------- II WOJNA ŚWIATOWA -------

W latach 1939-1945 w wyniku Holocaustu zginęło około 6 milionów Żydów. Zgodnie z doktryną hitlerowską, cała ludność żydowska została pozbawiona wszelkich praw. Usunięto Żydów z miejsc pracy, wszystkie żydowskie nieruchomości i przedsiębiorstwa uległy konfiskacie. Ludność żydowska została zmuszona do noszenia specjalnych opasek na rękawie i symbolu sześcioramiennej gwiazdy Dawida. Żydów gromadzono w specjalnych obozach i gettach. Ginęli tam z głodu i szerzących się chorób epidemicznych. Następnie przeprowadzono masową zagładę Żydów w obozach zagłady, gdzie masowo ginęli w komorach gazowych.

W tych latach 1939-1945 na teren Palestyny przedostało się około 90 tysięcy Żydów.

W marcu i końcu sierpnia 1939 r., w ramach trzech mobilizacji w Polsce powołano pod broń 1,1 miliona obywateli, w tym 150 tys. Żydów (stanowili niespełna 18% stanu polskiej armii). Żydzi polscy aktywnie zaangażowali się w zbieranie środków finansowych na uzbrojenie polskiej armii, a następnie uczestniczyli w budowie umocnień fortyfikacyjnych.

-------- początek okupacji niemieckiej w Polsce --------

W 1939 r. w Polsce żyło 3,5 miliona Żydów, czyli 10% ogółu ludności, w tym w Warszawie 380 tysięcy. Przed wojną Żydzi stanowili 31% mieszkańców Warszawy, 32% Lwowa, 43% Białegostoku. W małych miasteczkach (sztetlach) Żydzi stanowili często ponad 50% mieszkańców. Można przyjąć, że w II RP żyło 3,5 mln Żydów, co oznacza, że stanowili oni ponad jedną dziesiątą populacji. Było to największe skupisko Żydów w ówczesnej Europie i drugie co do wielkości na świecie - po USA. Polscy Żydzi majątek swój szacowali na 10 miliardów złotych, udział w handlu na 52%, w przemyśle i rzemiośle na 42%, do budżetu państwa wpłacali 28% wszystkich wpływów. Wśród lekarzy 33,5% to byli Żydzi, adwokatów 53%. Na 103 teatry było 15 żydowskich. Żydzi wydawali 160 tytułów gazet i czasopism o dziennym nakładzie 790 tysięcy egzemplarzy.

1 września 1939 r. wojska niemieckie rozpoczęły agresję na Polskę. W polskich oddziałach walczyło około 150 tysięcy Żydów, z których wielu odniosło rany lub zginęło. Straty w zabitych i zaginionych żołnierzy pochodzenia żydowskiego w kampanii wrześniowej 1939 r. wojskowi i historycy polscy oceniają jako bardzo wysokie. Przypuszcza się, że zginęło 32.216 żołnierzy żydowskich (tak podają źródła żydowskie).
    Do niewoli trafiło 34-64 tysięcy żydowskich jeńców wojennych. Niemcy potraktowali ich dość różnie. Część najpierw skierowali do stalagów w Prusach Wschodnich, a następnie zwolnili do domów. Ale w dwa czy trzy lata później wraz z rodzinami zostali oni wywiezieni do Treblinki, Bełżca oraz Oświęcimia i tam zagazowani. Z drugiej połowy część skierowano do obozu w Lublinie, gdzie ich w większości wymordowano, a reszta zmarła z głodu. Pozostałych w Niemczech oficerów przeważnie także wymordowano z wyjątkiem około 200 z Oflagu VIB.

3 września 1939 r. Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom, lecz nie podjęły żadnych działań wojennych.

6 września 1939 roku utworzono centralne dowództwo oddziałów Haganah w Palestynie. Głównym dowódcą został Yaakov Dori (1899-1973).
    12 września Haganah i Irgun (Etzel) ogłosiły zakończenie walki z Brytyjczykami i dołączenie do wojny przeciwko Niemcom. Równocześnie pierwsi żydowscy ochotnicy zaczęli zgłaszać się do brytyjskiej armii w punktach rekrutacji w Palestynie i Egipcie. Ogółem 135 tys. Żydów z Palestyny wstąpiło do brytyjskiej armii.

17 września 1939 r. wojska radzieckie napadły na Polskę. Na polskich ziemiach, które znalazły się pod okupacją sowiecką było ponad 1.300 tys. Żydów. Do niewoli sowieckiej trafiło 20 tysięcy żydowskich jeńców wojennych, z których większość skierowano do "stroj batalionów", czyli karnych obozów pracy, i doczekali się albo wezwania do armii Andersa, albo w rok później poszli do Berlinga. Swoich oficerów nie znaleźli nigdy. Zostali rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Miednioje razem ze swoimi polskimi kolegami oficerami. Dodatkowo 31 oficerów rezerwy WP pochodzenia żydowskiego zostało rozstrzelanych przez ukraińskie NKWD w różnych więzieniach w ramach "akcji odpryskowej" wobec sprawy katyńskiej, czyli zlikwidowania 7 tysięcy przedstawicieli polskiej inteligencji.

21 września 1939 r. Reinhard Heydrich (szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy) przedsięwziął "pierwsze kroki w ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej". Zalecono bezwzględną działalność policji względem Żydów oraz określono zakres działalności specjalnych grup zwanych Einsatzgruppen. Oddzielne rozporządzenie dotyczyło przesiedlania Żydów z terenów Rzeszy na ziemie polskie będące pod okupacją. Na terenie okupowanej Polski miały być tworzone duże skupiska żydowskie w gettach z lokalnymi władzami żydowskimi (Judenrats).

23 września 1939 r. władze niemieckie zakazały Żydom posiadania odbiorników radiowych.

We wrześniu 1939 r. Niemcy założyli pierwszy obóz koncentracyjny na ziemiach polskich, w Sztutowie (obóz koncentracyjny Stutthof). Dokonywano w nim zagłady Żydów z Polski i Węgier. Zginęło w nim 85 tysięcy ludzi.

W dniach 8-12 października 1939 r. Adolf Hitler dokonał zmiany granic Polski. Do Niemiec wcielono dystrykt Gdańska (Danzig) oraz polskie ziemie zachodnie nazwane teraz Wartheland (Kraj Warty) plus dystrykt Łodzi. Wszyscy Żydzi z Wartheland mieli zostać zgromadzeni w getcie w Łodzi. Z pozostałych polskich ziem Niemcy utworzyli Generalną Gubernię z dystryktami: Kraków, Warszawa, Radom i Lublin. Gubernatorem Generalnej Guberni został mianowany Hans Frank (1900–1946). Generalnia Gubernia powstała formalnie 26 października.
    Rzesza Niemiecka objęła swym zasięgiem Niemcy, Austrię, Protektorat Czech i Moraw oraz Wartheland.

12 października 1939 r. nastąpiły pierwsze deportacje Żydów z Wiednia i Czech do Generalnej Guberni.

26 października 1939 r. niemieckie władze okupacyjne Generalnej Guberni (Hans Frank) zarządziły pracę przymusową dla wszystkich Żydów polskich w wieku od 14 do 60 lat.

30 października 1939 r. Himmler wydaje rozkaz dotyczący przesiedlenia Polaków i Żydów z ziem przyłączonych do Rzeszy na teren Generalnej Guberni.
    Od października do końca 1939 r. wysłano z tzw. Warthegau (Kraju Warty) do Generalnej Guberni 80 transportów Żydów i Polaków - ogółem 87.883 osób.

W listopadzie 1939 r. zaczęły się tworzyć podziemne struktury polskich organizacji wojskowych walczących z niemieckim okupantem. Powstał wówczas Żydowski Związek Wojskowy. Został założony przez członków organizacji młodzieżowej Betar oraz syjonistów-rewizjonistów. Głównymi założycielami byli David Appelbaum, Henryk Lifszyc, Kalman Mendelson i Yehuda Bialoskara, oraz żydowscy oficerowie z polskiej armii. Komendantem został P. Frenkiel.

14 listopada 1939 r. Żydom mieszkającym w Generalnej Guberni nakazano noszenie żółtej gwiazdy Dawida.

20 listopada 1939 r. Niemcy zablokowali Żydom konta i depozyty bankowe przekraczające 2.000 zł. Pieniądze musieli lokować na specjalnych kontach, a na gminy żydowskie nałożono wielkie kontrybucje i powszechnie grabiono żydowskie mieszkania.
    23 listopada 1939 r. nakazano oznaczać sklepy żydowskie w Generalnej Guberni gwiazdą Dawida.

28 listopada 1939 r. Niemcy utworzyli pierwsze getto na ziemiach polskich, w Piotrkowie Trybunalskim (26 km na południe od Łodzi). Następne w Puławach i Krasnymstawie (grudzień 1939 r.), w Jędrzejowie (marzec 1940 r.), w Chełmie (październik 1940 r.), w Wisznicy (grudzień 1940 r.), w Lublinie (marzec 1941 r.). Na ogólną liczbę 200 gett w Generalnej Guberni, aż 90 zlokalizowano na ziemi lubelskiej. W Generalnej Guberni utworzono 128 Judenrats. Inicjatorem tworzenia gett był szef Sipo i SD R. Heydrich. Początkowo getta były otwarte, jednakże bardzo szybko zaostrzono prawa i za przekroczenie granicy getta groziła kara śmierci.

2 grudnia 1939 r. Niemcy rozpoczęli wykorzystywać gaz do mordowania chorych psychicznie pacjentów. Była to operacja eutanazja.

9 grudnia 1939 r. władze niemieckie Generalnej Guberni pozbawiły Żydów emerytur i wszelkich zapomóg socjalnych.
    11 grudnia 1939 r. ograniczono Żydom w Generalnej Guberni prawa podróżowania i zajmowania miejsc w środkach lokomocji.
    12 grudnia 1939 r. Żydom mieszkającym w Warthegau (Kraju Warty) nakazano noszenie żółtej gwiazdy Dawida (na piersiach i plecach).

11 grudnia 1939 roku Chaim Wezimann (1874-1952) spotkał się w Londynie z brytyjskim premierem Winstonem Churchillem (1874-1965). Churchill oznajmił, że Wielka Brytania pomoże po wojnie utworzyć państwo żydowskie w Palestynie, dla 3-4 milionów ludzi.

21 grudnia 1939 r. Reinhard Heydrich założył Departament IV w RSHA, będący centrum koordynującym ewakuację Żydów ze Wschodniej Europy. Himmler i Heydrich nazwali Adolfa Eichmanna "głową departamentu".

30 grudnia 1939 r. władze jugosławiańskie zatrzymały na rzece Dunaj statek "Uranus", którym uciekało 1.210 Żydów z Wiednia i Pragi. Po brytyjskich protestach przepuszczono 200 żydowskich dzieci, resztę zmuszając do zawrócenia.

Wybuch II wojny światowej spowodował zmniejszenie ilości aktów arabskiego terroru w Palestynie. Żydowskie organizacje wykorzystały to i do końca roku założyły 17 nowych osad rolniczych. Przez cały rok do Palestyny przypłynęły 34 statki, przywożąc nielegalnych żydowskich imigrantów.

1 stycznia 1940 r. niemieckie władze w Generalnej Guberni wydały zakaz podróżowania Żydów kolejami.

24 stycznia 1940 r. niemieckie władze okupacyjne spisały całe mienie żydowskie w Generalnej Guberni.

8 lutego 1940 r. władze niemieckie utworzyły getto w Łodzi. 30 kwietnia 1940 r. zamknięto getto w Łodzi. W wyniku pierwszej fazy przesiedleń w łódzkim getcie znalazło się około 160 tys. Żydów.

12 lutego 1940 r. Niemcy przeprowadzili pierwszego (jeszcze próbnego) przesiedlenia 1.300 Żydów ze Szczecina w okolice Lublina w Generalnej Guberni. Równocześnie przesiedlono 7.500 Żydów z okręgu Saary (w Niemczech) do Francji. Władze niemieckie poszukiwały najlepszych metod wysiedlania Żydów i potraktowały tę operację jako szkoleniową.

28 lutego 1940 roku brytyjskie władze mandatowe wprowadziły nowe prawo agrarne w Palestynie, które było częścią polityki "Białej Księgi". Nowe przepisy ograniczyły możliwość kupowania przez Żydów ziemi w Palestynie do małego skrawka, który stanowił zaledwie 5% całego terytorium kraju.

9 kwietnia 1940 r. wojska niemieckie najechały i zajęły Danię oraz Norwegię.

27 kwietnia 1940 r. Niemcy założyli obóz koncentracyjny Auschwitz (Oświęcim - później Auschwitz-Birkenau). Był to największy obóz zagłady Żydów i Cyganów w Europie. Zginęło w nim 1,5-2,5 miliona ludzi. 90% ofiar to Żydzi. Był to jedyny obóz koncentracyjny, w którym tatuowano więźniom numery rejestracyjne. Uruchomiono tu cztery komory gazowe i cztery krematoria, w wyniku czego liczba mordowanych i spalanych wzrosła z 10 tys. do około 20 tys. na dobę. Pierwszym komendantem obozu został Rudolf Hoess.

30 kwietnia 1940 r. zamknięto getto w Łodzi.

10 maja 1940 r. wojska niemieckie najechały na Belgię (skapitulowała 28 maja), Holandię (skapitulowała 15 maja) i Luksemburg.
    13 maja 1940 r. wojska niemieckie najechały na Francję, która skapitulowała 22 czerwca 1940 r.
    We Francji 40 tys. Żydów dobrowolnie zgłosiło się do wojska. W armii brytyjskiej służyło 62 tys. Żydów, z których zginęło 1,5 tys. Do wojsk australijskich zaciągnęło się 3 tys. Żydów.

10 czerwca 1940 r. do II wojny światowej przystąpiły Włochy, stojące w koalicji z Niemcami i Japonią.
    Do walki z Włochami przystąpili wówczas także Żydzi greccy. W armii greckiej służyło 13 tys. Żydów, w tym 343 oficerów. Podczas walk w Albanii i później w Grecji zginęło 631 Żydów, a 3.743 zostało rannych.

22 czerwca 1940 r. niemieckie władze podzieliły Francję na dwa sektory: strefę okupowaną pod administracją niemiecką i "wolną" strefę Vichy pod administracją francuskich faszystów. We Francji żyło 350 tys. Żydów, z których 90 tys. zginęło.
    Na czele władz Vivhy stanął marszałek Pétain, a wicepremierem został Pierre Laval. Współpracowali oni z nazistami.

W lipcu 1940 r. David Knout i Abraham Polonski założyli we Francji podziemną żydowską organizację wojskową Żydowską Armię (Armee Juive). Francuscy Żydzi stanowili 15% struktur podziemnych, chociaż stanowili zaledwie 1% populacji państwa.

26 czerwca 1940 roku doszło do wewnętrznego rozłamu w żydowskiej organizacji militarnej Irgun (Etzel). Grupa radykalnych członków odłączyła się i utworzyła nową grupę Lehi (Lohamei Herut Israel). Opowiedzieli się oni za kontynuowaniem zbrojnej walki przeciwko Brytyjczykom nawet podczas wojny, aż do czasu zniesienia ograniczeń żydowskiej imigracji. Na czele Lehi stanął Avraham Stern (1907-1942).

3 lipca 1940 r. Adolph Eichmann przedstawił w Berlinie plan deportacji 4 milionów Żydów europejskich na wyspę Madagaskar. W ten sposób Europa Środkowo-Wschodnia zostałaby "oczyszczona" z Żydów.

15 i 24 lipca 1940 roku włoskie bombowce przeprowadziły naloty na Hajfę, zabijając 50 osób.

W sierpniu 1940 r. Niemcy założyli obóz koncentracyjny Gross-Rosen w Rogoźnicy pod Wrocławiem. Zginęło w nim około 40 tys. ludzi, w tym wielu Żydów. Obóz posiadał 80 podobozów.

Na przełomie 1940/1941 Niemcy przeprowadzili w III Rzeszy akcję eutanazji około 100 tys. chorych umysłowo obywateli niemieckich. W ten sposób Niemcy gromadzili doświadczenia w realizacji przedsięwzięć masowej zagłady.

6 września 1940 król Rumunii Karol abdykował. Na czele rumuńskiego rządu stanął Ion Antonescu. Od tego momentu rumuńscy faszyści rozpoczęli pogromy Żydów. Wielu Rumunów wstąpiło do oddziałów SS.

9 września 1940 r. włoskie bombowce przeprowadziły nalot na Tel Awiw, zabijając ponad 100 osób.

14 września 1940 roku brytyjskie dowództwo wojskowe podjęło decyzję o utworzeniu żydowskich kompanii piechoty. Poinformowano Agencję Żydowską o możliwości otwarcia biur rekrutacji ochotników. Utworzono 15 żydowskich kompanii, z których sformowano trzy bataliony piechoty (walczyły w Grecji w 1941 r.).

4 października 1940 r. faszystowski rząd Vichy ogłosił Statut Żydów, zamykając Żydom możliwość emigracji do "wolnej strefy" Vichy. W obu francuskich strefach (okupowanej i "wolnej") mogli mieszkać wyłącznie francuscy Żydzi (350 tys.). Wszyscy nie-francuscy Żydzi (25 tys.) zostali uwięzieni w obozach koncentracyjnych Gurs, Les Milles lub Rivesaltes we Francji.

28 października 1940 r. niemieckie władze wprowadziły antysemickie prawo w okupowanej Belgii.

15 listopada 1940 r. niemiecka administracja zamknęła getto w Warszawie, w Generalnej Guberni. Wszystkie getta otaczano murami i drutami kolczastymi. Stłoczoną ludność żydowską dziesiątkował głód i choroby zakaźne (tyfus plamisty). Największe getta znajdowały się w Warszawie (400 tys. ludzi), Łodzi (160 tys. ludzi) i w Krakowie (70 tys. ludzi).

W listopadzie 1940 r. do zatoki Hajfy przybił statek "Atlantic" z 1.800 nielegalnymi imigrantami żydowskimi, którzy uciekali z Europy przez nazistami. Okręt nie mogąc przedostać się przez brytyjską blokadę, długo błąkał się po morzu. Po przybiciu do brzegów Palestyny, żydowscy imigranci zostali internowani przez władze brytyjskie i deportowani na Mauritius, brytyjską kolonię na południe od Madagaskaru.
    25 listopada 1940 r. do zatoki Hajfy wpłynął francuski statek "Patria" z 1.771 żydowskimi uchodźcami z Europy. Brytyjskie władze postanowiły odesłać nielegalnych imigrantów na Mauritius. Wówczas członkowie Haganah wysadzili statek "Patria", który zatonął (zginęło 257 imigrantów). Ocalonych Brytyjczycy umieścili w obozie dla interweniowanych Athlit, blisko Hajfy.
    W grudniu 1940 r. u brzegów Palestyny zatonął statek "Salvador" z kilkuset nielegalnymi żydowskimi imigrantami. Statek zatonął nie otrzymawszy żadnej pomocy od Brytyjczyków.

21 stycznia 1941 r. w Rumunii członkowie "Żelaznej Gwardii" przeprowadzili pucz wojskowy w celu obalenia rządów generała Antonescu (1882-1946). Równocześnie "Żelazna Gwardia" dokonała w Bukareszcie masakry ponad 120 Żydów. Zwłoki 60 z nich obdarto ze skóry i powieszono na hakach w rzeźni.

22 lutego 1941 r. Niemcy przeprowadzili pierwszą deportację Żydów z Amsterdamu. Wywieziono 389 Żydów do obozów koncentracyjnych Buchenwald i Mauthausen.
    25 lutego 1941 r. Amsterdam został sparaliżowany przez wielki strajk w proteście przeciwko antysemickim akcjom Niemców (wyłączono elektryczność, gaz itp.). Trzy bataliony policji brutalnie stłumiły strajk, wysyłając głównych organizatorów (6 osób) do obozów koncentracyjnych.

Zima 1940-1941 w getcie w Łodzi została określona nazwą "wielkiego głodu". Rabini zezwolili na jedzenie żywności niekoszernej oraz na pracę w szabat.

W marcu 1941 r. Adolf Eichmann został mianowany kierownikiem Sekcji IVB4 w Gestapo. Zajął się opracowywaniem wszystkich szczegółów planu "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej".

1 marca 1941 r. Bułgaria przystąpiła do paktu "państw osi" (Niemcy-Włochy-Japonia). Wojska niemieckie wkroczyły do Bułgarii.

20 marca 1941 r. administracja niemiecka zamknęła getto w Krakowie, w Generalnej Guberni.

25 marca 1941 r. Jugosławia przystąpiła do sojuszu z Niemcami i Włochami.

6 kwietnia 1941 r. wojska niemieckie najechały Grecję (skapitulowała w maju) i Jugosławię (skapitulowała 17 kwietnia). Wśród alianckich jeńców było 1,5 tys. żydowskich żołnierzy z Palestyny.
    10 kwietnia 1941 r. Chorwacja ogłosiła swoją niezależność od Jugosławii. Na czele rządu stanął Ante Pavelic, przywódca partii Ustaszów. Faszystowskie państwo Chorwacji objęło terytorium Chorwacji, Bośni i Hercegowiny. Chorwaccy faszyści (ustasze) organizowali liczne pogromy ludności żydowskiej. Oddziały ustaszów razem z dywizją bośniackich muzułmanów pacyfikowały żydowskie wioski, paląc synagogi i mordując ludzi. Dywizją muzułmańską formalnie dowodził wielki mufti Jerozolimy, Haj Amin al-Husseini. Po miesiącu czasu założono pierwszy w Chorwacji obóz koncentracyjny Danica. Za każdego zatrzymanego i deportowanego Żyda, rząd chorwacki płacił 30 marek. Do jesieni 1943 r. do obozów koncentracyjnych deportowano 30 tys. Żydów.
    W sąsiedniej faszystowskiej Serbii rozstrzeliwano i zagazowywano Żydów w specjalnych samochodach, specjalnie sprowadzonych z Niemiec. W sumie w Serbii uśmiercono co najmniej 6.280 kobiet żydowskich i bliżej nieokreśloną liczbę mężczyzn.

13 kwietnia 1941 r. niemieckie oddziały zniszczyły synagogę w Belgradzie. W pogromie Żydów uczestniczyli lokalni Niemcy (Volksdeutsche). 17 kwietnia 1941 r. zniszczyli sefardyjską synagogę w Sarajewie, uznawaną za najpiękniejszą synagogę na Bałkanach.

24 kwietnia 1941 r. administracja niemiecka zamknęła getto w Lublinie.

W maju 1941 r. Heydrich i dowódca armii niemieckiej Wagner oficjalnie utworzyli oddziały Einsatzgruppen, przeznaczone do specjalnych zadań na terenie Europy Wschodniej. Ich zadaniem było mordowanie Żydów, komunistów i innych przeciwników Nazizmu. Oddziały Einsatzgruppen liczyły około 3 tys. najlepszych niemieckich żołnierzy, wyposażonych w najlepszy sprzęt wojskowy.

14 maja 1941 r. francuska policja przeprowadziła masowe aresztowania "obcokrajowych" Żydów w Paryżu (Francja). Zatrzymano tysiące osób.
Faszystowski rząd Vichy w południowej Francji, z własnej inicjatywy rozbudował ustawodawstwo antyżydowskie. Powołano Departament Spraw Żydowskich, na czele którego stali zdeklarowani antysemici. Francuzi do jesieni 1942 r. własnymi rękami deportowali 27 tys. "obcokrajowych" Żydów (nazywano ich "bezpaństwowymi" - uciekli z innych państw, w tym z Niemiec) - 18 tys. z Paryża oraz 9 tys. z Vichy. Deportowani Żydzi trafiali najczęściej do Auschwitz.

15 maja 1941 roku z powodu zagrożenia niemiecką inwazją w Palestynie, żydowska Haganah utworzyła jednostkę do zadań specjalnych Palmach (Plugot Mahatz). W pierwszą misję wysłano 23 żołnierzy Palmach. Na pokładzie brytyjskiego statku HMS "Sea Lion" przedostali się na terytorium Libanu, który popierał nazistów.

W 1941 r. Niemcy przymusowo przesiedlili wszystkich Żydów z III Rzeszy do Generalnej Guberni. W Generalnej Guberni stworzono 200 gett. W getcie warszawskim skupili 500 tysięcy ludzi, a w Łodzi około 200 tysięcy. Inne większe getta to: Kraków (68 tys.), Częstochowa (48 tys.), Radom (32 tys.), Lublin (30 tys.), Kielce (27 tys.), Piotrków Trybunalski (25 tys.), Rzeszów (25 tys.), Przemyśl (22 tys.), Nowy Sącz (20 tys.), Międzyrzec Podlaski (17 tys.), Sosnowiec (12 tys.), Pabianice (9 tys.), Łomża (9 tys.), Łowicz (8,2 tys.), Grodzisk Mazowiecki (6 tys.), Kraśnik (6 tys.), Białystok, Hrubieszów, Knyszyn, Rymanów, Skarżysko-Kamienna.

W 1941 r. władze niemieckie w Belgii ograniczyły zamieszkanie Żydów do Antwerpii, Brukseli, Leodium i Charleroi. W Holandii Żydów skupiono w Amserdamie. Żydów z innych krajów europejskich stopniowo deportowano do gett na ziemiach polskich (Generalna Gubernia).

W czerwcu 1941 r. Rashid Ali al-Kaylani (1892-1965) przeprowadził pronazistowski zamach stanu w Iraku. W dniach 1-2 czerwca doszło do pogromu Żydów w Bagdadzie. Zginęło 180 Żydów, a około 240 zostało rannych. Zniszczeniu uległo 99 żydowskich domów i 586 sklepów lub warsztatów żydowskich.

8 czerwca 1941 r. wojska brytyjskie najechały na Syrię i Liban, które były podporządkowane faszystowskiemu rządowi Vichy. W natarciu uczestniczyły żydowskie oddziały Palmach, z Moshe Dayanem, Yigal Alonem i Yitzchak Rabinem.

W dniach 10-12 czerwca 1941 r. włoskie bombowce kilkakrotnie zbombardowały Hajfę i Tel Awiw, zabijając 12 osób.

--- napaść niemiecka na ZSRR ---

22 czerwca 1941 r. wojska niemieckie zaatakowały ZSRR. Niemcy szybko zdobyli Mińsk, Rygę, Smoleńsk, Nowogród, Tallin, Kijów i Orzeł. W ten sposób cała centralna Europa znalazła się pod rządami Nazistów. W tej dziejowej zawierusze miliony Żydów czekała zagłada (Holokaust).
    W armii radzieckiej walczyło (w przeciągu całej wojny) ponad 500 tys. Żydów, z których 200 tys. zginęło. Różne odznaczenia otrzymało 160 tys. Żydów, w tym 145 "Bohatera Związku Radzieckiego" (najwyższe odznaczenie sowieckie). Matwiej Wainrobow został generałem-majorem, a Josef Wainrobow podpułkownikiem.
    Za frontowymi oddziałami Wermachtu posuwały się specjalne jednostki Einsatzgruppen. Do ich ogólnych zadań należała likwidacja fizyczna przeciwników Rzeszy na tyłowym obszarze operacyjnym frontu. Zadania te realizowano przez zastosowanie bezwzględnego terroru i masowej eksterminacji ludności. Masowo rozstrzeliwywano setki tysięcy Żydów. W ciągu kilku miesięcy na Białorusi zamordowano 229 tys. Żydów. Masowe egzekucje miały miejsce w Kownie, Charkowie, Kijowie i innych miastach. Einsatzgruppen w samym tylko 1941 r. wymordowały kilkaset tysięcy Żydów, Cyganów, komunistów itp. (ogółem podczas wojny wymordowały 1.300.00 Żydów).

Główne miejsca pogromów ludności żydowskiej dokonane przez Einsatzgruppen (Copyrighy: Gedeon)

W ataku na Rosję Radziecką wzięła udział faszystowska armia Węgier. W węgierskiej armii służyło 50 tys. Żydów, zgrupowanych w batalionach pracy. Ponad 40 tys. z nich zginęło.
    W czasie inwazji na ZSRR wziął również udział legion rumuński, który zasłynął ze swojej brutalnej postawy względem Żydów.

22 czerwca 1941 r. Finlandia poparła Niemcy w ataku na Rosję. W następnych miesiącach Himmler usiłował namówić Finlandię do deportacji 2 tys. Żydów fińskich, jednakże rząd fiński odrzucił te rządania.

27 czerwca 1941 r. Einsatzgruppen dokonało pogromu Żydów w Białymstoku, zabijając około 2 tys. osób.

28 czerwca 1941 r. w rumuńskich Jassach oddziały rumuńskie i niemieckie w bestialski sposób wymordowały 12 tys. Żydów. Mordy kontynuowano na zdobytych terenach Besarabii, Bukowiny i Ukrainy. Niemcy obawiając się, że w Rumunii może im się wymknąć spod kontroli planowa eksterminacja Żydów, poprzez zamienienie jej w krwawy chaos, zawarli porozumienie, na mocy której jednostki niemieckie "ewakuowały Żydów z Rumunii". Przewieziono ich do obozów koncentracyjnych w Generalnej Gubernii.

W czerwcu 1941 r. w Jugosławii wybuchło powstanie antyfaszystowskie, dowodzone przez Josipa Broz Tito (1892-1980). Do jugosławiańskich partyzantów przyłączyło się ponad 2 tys. Żydów. Między innymi porucznikiem był Mosa Pijade, a rosyjskim batalionem dowodził Pyotr Oransky.

30 czerwca 1941 r. po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie, wybuchły pogromy Żydów. Do 3 lipca zamordowano około 4 tys. Żydów. Kolejny pogrom wybuchł 25 lipca, kiedy zamordowano 2 tys. Żydów.

18 lipca 1941 r. Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego proklamował wojnę partyzancką przeciwko Niemcom. W sowieckich oddziałach partyzanckich walczyło około 20-25 tys. Żydów.

W sierpniu 1941 r. Niemcy założyli obóz koncentracyjny Neuengamme w pobliżu Hamburga. Zginęło w nim około 82 tys. ludzi, w tym ponad 40 tys. Żydów. Obóz posiadał 60 filii istniejących przy różnych zakładach przemysłowych.

5 sierpnia 1941 r. Niemcy rozpoczęli masowe mordy Żydów w Pińsku. W przeciągu 3 dni zamordowano 10 tys. Żydów.

W sierpniu 1941 r. radzieckie bombowce przeprowadziły pierwszy nalot na Berlin (Niemcy). Dowódcą skrzydła bombowego był Żyd, Michael Plotkin. Otrzymał on medal "Bohatera Związku Radzieckiego".

13 sierpnia 1941 r. Niemcy utworzyli z nadbałtyckich państw (Litwa, Łotwa, Estonia i część Białorusi) Reichskommissar Ostland. Na tym obszarze natychmiast przystąpiono do realizacji planu "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej".

21 sierpnia 1941 r. Niemcy założyli obóz koncentracyjny Drancy, pod Paryżem we Francji. Spełniał on zadanie obozu przejściowego dla Żydów francuskich w drodze do obozów (przeważnie do Auschwitz) w Generalnej Gubernii. Przez obóz przeszło ogółem około 61 tys. Żydów.

W sierpniu 1941 r. Węgry deportowały 17 tys. "obcokrajowych" Żydów do Kamieńca-Podolskiego na Ukrainie.
    27 sierpnia 1941 ro doszło do masakry Żydów w Kamieńcu Podolskim.

1 września 1941 r. niemieckie oddziały Einsatzkommando przy pomocy węgierskiej policji rozpoczęły masowe mordy Żydów na Węgrzech. Zginęło 11 tys. Żydów.

1 września 1941 r. Niemcy dokonali zmiany w ustawie o obywatelstwie. Pozbawiono obywatelstwa wszystkich Żydów, a ich majątek skonfiskowano. Minister finansów i Bank Rzeszy uregulowały tryb przejęcia zagrabionego mienia. Ministerstwo Komunikacji zajęło się opracowaniem szczegółowego planu kursowania pociągów z Żydami poza granice Rzeszy i zabezpieczyło potrzebny tabor kolejowy. Opracowywano procedurę postępowania, która w zasadzie obejmowała wszystkie kraje okupowanej Europy.

3 września 1941 r. przeprowadzono pierwszy test gazu Cyklon-B w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Gaz był produkowany przez dwa koncerny: Dessauerworks i Kaliworks. Stabilizator do gazu produkowany był przez I.G. Farben.

9 września 1941 r. antysemickie ustawodawstwo wprowadzono na Słowacji. W sześć miesięcy później rozpoczęły się deportacje Żydów do obozów w Generalnej Guberni. Z 90 tys. Żydów słowackich przeżyło wojnę zaledwie 15 tys.

19 września 1941 r. Niemcy zlikwidowali getto w Żytomierzu, mordując na miejscu 10 tys. Żydów.

28 września 1941 r. Niemcy rozpoczęli masowe egzekucje ludności żydowskiej w Babim Jarze pod Kijowem, na Ukrainie. W ciągu trzech dni w Kijowie i Babim Jarze zamordowano 33.771 Żydów.
    Od września 1941 r. Niemcy wprowadzili na froncie wschodnim do użytku specjalne ciężarówki (Gaswagen), w których uśmiercano Żydów spalinami odprowadzanymi do wnętrza uszczelnionej ładowni.

28 września 1941 r. Syria uzyskała niepodległość. 26 listopada 1941 r. Liban uzyskał niepodległość. W obydwóch tych krajach pozostawały jeszcze wojska alianckie, który wyjechały dopiero po zakończeniu działań wojennych w Europie, w 1945 r.

W październiku 1941 r. Niemcy założyli obóz koncentracyjny w Majdanku koło Lublina w Generalnej Guberni. Początkowo był to obóz dla jeńców radzieckich (od czerwca 1941 r.), lecz później zmieniono go na obóz zagłady Żydów. Zginęło w nim 360 tysięcy ludzi (200 tys. Żydów) W Majdanku Niemcy uruchomili siedem komór gazowych, w których używano gazu Cyklon-B i tlenku węgla.

1 października 1941 r. rozpoczęła się masakra Żydów w Wilnie. Do 22 października zamordowano 33.500 Żydów.

W październiku 1941 r. rozpoczęły się masowe deportacje Żydów z Niemiec i Austrii do gett w Generalnej Guberni.

7 października 1941 r. władze niemieckie wydały rozkaz nakazujący siłom zbrojnym Wermachtu na froncie wschodnim ściśle współdziałać z grupami operacyjnymi SS (Einsatzkommando). Dowódcy wyjaśniali, że jednym z celów operacji wojennych prowadzonych na obszarach wschodnich jest całkowite wyniszczenie ludności żydowskiej. Fala egzekucji rozlała się po całym wschodnim terytorium Europy.

W dniach 13-14 października 1941 r. Niemcy przeprowadzili masową egzekucję 37 tys. Żydów w Dniepropetrowsku na Ukrainie.

15 października 1941 r. generalny gubernator Generalnej Guberni Hans Frank wydał rozporządzenie wykonawcze, karzące karą śmierci osoby udzielające pomocy Żydom. W zasadzie niemieckie prawodawstwo zrównało status prawny Żydów i Polaków. W żadnym innym okupowanym przez Niemców kraju nie obowiązywało równie ostre prawo karne.
    W czasie trwania II wojny światowej Polska była jedynym krajem, w którym kara śmierci groziła każdemu, kto ukrywał, pomagał, a nawet podawał żywność Żydowi.
    Za pomoc udzielaną Żydom poniosło śmierć ponad 900 Polaków (brak dokładnych danych). Po wojnie żydowski Instytut Pamięci Narodowej - Yad Vaschem w Jerozolimie, przyznał medale "Sprawiedliwy wśród narodów świata" ogółem 19 tysiącom osób, w tym ponad 5 tys. to Polacy. Liczba uznanych za sprawiedliwych nieustannie rośnie.
    Na oczach pozostałych milczących Polaków wymordowano 6 milionów Żydów z całej Europy, w tym ponad 3 miliony polskich Żydów, obywateli Polski przedwojennej.

16 października 1941 r. rumuńskie oddziały współpracujące z niemieckimi jednostkami Einsatzkommando wymordowały w Odessie na Ukrainie 8 tys. Żydów.

19 października 1941 r. Niemcy przeprowadzili masową egzekucję 1,5 tys. Żydów z getta w Belgradzie (Jugosławia). Był to odwet za śmierć 21 żołnierzy z rąk partyzantów. Rozkaz egzekucji wydał generał Franz Bohme. Był to pierwszy przypadek wydania rozkazu masowej egzekucji przez generała Wermachtu.

22 października 1941 r. po partyzanckim ataku na rumuńskie koszary (zginęło 200 żołnierzy) w Odessie (Ukraina), rumuńscy żołnierzy zmasakrowali lokalną społeczność żydowską. Żywcem spalili i rozstrzelali 19 tys. Żydów. W ciągu następnych dni wymordowali kolejne 16 tys. Żydów.

28 października 1941 r. Niemcy dokonali masakry Żydów w Kownie, mordując 9 tys. osób.

Na przełomie października i listopada 1941 r. do getta łódzkiego (w Generalnej Guberni) przybyły pierwsze transporty Żydów przesiedlonych z Austrii, Czech, Luksemburga i Niemiec (około 20 tys. osób).

W listopadzie 1941 r. Niemcy założyli obóz koncentracyjny w Treblince w Generalnej Guberni. Zginęło w nim ponad 7 tys. ludzi.

4 listopada 1941 r. Niemcy zamordowali 10 tys. Żydów w Słonimiu.

Na przełomie listopada i grudnia 1941 r. Niemcy przeprowadzili atak na Moskwę, stolicę ZSRR. Był to jeden ze zwrotnych punktów II wojny światowej. W obronie Moskwy wzięło udział wielu Żydów, w tym generał Jacob Kreiser.

24 listopada 1941 r. Niemcy utworzyli getto w Therezinie (Theresienstadt), w Czechach. Zgromadzili w nim 3,7 tys. lokalnych Żydów. Jednakże getto służyło jako obóz przejściowy dla Żydów deportowanych z zachodniej i południowej Europy. Przez getto przeszło 140.937 Żydów, z których zmarło na miejscu 33.529 osoby. 88.196 Żydów deportowano do obozów w Generalnej Guberni.

28 listopada 1941 r. wielki mufti Jerozolimy Haj Muhammed Amin al-Husseini spotkał się z Adolfem Hitlerem podczas swojej wizyty w Niemczech.

7 grudnia 1941 r. Niemcy założyli obóz zagłady Żydów w Chełmnie w poznańskim. Początkowo jako komór gazowych używano ciężarówek z wprowadzonymi do ich wnętrza rurami wydechowymi. Później wybudowano dwa krematoria. Zginęło około 340 tys. ludzi, większość Żydzi z Łodzi i Poznańskiego.

Główne obozy koncentracyjne na ziemiach przedwojennej Polski (Copyright: Gedeon)

7 grudnia 1941 r. do II wojny światowej przystąpiły Stany Zjednoczone. W amerykańskiej armii nie zbierano danych o narodowości, lecz szacuje się że służyło w niej około 1 miliona żydowskich żołnierzy, z których 10,5 tys. zginęło i 24 tys. zostało rannych. 23 Żydów dosłużyło się do stopnia generała i admirała. Żydowscy żołnierze otrzymali 36 tys. orderów.

W dniach 7-9 grudnia 1941 r. niemieccy żołnierze przeprowadzili masakrę getta w Rydze, mordując 25 tys. Żydów (80% mieszkańców getta).

Pod koniec 1941 r. w wyniku "amnestii", będącej następstwem podpisanego przez generała Sikorskiego ze Stalinem układu w sprawie tworzenia w ZSRR armii polskiej, zaczęła się wędrówka polskich zesłańców w kierunku miejsc koncentracji. Znaleźli się tam również żołnierze żydowskiego pochodzenia. 314 przyjętych do Korpusu Polskiego nie doczekało wymarszu z ZSRR, zmarli bowiem z chorób, łagrowego wycieńczenia i zostali pochowani w piaskach Kazachstanu. Następnych (58) pogrzebano na cmentarzach pustynnego szlaku, czyli w: Iranie, Iraku, Syrii i Palestynie. W Palestynie część Żydów zdezerterowała (w pojęciu polskiego prawa wojennego) i zasiliła szeregi zalążków armii późniejszego państwa Izraela.

Od grudnia 1941 r. do lipca 1942 r. do getta łódzkiego przybyły transporty z likwidowanych gett w Wartheland (około 18 tys. Żydów).

31 grudnia 1942 r. szef SS Heinrich Himmler wydał zarządzenie likwidacji wszystkich żydowskich gett w Generalnej Guberni, za wyjątkiem wielkich gett zbiorczych w Warszawie, Krakowie, Częstochowie, Radomiu i Lublinie. Specjalnie wyselekcjonowani Żydzi mieli znaleźć się w obozach pracy na rzecz niemieckich firm zbrojeniowych. Ponadto utworzono tzw. "wtórne getta" (pułapki), które miały za zadanie przyciągać ukrywających się Żydów. Powstały one w Międzyrzeczu, Parczewie, Łukowie, Włodawie, Izbicy, Piaskach i Zaklikowie (na początku 1943 r. zostały zlikwidowane).
    Był to wyrok śmierci dla milionów Żydów i początkiem niespotykanej w dziejach ludzkości akcji ludobójstwa.
    W styczniu 1942 r. w Generalnej Guberni żyło jeszcze 2.284.000 Żydów. Wszyscy oni zostali objęci przygotowywanym planem "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej".

1 stycznia 1942 r. państwa walczące z Nazizmem (Niemcami, Włochami i Japonią) utworzyły federację, nazwaną Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ).

W styczniu 1942 r. węgierskie oddziały zmasakrowały tysiące Żydów mieszkających w jugosławiańskim regionie Bacska, będącym pod okupacją węgierską.

Od 16 stycznia 1942 r. Żydzi z getta w Łodzi byli stopniowo wywożeni do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Następowała tam masowa eksterminacja Żydów.

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz Bibliografia.

--------------------------------------------------

    CIĄG DALSZY HISTORII: 1942-1945 - Holocaust