Jesienią 1942 roku z zarządzenia niemieckich
władz okupacyjnych na terenie krakowskiej dzielnicy mieszkaniowej
Podgórze powstał obóz pracy przymusowej dla ludności żydowskiej
ze zlikwidowanego getta w Krakowie (28 października 1942 r.).
Obóz powstał na terenie dwóch cmentarzy żydowskich
(pochodzące z 1887 i 1932 roku), obejmując ogółem 10 hektarów
powierzchni. Obóz pierwotnie nazywał się Barackenbau.
Więźniowie pracowali w kamieniołomach,
niegdyś należących do spółki handlowej "Liban&Ehrenpreis",
położonych w pobliżu obozu - w późniejszym okresie w tym miejscu
powstał obóz karny. Do obozu napływali Żydzi z Małopolski, a
także ze Słowacji i Węgier. Odchodziły stąd transporty do obozów
pracy na terenie Rzeszy Niemieckiej i do obozów zagłady w Bełżcu
i Oświęcimiu.
Początkowo w obozie przebywało 2 tysiące
więźniów, później 10 tysięcy. Przez obóz przeszło około 150
tysięcy więźniów, głównie Żydów. Wraz ze wzrostem ilości więźniów,
przybywało również baraków. Teren obozu ostatecznie objął prawie
80 hektarów, na którym stanęło około 180 baraków mieszkalnych
i przemysłowych. W szczytowym okresie przebywało w nim około
25 tysięcy więźniów.
Oprócz zakładów konfekcyjnych Madritscha,
szyjących mundury dla wojska, w części przemysłowej obozu znajdowały
się między innymi warsztaty: ślusarski, stolarski, tapicerski,
mechaniki samochodowej, elektryczny, kuśnierski, krawiecki,
szewski, papierniczy i drukarnia. W drukarni drukowano między
innymi, przeważnie nocą, tajne rozkazy władz niemieckich i dokumenty
SS. Zdarzało się, że po zakończeniu pracy drukarzy rozstrzeliwano.
W części magazynowej więźniowie również selekcjonowali i naprawiali
zrabowane przez Niemców wartościowe przedmioty: biżuterię, zegarki,
meble. Obóz posiadał kilka filii umiejscowionych przy większych
zakładach produkcyjnych - jednym z takich podobozów była Fabryka
Naczyń Emaliowanych należąca do Oskara Schindlera.
W połowie 1943 roku przekształcono go w podobóz
obozu koncentracyjnego na Majdanku. Pod koniec 1943 roku
zaczęto budowę krematorium i komór gazowych, których nie ukończono.
Od 14 kwietnia 1944 roku samodzielny obóz koncentracyjny Płaszów.
Nasilenie transportów więźniów do obozu przypadło
na okres likwidacji gett i upadek powstania warszawskiego w
1944 roku. Na terenie obozu dokonywano masowych egzekucji więźniów,
w tym z podległych krakowskiemu gestapo więzień (między innymi
z więzienia Montelupich).
Jesienią 1944 roku Niemcy przystąpili do
likwidacji obozu. Liczne transporty więźniów wysyłano do obozów
koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau, Stutthof
i innych, w których czynne były komory gazowe. Ostatnią grupę
wywieziono 16 stycznia 1945 roku do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau
II.
Liczbę ofiar obozu szacuje się na około 80
tysięcy osób, głównie Żydów. Wojnę przeżyli nieliczni z więźniów
Płaszowa - wśród nich znalazło się 1.100 krakowskich
Żydów ocalonych przez Oskara Schindlera.
Komendant obozu, Amon Goeth, został aresztowany
przez władze niemieckie 13 września 1944 r. Oskarżono go o korupcję,
handel na czarnym rynku oraz łamanie regulaminu obozowego, nie
oskarżono jednak o morderstwa czy znęcanie się nad więźniami.
Zwolniony z więzienia w styczniu 1945 z powodu cukrzycy, przebywał
w sanatorium w Bad Tölz, gdzie tuż po zakończeniu wojny aresztowały
go wojska amerykańskie. Uznany za zbrodniarza wojennego, został
przekazany władzom polskim. Oskarżony o ludobójstwo i zbrodnie
przeciwko ludzkości, stanął przed sądem i został skazany na
śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 13 września 1946 r.
w Krakowie.
Źródło materiałów: Dia-pozytyw oraz Encyklopedia
|