zbrojne oddziały Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), którym udało się powstrzymać niemiecką akcję.

2 lutego 1943 r. pod Stalingradem poddała się 6 Armia Wermachtu. Był to zwrotny moment II wojny światowej.

13 lutego 1943 r. Rumunia zaproponowała "sprzedaż" 72 tys. Żydów, którzy mogli zostać przetransportowani do Palestyny statkami pod banderą Watykanu. Cena wynosiła 130 USD od osoby.

18 lutego 1943 r. do Palestyny przybyła grupa 858 żydowskich dzieci z Polski, które przebyły długą drogę ucieczki przez Iran lub Indie. Zostały one nazwane "dziećmi Teheranu".

26 lutego 1943 r. ogłoszono terytorium Niemiec wolnym (Judenrein) od Żydów.
    27 lutego 1943 r. Niemcy przeprowadzili deportację ostatnich 10 tys. Żydów z Niemiec. Byli to przymusowi robotnicy zatrudnieni w przemyśle zbrojeniowym Niemiec. 7 tys. deportowano do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, 3 tys deportowano do getta w Therezinie.

1 marca 1943 r. Stephen Wise i Organizacja Syjonistyczna zorganizowali masowe protesty (12 tys. ludzi) w Nowym Jorku (USA), aby nakłonić amerykańskie władze do powstrzymania zagłady Żydów w Europie.

W dniach 13-14 marca 1943 r. Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto w Krakowie.

15 marca 1943 r. Niemcy przeprowadzili pierwszą deportację Żydów z getta w Salonikach (Grecja). Do sierpnia 1943 r. wysłano ogółem 19 transportów do obozów zagłady w Generalnej Gubernii. Deportowano 46.091 Żydów greckich. Organizatorem deportacji był Eichmann. Jesienią 1943 r. z południowej części Grecji, okolic Aten i wysp, wywieziono dalszych 13 tys. Żydów.

W marcu 1943 r. z Danii deportowano 10 tys. Żydów do obozu koncentracyjnego Mathausen.

---- powstanie w getcie warszawskim ----

19 kwietnia 1943 r. wybuchło żydowskie powstanie w getcie warszawskim. Był to gest rozpaczy resztek Żydów w Warszawie wobec ostatecznej akcji likwidacyjnej getta. Około 600 uzbrojonych powstańców żydowskich pod dowództwem Mordechaja Anielewicza rozpoczęło rozpaczliwą walkę w getcie. Niemcy zaangażowali w walkach 5 tysiące żołnierzy oraz czołgi i artylerię. Powstanie trwało do 8 maja 1943 r., kiedy padł ostatni bunkier przy ulicy Miłej 18. Zginęło 7 tys. Żydów, a kolejnych, 50 tys. Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince. W walkach Niemcy stracili około 300 żołnierzy.

16 maja 1943 r. Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto w Warszawie.

28 kwietnia 1943 r. w Palestynie założono kibutz Kfar Etzion, w górach Judei, w strategicznym miejscu przy drodze z Hebronu do Jerozolimy.

22 maja 1943 r. Brytyjczycy zrzucili na niemieckie terytorium w Jugosławii pierwszego żydowskiego spadochroniarza, Peretza Rosenberga. Jego zadaniem było nawiązanie łączności z jugosłowiańskimi partyzantami.
    Ogółem Brytyjczycy wyszkolili 110 żydowskich spadochroniarzy przeznaczonych do infiltracji na terytorium niemieckie. Wśród nich znajdowali się: Hannah Szenes, Enzo Sereni, Zalman Rabinovich i Haviva Reik.

1 czerwca 1943 r. Niemcy zlikwidowali getto we Lwowie.

11 czerwca 1943 r. Himmler rozkazał likwidację wszystkich gett żydowskich w Generalnej Gubernii i na okupowanych terytoriach ZSRR. Operacja likwidacji rozpoczęła się od getta w Nieświeżu (21 lipca 1943 r.).

27 czerwca 1943 r. władze niemieckie ogłosiły Dystrykt Galicji w Generalnej Gubernii "wolnym od Żydów", za wyjątkiem tych, którzy znajdowali się w obozach będących pod kontrolą SS i policji. Wysiedlono łącznie ponad 434 tys. Żydów. Obozy pracy przymusowej dla Żydów w Galicji znajdowały się we Lwowie, Winnikach, Ostrowie, Kurowicach, Jaktorowie, Lackach, Kosakach, Zborowie, Jaziernie, Tarnopolu, Hluboczkach, Borkach Wielkich, Kamionkach, Drohobyczy, Borysławiu, Stryji, Skole, Bolechowie, Broszniowie i Niebolowie.

30 czerwca 1943 r. hitlerowcy oficjalnie ogłosili III Rzeszę Niemiecką za "oczyszczoną od Żydów". W rzeczywistości Żydów nie było już w Rzeszy lutego.

2 lipca 1943 r. Eichmann nazwał Alois Brunnera "swoim najlepszym człowiekiem". Brenner kierował obozem koncentracyjnym Drancy, który spełniał funkcje tranzytowe dla Żydów francuskich. Podczas 14 miesięcy Brenner zorganizował deportację 25 tys. Żydów.

20 lipca 1943 r. Peter Bergson zorganizował w Stanach Zjednoczonych wielką konferencję mającą na celu przedstawienie prawdy o zagładzie narodu żydowskiego w Europie i walkę o zachowanie Żydów. W konferencji uczestniczyło 1,5 tys. ludzi, w tym senatorowie, politycy, dziennikarze itp. Herbert Hoover relacjonował konferencję przez radio.

22 lipca 1943 r. Josef Glazman założył pod Wilnem na Litwie żydowski oddział partyzancki Nekama. Z oddziału wojnę przeżyła tylko jedna osoba.

25 lipca 1943 r. wobec niepowodzeń na froncie wschodnim Wielka Rada Faszystowska obaliła we Włoszech Mussoliniego. Władzę przejął marszałek Pietro Badoglio.

W sierpniu 1943 r. dowódca polskiej armii podziemnej AK, generał Bor-Komorowski, wydał rozkaz prowadzenia akcji przeciwko "żydowskim bandytom" (partyzantom). Wynikało to z wewnętrznej walki politycznej i obawy przed wzrostem wpływów sowieckich na ziemiach polskich.

2 sierpnia 1943 r. wybuchł bunt w obozie zagłady Treblinka. Z obozu uciekło około 600 Żydów. W następstwie buntu władze niemieckie podjęły decyzję o likwidacji obozu.

W 1943 r. Niemcy zlikwidowali większość gett w Generalnej Gubernii. Większymi z nich były: Hrubieszów, Kraków, Białystok.
    16 sierpnia 1943 r. Niemcy przystąpili do likwidacji getta w Białymstoku. Żyło w nim wówczas 40 tys. Żydów. Podczas operacji likwidacji getta, wybuchło żydowskie powstanie. Przeciwko oddziałom SS wystąpiło około 300 żydowskich powstańców, dowodzonych przez Mordechai Tenenbaum-Tamaroffa. Walka z oddziałami SS trwała 5 dni. Niemcy musieli użyć 3 bataliony wojska i oddziały policji, wzmocnione czołgami i ciężką bronią. Dowódcą operacji był Odilo Globocnik. Getto zostało zniszczona, a Żydzi deportowani do obozu koncentracyjnego Majdanek.
Z getta w Białymstoku uciekło jedynie 70 żydowskich powstańców.

18 sierpnia 1943 r. Sonderkommando 1005 dowodzone przez Paula Blobela dokonało ekshumacji 10 tys. zwłok pomordowanych Żydów w Babim Jarze na Ukrainie. Zwłoki spalono.

W 1943 r. muzułmański wielki mufti Jerozolimy, hadżi Amin el-Hussajni, wystosował list do niemieckiego ministra spraw zagranicznych, Joachima von Ribbentropa, z prośbą o interwencję na Bałkanach w celu powstrzymania dalszego napływu Żydów europejskich do Palestyny.

1 września 1943 r. wybuchło żydowskie powstanie w getcie w Wilnie na Litwie. Dowódcą powstańców był Yechiel Scheinbaum. Niemieckie oddziały SS spacyfikowały getto.

7 września 1943 r. przekształcono żydowskie obozy pracy w Generalnej Gubernii w filie obozów koncentracyjnych.

9 września 1943 r. wojska amerykańskie rozpoczęły inwazję we Włoszech.
    10 września 1943 r. wojska niemieckie interweniowały we Włoszech, zajmując całe terytorium państwa. Do tej pory Żydzi włoscy czuli się bezpiecznie, gdyż hitlerowcy nie mieli prawa działania na terytorium Włoch. Żydzi cieszyli się względną wolnością we Włoszech. Do Włoch przybyli z Generalnej Gubernii Odilo Globocnik i Otto Waechter. Rozpoczęli oni organizować deportacje Żydów. Około 35 tys. Żydów włoskich deportowano do obozów tranzytowych zlokalizowanych przy granicy z Austrią, oczekując na transporty do obozów zagłady w Generalnej Gubernii.

16 września 1943 r. Nahum Goldmann przedstawił w Stanach Zjednoczonych plan przeznaczenia 10 mln USD na lekarstwa i żywność dla Żydów w Polsce, Czechosłowacji i Bałkanach. Pomoc miałaby być przekazana za pośrednictwem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

12 października 1943 r. polska dywizja stoczyła ciężkie walki z Niemcami pod wsią Lenino na Białorusi. Według oficjalnych, polskich źródeł w parotysięcznej I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki było 441 żydowskich żołnierzy. Są to jednak dane wyraźnie zaniżone (było ich ponad 1.000), a stało się to w następstwie wykonywania zarządzenia, nakazującego Żydom zmianę nazwiska na polskie, w celu "zapewnienia dywizji polskiego charakteru". Część Żydów podporządkowała się temu rygorowi i ujęto ich w ewidencję polską, część odmówiła i albo nie przyjęto ich w ogóle do Ludowego Wojska Polskiego, albo też stało się to dopiero w końcowej fazie, w ramach uzupełnień stanów. W sumie w LWP liczącym około 400 tys. żołnierzy (w tym 38.490 oficerów), Żydzi stanowili ponad 5% (20 tys. żołnierzy, w tym 3,2 tys. oficerów). Lista dotycząca poległych i zaginionych żołnierzy żydowskich walczących w formacjach LWP obejmuje 1.782 nazwiska, a nie jest ona dokumentem kompletnym.
    W oddziałach partyzanckich Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i Armii oraz Gwardii Ludowej, w walkach leśnych oraz Powstaniu Warszawskim zginęło podczas wojny kilkuset Żydów, z czego tylko w 251 przypadkach udało się przywrócić im dane personalne.

14 października 1943 r. wybuchł bunt w obozie zagłady Sobibór (Generalna Gubernia). Z obozu uciekło 300 Żydów, z których wyzwolenia doczekało zaledwie 30. W czasie buntu w Sobiborze zginęło 9 SS-manów i 2 ukraińskich strażników.

16 października 1943 r. Niemcy przeprowadzili dużą operację wyłapywania Żydów w Rzymie (Włochy). Operacją dowodził dowódca Gestapo w Rzymie, SS-Obersturmbannfuhrer Herbert Kappler. Zatrzymanych Żydów wysyłano do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Ogółem we Włoszech złapano wówczas 40 tys. Żydów, z czego wymordowano 8 tys. osób.

3 listopada 1943 r. niemieckie oddziały SS przeprowadziły w dystrykcie lubelskim operację "Erntefest" ("Dożynki"), której celem była eliminacja wszystkich Żydów w okolicach Lublina. Podczas masowych egzekucji zlikwidowano wszystkie filie obozu koncentracyjnego Majdanek. W obozie pracy Trawniki wymordowano 10 tys. Żydów. W Majdanku zgładzono 8 tys. Żydów. Następnego dnia, w obozie w Poniatowej wymordowano 15 tys. Żydów. Ogółem podczas tej operacji zginęło 43 tys. Żydów. Na rozkaz Himmlera operacją dowodził Jakob Sporrenberg.

9 listopada 1943 r. Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął Rezolucję Ocalenia, która miała na celu ocalenie żyjących jeszcze Żydów w Europie.

19 listopada 1943 r. wybuchł bunt w likwidowanym getcie w Janowie, w pobliżu Lwowa na Ukrainie. Ukraińscy strażnicy brutalnie stłumili bunt.

W grudniu 1943 r. Menachem Begin został komendantem Irgun Zvai Leumi. Pierwszą jego decyzją było tworzenie wojskowych grup Irgunu i przygotowywanie planu powstania przeciwko brytyjskiemu panowaniu w Palestynie.

6 grudnia 1943 r. Niemcy przeprowadzili deportację 212 Żydów włoskich z Milanu do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Była to jedna z ostatnich deportacji z Włoch.

13 grudnia 1943 r. wybuchł bunt podczas likwidacji getta w Włodzimierzu-Wołyniu na Ukrainie. Przeciwko żołnierzom SS wystąpił oddział żydowskich partyzantów liczący 30 osób.

W grudniu 1943 r. faszystowska Słowacja, pod naciskiem Hitlera, umieściła 18 tys. Żydów w gettach, natomiast w osobnym specjalnym obozie znalazło się 10 tys. Żydów ochrzczonych. Ksiądz Tiso nie zgadzał się jednak na deportacje Żydów do Generalnej Gubernii.

W latach 1944-1945 urząd Wysokiego Komisarza nad Palestyną sprawował marszałek polowy John Standish Pendergast Vereker (1886-1946).

16 stycznia 1944 r. sekretarz skarbu Henry Morgenthau przedstawił prezydentowi Stanów Zjednoczonych Rooseveltowi raport o możliwej działalności mającej na celu pomoc ocalonym od zagłady Żydom europejskim. Wynikł konflikt z Departamentem Stanu, który sprzeciwiał się możliwości przyjęcia większej ilości żydowskich imigrantów i obstawał za twardą postawą Wielkiej Brytanii przy blokadzie Palestyny.

22 stycznia 1944 r. prezydent Stanów Zjednoczonych Roosevelt uruchomił pomoc dla uchodźców wojennych. Pomocą kieował Departament Skarbu USA, z Henry Morgenthau i John Phele na czele. Naciskano na zbombardowania obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau oraz innych ustalonych obozów zagłady Żydów, jednakże Departament Stanu odmawiał. Żydzi amerykańscy przeznaczyli duże środki na pomoc dla Żydów europejskich: Joint Distribution Committee dał 15 mln USD, Orthodox Vaad Hatzala 1 mln USD i WJC około 300 tys. USD.

1 lutego 1944 roku żydowska organizacja zbrojna Irgun (Etzel) ogłosiła zerwanie zawieszenia broni i zapowiedziała rozpoczęcie atakowania Brytyjczyków. Już 12 lutego zaatakowani zostali brytyjscy oficerowie imigracyjni w Hajfie, Tel Awiwie i Jerozolimie.

W marcu 1944 r. w miesiąc po wyzwoleniu przez armię sowiecką Rowna na Ukrainie, Eliezer i Abraham Lidovsky, razem z Pashą (Isaac) Rajchmannem oświadczyli, że nie ma przyszłości dla Żydów w Polsce. Utworzyli oni organizację Brichach, która oficjalnie była grupą objazdowych artystów. Przygotowywali trasy ucieczki Żydów do Palestyny.

W marcu 1944 r. polska armia podziemna (AK) przygotowała raport o obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Został on przedłożony między innymi w Departamencie Wojny USA i Komisji Zbrodni Wojennych przy ONZ.

15 marca 1944 roku amerykański prezydent Franklin D. Roosevelt (1882-1945) oświadczył, że Stany Zjednoczone nigdy nie zgodzą się na politykę "Białej Księgi".

19 marca 1944 r. Niemcy przestali respektować suwerenność faszystowskich Węgier. Na teren Węgier wkroczyły wojska niemieckie. W "sprawie żydowskiej" przybył wtedy na Węgry Adolf Eichmann z oficearmi SS Dieter Wislicensem i Edmundem Veesenmayerem. Zajęli się oni organizacją deportacji Żydów węgierskich. W getcie w Budapeszcie żyło wówczas około 160 tys. Żydów, z liczby wszystkich 800 tys. Żydów węgierskich. Na przestrzeni dwóch miesięcy Niemcy zdołali deportować do obozów zagłady ponad 52 tys. Żydów. Później deportowano do Auschwitz-Birkenau jeszcze grupę 1.500 Żydów.

4 kwietnia 1944 r. aliancki samolot sfotografował obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. Jednakże nie zbombardowano obozu.

18 kwietnia 1944 r. niemiecki konsul w Chorwacji, Siegfried Kasche, meldował do Berlina, że "Chorwacja jest jednym z krajów, w których problem żydowski został rozwiązany".

21 kwietnia 1944 r. Rudolf Vrba i Alfred Wetzler uciekli z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Schronili się na Słowacji i przekazali raport o tym, co się dzieje w obozie. Raport dotarł do Rabina Dov Weissmandla, który stał na czele ortodoksyjnej kongregacji w Budapeszcie (Węgry). W ten sposób ostrzeżono Żydów węgierskich. W sześć miesięcy później pełen tekst raportu dotarł do Departamentu Stanu USA.

Główne obozy niemieckie w latach 1943-44 r. (Copyright: Gedeon)

Wiosną 1944 r. hitlerowcy rozpoczęli wysyłkę Żydów z włoskich obozów zlokalizowanych przy granicy austriackiej do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Do końca wojny deportowali 7.500 Żydów, z których ocalało zaledwie 600.
    W maju 1944 r. włoscy partyzancji dowodzeni przez Haim Vito Volterra zaatakowali obóz koncentracyjny Servigliano w północnych Włoszech. Ponad 100 Żydów uciekło wówczas z obozu.

14 maja 1944 r. Niemcy rozpoczęli deportację Żydów węgierskich do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Transporty odchodziły do 5 lipca 1944 r. W przeciągu tych 55 dni wywieziono na śmierć w 148 transportach 437.402 Żydów.

15 maja 1944 r. Rudolf Kasztner zaproponował ocalenie życia 30 tys. Żydów węgierskich, którzy przebywali w austriackich obozach pracy. Cena wynosiła 200 USD od osoby. Komitet żydowski zdołał zebrać 10 tys. USD. Eichmann wziął pieniądze, po czym deportował ich do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

W maju 1944 r. Sonderkommando 1005 dowodzone przez Paul Blobela zlikwidowało getto w Ponarach na Litwie. Równocześnie usuwano wszelkie ślady masowych egzekucji, których dokonywano w tym miejscu. W okresie 1941-1944 w lasach wokół Ponar wymordowano 100 tys. ludzi, w tym wielu Żydów.

W maju 1944 r. w walkach o Monte Cassino we Włoszech wziął udział II Korpus Polski. Na włoskim szlaku II Korpusu Polskiego pozostało świadczą liczne 77 grobów z gwiazdą Dawida - ślad Żydów-żołnierzy polskich, którzy tam padli w bojach o: Monte Cassino, Loreto, Bolonię, a także w licznych starciach po drodze. W bitwie o Monte Cassino na 850 oficerów i żołnierzy pochodzenia żydowskiego biorących w niej udział, 6 dekorowano Krzyżami Srebrnymi Orderu Wojennego Virtuti Militari, 68 otrzymało Krzyże Walecznych, a 52 Krzyże Zasługi.

7 czerwca 1944 r. Vladimir Epstein i dwóch innych rosyjskich Żydów uciekło z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Założyli oni oddział partyzancki Narodny Mstitel. Do stycznia 1945 r. zastrzelili oni 120 SS-manów.

17 czerwca 1944 r. Niemcy deportowali 269 Żydów z greckiej wyspy Kreta. Statek "Danai", którym ich przewozili do Grecji, został storpedowany przez Brytyjczyków i zatonął. Nikt z więźniów nie ocalał. Na Krecie ocalało jedynie 7 Żydów.

W połowie czerwca 1944 r., w obliczu zbliżającego się frontu hitlerowcy rozpoczęli tzw. ostateczną likwidację getta łódzkiego. Ponownie rozpoczęły się wywózki - do obozów zagłady w Chełmnie nad Nerem i do Auschwitz-Birkenau. 29 sierpnia 1944 r. ze stacji kolejowej Radegast odszedł do Oświęcimia ostatni transport łódzkich Żydów.
    W 1944 r. Niemcy dokończyli likwidację ostatnich gett w Generalnej Gubernii. Były to między innymi getta w Łodzi i Przemyślu.

30 czerwca 1944 r. z Węgier odszedł pierwszy z trzech transportów z 1.658 Żydami węgierskimi jadącymi do Szwajcarii. Zostali oni kupieni od Adolfa Eichmanna za 1.000 USD od osoby. W pierwszym transporcie znajdowało się 80 najważniejszych osób w żydowskiej społeczności na Węgrzech, między innymi: Satmar Rebbe (Rabbi Joel Teitelbaum), Debreziner Rav, Rabbi Jonathan Steif i Adolph Deutsch (przywódca Agudah na Węgrzech). Transport zatrzymał się na sześć miesięcy w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen, po czym w grudniu 1944 r. dotarł do Szwajcarii.

7 lipca 1944 r. amerykańskie bombowce przelatywały w misji nad obozem koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, jednakże obóz nie został zbombardowany.

9 lipca 1944 r. Niemcy zlikwidowali getto w Kownie.

13 lipca 1944 r. wojska radzieckie wyzwoliły Wilno na Litwie. Podczas wojny w getcie w Wilnie znajdowało się 100 tys. Żydów. Rosjanie odnaleźli zaledwie 2.500 ukrywających się Żydów.

24 lipca 1944 r. w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zgładzono 46 tys. ludzi. Był to rekord w historii obozu.

1 sierpnia 1944 r. polska armia podziemna rozpoczęła drugie powstanie warszawskie. Ciężkie walki z Niemcami trwały do 2 października 1944 r. Zginęło około 200 tys. Polaków i 26 tys. Niemców. Warszawa została doszczętnie zniszczona. W walkach wzięły udział tysiące ukrywających się Żydów.

5 sierpnia 1944 r. niemiecki okręt patrolowy przechwycił u wybrzeży Turcji statek "Merfkure", który przewoził 295 żydowskich uciekinierów z Rumunii, w tym 100 dzieci. Niemcy zatopili statek. Ocalało zaledwie 5 Żydów.

7 sierpnia 1944 r. Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji getta w Łodzi, wywożąc 74 tys. Żydów do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

17 sierpnia 1944 r. wojska amerykańskie wyzwoliły obóz koncentracyjny Drancy we Francji. W chwili wyzwolenia w obozie znajdowało się 1,5 tys. więźniów.

18 sierpnia 1944 r. z Węgier odszedł drugi transport z 318 Żydami węgierskimi jadącymi do Szwajcarii. Zostali oni kupieni od Adolfa Eichmanna za 1.000 USD od osoby.

20 sierpnia 1944 r. amerykańskie bombowce zbombardowały niemieckie zakłady chemiczne znajdujące się 5 km na południe od obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, jednakże nie zrzucono bomb na obóz.

Od 1944 r. władze radzieckie rozpoczęły tworzenie struktur władzy polskiej na wyzwolonych ziemiach. Komunistyczni emigranci polityczni wracali z ZSRR do Polski. Pomiędzy nimi znajdowali się także komuniści żydowscy, którzy ze zmienionymi już personaliami zajmowali eksponowane stanowiska w tworzonych strukturach władzy ludowej. Między innymi: Roman Romkowski (Natan Grunspan-Kikiel) został wiceministrem i generałem brygady; Mieczysław Mietkowski (Mojżesz Bobrowicki) został wiceministrem i generałem; Antoni Alster (Nachym Alster) został I z-cą przewodniczącego Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego i wiceministrem MSW; Leon Andrzejewski (Lajb-Wolf Ajzen) został z-cą komendanta szkoły służby bezpieczeństwa w Kujbyszewie.
    W okresie od 4 sierpnia 1944 r. do 12 grudnia 1945 r. naczelnym organem władzy polskiej było Biuro Polityczne, działające w składzie: Jakub Berman, Hilary Minc, Marian Spychalski, Roman Zambrowski (wszyscy pochodzenia żydowskiego), oraz Władyslaw Gomułka, Aleksander Zawadzki i Boleslaw Bierut. (Spychalski i Zambrowski - formalnie od maja 1945 r.)
    Aparat bezpieczeństwa był pierwszym członem nowego ustroju politycznego budowanego w powojennej Polsce. Dlatego do Urzędu Bezpieczeństwa i innych tajnych służb kierowano przede wszystkim przedwojennych działaczy Komunistycznej Partii Polski.
    Prawie wszyscy Żydzi działający w polskim Urzędzie Bezpieczeństwa w latach 1944-1947, byli przed wojną członkami komunistycznych partii (Komunistyczna Partia Polski, Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy, Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy, Komunistyczny Związek Młodzieży, itp.) i ich przybudowek. Na 447 wysokich funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa aż 94 osoby, czyli 21% należało przed wojną do nielegalnych struktur komunistycznych, działających w II RP.
    W latach 1944-1947 kierownicze stanowiska Urzędu Bezpieczeństwa w Polsce często zajmowali Żydzi. Byli to między innymi: generał Mieczysław Mietkowski (Mojżesz Bobrowicki); wiceminister generał Roman Romkowski (Natan Grucnspan Kikiel); wiceminister MSW i I zastępca przewodniczącego Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego Antoni Alster (Nachum Alster); dyrektorami departamentu byli między innymi Józef Różański (Józef Goldberg), Józef Światło (Izaak Feischfarb) i Rubinstein. W ten sposób w wielu środowiskach polskich tworzył się negatywny wydźwięk "żydokomuny", jako aparatu represyjnego władzy komunistycznej w Polsce.
    Żydowscy komuniści byli prawdziwymi idealistami i pragnęli zbudować niepodległą socjalistyczną Polskę, która byłaby ojczyzną dla Polaków i Żydów. Dla większości polskich Żydów, po przeżyciach Holokaustu, jedyną perspektywą żydowskiego istnienia w Polsce była współpraca z nowymi władzami komunistycznymi.
    W 1944 r. na wyzwolonych ziemiach polskich przy Komitecie Wyzwolenia Narodowego powstał Referat do spraw Pomocy Ludności Żydowskiej. Na dzień 10 października 1944 r. miał on w swojej ewidencji zalediwe 8 tys. ocalonych Żydów w Lublinie i w 29 innych wyzwolonych miejscowościach.

29 sierpnia 1944 r. wybuchło powstanie narodowe na Słowacji. Walki trwały przez dwa miesiące, po czym powstańcy zostali zepchnięci w góry. W walkach uczestniczyło około 1,5 tys. żydowskich partyzantów. Po stłumieniu powstania Niemcy przystąpili do realizacji planu "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej" na Słowacji. Oddziały SS deportowały do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau 18 tys. Żydów słowackich.

13 września 1944 r. amerykańskie bombowce zbombardowały niemieckie zakłady chemiczne znajdujące się 5 km na południe od obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Kilka bomb spadło na obóz, zabijając między innymi 15 oficerów SS. Bombardowanie powtórzono 19 i 26 grudnia 1944 r.

20 września 1944 roku brytyjskie dowództwo w Palestynie poinformowało o rozpoczęciu rekrutacji ochotników do Brygady Żydowskiej, która u boku Brytyjczyków będzie walczyć z Nazistami. Liczyła ona 5 tys. żołnierzy i posiadała własną żydowską flagę oraz specjalne narodowe emblematy.

W październiku napięcie pomiędzy Haganą i Irgunem (Etzel) osiągnęły punkt krytyczny. Przywódcy społeczności żydowskiej w Palestynie oraz dowództwo Haganah zażądali od Irgunu i Lehi przerwanie wszelkich antybrytyjskich działań do końca wojny. Dowódca Irgunu, Menachem Begin (1913-1992) odrzucił żądanie.

Jesienią 1944 r., gdy pierwsze patrole alianckie dotarły do granic Holandii, niemiecka administracja wysyłała jeszcze ostatnie transporty Żydów holenderskich do obozów zagłady.
    W październiku 1944 r. specjalne oddziały policji niemieckiej deportowały z Danii 477 Żydów. Trafili oni do getta w Therezinie w Czechach. Pozostała część Żydów duńskich (7.800 przed wojną) ocalała, gdyż większość społeczeństwa duńskiego było zaangażowane w ratowanie Żydów. 919 Żydów przewieziono statkami do Szwecji, reszta przetrwała w ukryciach do końca wojny.

W październiku 1944 r. Oscar Schindler przekupił komendanta SS obozu koncentracyjnego Płaszów, Amona Goetha, aby ten wydał zgodę na przewiezienie 1.098 robotników żydowskich (lista Schindlera) do Brunnlitz w okupowanych Czechach. Pozostałych 25 tys. Żydów z obozu Płaszów wysłano do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

7 października 1944 r. wybuchł bunt żydowskich więźniów w Krematorium IV w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Przywódcą buntu był David Szmulewski. Po zabiciu kilku strażników SS, grupa Żydów rzuciła się do ucieczki. Kilku Żydom udało się zbiec z obozu.

19 października 1944 r. brytyjskie władze utworzyły obóz dla internowanych Latrun, w Erytrei (Wschodnia Afryka). Deportowano tam 251 członków Irgunu i Lehi. Do końca brytyjskiego mandatu internowano w Latrunie jeszcze 439 żydowskich bojowników.

4 listopada 1944 r. komunistyczne władze polskie utworzyły Centralny Komitet Żydów w Polsce.
    W latach 1944-1956 w Polsce Ludowej, Żydzi mieli wolny dostęp do najwyższych stanowisk politycznych, administracyjnych i gospodarczych. Żydzi byli ministrami, generałami, wojewodami, sędziami, prokuratorami, komendantami milicji, szefami Urzędu Bezpieczeństwa i dyrektorami państwowych przedsiębiorstw. Legalnie działało ponad 10 żydowskich organizacji, wychodziło również ponad 12 żydowskich dzienników.

6 listopada 1944 r. dwóch aktywistów Lehi (Lochami Cheirut Yisrael) zamordowało w Egipcie brytyjskiego ministra Lorda Moyne. Była to zemsta za uniemożliwienie żydowskich uciekinierom z Europy schronienia się w Palestynie. Moyne na prośbę o pomoc węgierskim Żydom odpowiedział: "co ja mogę zrobić z milionem Żydów?" Zabójstwa dokonali Eliyahu Hakim i Eliyahu Bet-Zuri.

19 listopada 1944 roku Haganah nawiązała ścisłą współpracę z brytyjskimi władzami mandatowymi w Palestynie, wydając Brytyjczykom wielu członków Irgunu i Lehi. W proteście przeciwko takim działaniom ze swoich stanowisk ustąpili Rabbi Yehuda Fishman-Maimon i Itzchak Greenboim.

25 listopada 1944 r. Himmler rozkazał wysadzić komory gazowe i krematoria w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, oraz zatrzeć ślady masowych zbrodni.

28 listopada 1944 r. niemieckie oddziały SS wycofując się przed Armią Czerwoną z Budapesztu (Węgry), poprowadziły 85 tys. Żydów w "marszu śmierci" do Austrii.

6 grudnia 1944 r. z Węgier odszedł trzeci transport z 1.368 Żydami węgierskimi jadącymi do Szwajcarii. Zostali oni kupieni od Adolfa Eichmanna za 1.000 USD od osoby. Ogółem tą drogą ocalono 3.344 Żydów.

11 grudnia 1944 r. radziecka tajna policja NKWD rozpoczęła w Rumunii aresztowania czołowych aktywistów syjonistycznych. Zatrzymano między innymi rabbi Meir Kahana i Dr. Shmuela Amaranta. Inni zdołali w ukryciu przedostać się przez granicę i uciekali do Palestyny.

22 grudnia 1944 r. brytyjska Partia Pracy wysunęła nowy projekt rozwiązania problemu Palestyny. Projekt przewidywał utworzenie wspólnego żydowsko-arabskiego państwa pod egidą międzynarodową, nadzorowanego przez Wielką Brytanię.

W 1944 r. za akr pustynnego lub półpustynnego terenu w Palestynie Żydzi musieli płacić 1 100 dolarów, podczas gdy w amerykańskim stanie Iowa sprzedawano wówczas żyzną ziemię za 1/10 tej wartości.

16 stycznia 1945 r. wojska radzieckie wyzwoliły Budapeszt na Węgrzech.

18 stycznia 1945 r. niemieckie oddziały SS rozpoczęły ewakuację obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. 66 tys. więźniów poprowadzono na zachód w "marszu śmierci", w którym zginęło ponad 15 tys. ludzi.

26 stycznia 1945 r. wojska radzieckie wyzwoliły obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau. W obozie znajdowało się 7 tys. więźniów.

25 marca 1945 r. polska podziemna zbrojna organizacja najconalistyczna Narodowe Siły Zbrojne ogłosiła, że zabijanie Żydów jest czynem patriotycznym.

W marcu 1945 r. powstała Liga Państw Arabskich, zrzeszająca Arabię Saudyjską, Egipt, Irak, Jemen, Liban, Syrię, Transjordanię (potem Jordanię), Libię (od 1953 r.), Sudan (od 1956 r.), Maroko (od1958 r.), Tunezję (od 1958 r.), Kuwejt (od 1961 r.), Algierię (od 1962 r.), Jemen Południowy (od 1967 r.), Bahrajn, Katar, Oman (od 1971 r.), Zjednoczone Emiraty Arabskie (od 1972 r.), Mauretanię (od 1973 r.) i Somalię (od 1974 r.). Członkiem Ligi jest także Organizacja Wyzwolenia Palestyny.

15 kwietnia 1945 r. brytyjskie wojska wyzwoliły obóz koncentracyjny Bergen-Belsen. W chwili wyzwolenia w obozie znajdowało się 60 tys. więźniów, z których 14 tys. zmarło już po wyzwoleniu.
    29 kwietnia 1945 r. wojska amerykańskie wyzwoliły obóz koncentracyjny Dachau. W obozie znajdowało się wówczas 32.335 więźniów.

29 kwietnia 1945 r. w Nowym Jorku odbyły się masowe demonstracje (60 tys. ludzi) wzywające do utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.

30 kwietnia 1945 r. Adolf Hitler popełnił samobójstwo w bunkrze Kancelarii III Rzeszy w Berlinie.

W maju 1945 r. żydowska brygada została przewieziona z Palestyny do Włoch, gdzie nawiązała kontakt z ocalonymi Żydami z Holokaustu.

8 maja 1945 r. nastąpiła bezwarunkowa kapitulacja Niemiec.
    8 maja 1945 r. amerykański generał Eisenhower podjął decyzję o podziale Niemiec na cztery sektory okupacyjne. W strefie amerykańskiej i brytyjskiej znalazło się 10 tys. Żydów.

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz Bibliografia.

--------------------------------------------------

    CIĄG DALSZY HISTORII: 1945-1946 - Ocaleni z Zagłady