W 538 r. p.n.e. król Persji, Cyrus II Wielki (panował w latach 559-529), zajął Babilon po zwycięskiej bitwie pod Opis. Persowie położyli kres istnieniu państwu babilońskiemu, pokonując ostatniego króla babilońskiego Baltazara, znanego z legendarnej uczty, wydanej tuż przed upadkiem Babilonu, podczas której tajemnicza ręka wypisała na ścianie pałacowej słowa: "Mane, tekel, fares" ("policzono, zważono, rozproszono"), co było przepowiednią zniszczenia Babilonu. Babilonia została włączona do wielkiej monarchii perskiej. Król Cyrus w następnych latach zorganizował wyprawę ku Morzu Śródziemnemu i uzależnił od siebie prawie całą Azję Mniejszą.

Medo-Persja w okresie największej ekspansji terytorialnej (Copyright: Gedeon)

- powrót Żydów z niewoli babilońskiej -

W 538 r. p.n.e. król Persji Cyrus uwolnił Żydów z niewoli babilońskiej. Judea jako prowincja Jehud uzyskała częściową autonomię, a w 536 r.p.n.e. na mocy dekretu Cyrusa pozwolono Żydom wrócić do ojczyzny z niewoli babilońskiej.

Wielu Żydów powróciło do swej ojczyzny. Ziemie ojczyste były opustoszałe, a miasto Jerozolima leżała w ruinie. Po powrocie, Żydzi mieli problemy ze znajomością języka i religii żydowskiej. Wielu Żydów miało problemy z dziećmi mieszanych małżeństw. Powracający z niewoli, napotykali mieszkających tam obcokrajowców, którzy mieli swoją własną kulturę, język i religię. Znaczną część kraju zamieszkały obce plemiona pogańskie - na północy Chutejczycy (w Samarii), a na południu Idumejczycy (w okolicach Hebronu). Niektórzy z pogan powierzchownie przyjmowali judaizm, lecz prawdziwie byli oddani swoim pogańskim wierzeniom. Często zarażali swoimi praktykami Żydów i przeciągali wielu na swoją stronę.
    Na czele wracających z niewoli stanęli dwaj mężowie: Jozua (potomek Cadoka, jako arcykapłan) i Zorobabel (z rodu Dawida, mający sprawować władzę świecką). Faktyczną władzę świecką w kraju sprawował jednakże zawsze namiestnik przysyłany przez właściwego władcę - Persa, a później Egipcjanina lub Syryjczyka. Jedyną więc władzą będącą w rękach Żydów, była władza arcykapłana, który reprezentował życie religijne narodu. Ten urząd otoczony był blaskiem świętości Świątyni.
    Osadnicy żydowscy osiedlili się wokół Jerozolimy, dawnej stolicy swego państwa. Stopniowo wygnańcy żydowscy zaczęli napływać ze wszystkich okolicznych krajów, zwiększając liczbę mieszkańców tej ziemi.
    Siódmego miesiąca, pod przywództwem Zorobabela i arcykapłana Jezui, zbudowano na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie ołtarz z kamieni. Na odbudowanym ołtarzu wznowiono składanie obowiązkowych codziennych ofiar. Od tego rozpoczęto odbudowę Świątyni w Jerozolimie.

W latach 536-516 p.n.e. trwała budowa drugiej świątyni Pańskiej w Jerozolimie (z przerwą 15 lat od 536 do 519 r. p.n.e.).

Żydowscy kapłani nawrócili częściowo na judaizm pogańskie plemię Chutejczyków, których zaczęto nazywać Samarytanami (zamieszkiwali Samarię). Samarytanie zwrócili się z prośbą do Żydów o dopuszczenie do prac przy budowie Świątyni w Jerozolimie. Odmowa była powodem wzrostu wrogiego usposobienia Samarytan.

W latach 529-522 p.n.e. w Persji panował król Kambyzes II, syn Cyrusa. W 525 r. p.n.e. zajął on Egipt.

W owym czasie książęta żydowscy budowali sobie wspaniałe pałace i rezydencje w Jerozolimie, zaniedbując przy tym prace budowlane przy Świątyni.

W latach 522-486 p.n.e. w Persji panował król Dariusz I Hystaspesa. Podbił on część Indii i część Tracji. Prowadził długą wojnę przeciwko Grecji. W stosunku do podbitych narodów odznaczał się dużą tolerancją religijną.

Prorocy Aggeusz i Zachariasz kilkakrotnie próbowali natchnąć Żydów odwagą i zapałem, zachęcając do odbudowy Świątyni Boga Izraela. Wznowione wreszcie prace trwały od 519 do 516 roku p.n.e.
    Wśród osiedleńców żydowskich wybuchł spór o zwierzchnictwo nad ludem. Po stronie świeckiej stał Zorobabel, wywodzący się z królewskiego rodu Dawida. Po stronie religijnej stał arcykapłan Jezua. Ostatecznie ciężar zwierzchnictwa nad ludem spoczął na arcykapłanie.

W latach 485-465 p.n.e. w Persji panował król Kserkses I. Prowadził on wojnę z Grecją.

Osiedleńcy żydowscy z czasem zaczęli mieszać się z tubylczymi pogańskimi plemionami, zwłaszcza z nawróconymi na judaizm Samarytanami. Również Moabici i Amonici mieszali się z Izraelitami, wstępując w mieszane związki małżeńskie.

W latach 464-424 w Persji panował król Artakserkses I Makrocheir. Prowadził długą wojnę z Grecją.

W 459 r. p.n.e. do Jerozolimy przybył wracający z niewoli babilońskiej kapłan Ezdrasz. Powrócił on do ojczyzny wraz z 1600 mężczyznami. Ich przybycie wywołało bardzo duże wrażenie w Jerozolimie.
    Ezdrasz natychmiast objął urząd sędziego nad ludem i z wielkim zapałem przystąpił do wdrażania w życie reformy religijnej. Ezdrasz podkreślał znaczenie i rolę Tory w życiu narodu żydowskiego. Reforma religijna Ezdrasza wyraźnie pobudziła życie religijne Żydów i skoncentrowała ich wokół Słowa Bożego. W pierwszej kolejności uporządkowano sprawę małżeństw mieszanych (żydowsko-pogańskich), które były ostro zakazane przez Zakon Mojżeszowy. Oddalenie obcych żon z dziećmi stało się powodem wzrostu nienawiści do Izraela u sąsiednich ludów, zwłaszcza u Samarytan.
    W reformie religijnej położono nacisk na odrębność narodową Izraelczyków od innych narodów ziemi, nawet od tych pogan którzy nawrócili się na judaizm. Odmówiono obcokrajowcom prawa dostępu do Świątyni. Obok Świątyni Jerozolimskiej, Tora stała się głównym elementem judaizmu. Życie religijne Żydów koncentrowało się oczywiście w Świątyni Boga Izraela w Jerozolimie. Dodatkowo Żydzi spotykali się w synagogach, na studiowaniu i nauczaniu Tory. Objaśnień Tory udzielali "mężowie uczeni", słudzy "domu Boga naszego", którzy byli wykształconymi nauczycielami Zakonu.
    Zmienione warunki życia narodowego po niewoli babilońskiej, domagały się objaśnienia i zaktualizowania niektórych szczegółów prawa Mojżeszowego. Dlatego Ezdrasz zebrał grupę uczonych żydowskich do wykonania tej pracy i sam został ich wodzem. Był to okres działalności "pisarzy" (hebr. "sofer"), do których zaliczał się też Ezdrasz. "Sofer" to ktoś zajmujący się księgami i ich interpretacją. Żydzi z tej grupy, zarówno spośród rodu Aarona jak i z innych rodów, którzy podobnie jak Ezdrasz posiadali kwalifikacje do objaśniania i tłumaczenia Zakonu, byli nazwani nauczonymi w Piśmie lub "Soferim". Do osoby Ezdrasza przypisuje się również założenie tzw. Wielkiego Zgromadzenia, nie jest to jednakże rozstrzygnięte i pozostaje tematem dyskusji.

W latach 457-444 trwały ciągłe starcia zbrojne Izraelczyków z sąsiednimi plemionami. Jerozolima została kilkakrotnie napadnięta i złupiona, wiele rezydencji oraz pałaców legło w gruzach. Nigdy jednak nie napadnięto Świątyni. Miasto w znacznej mierze opustoszało.

Powrót Nehemiasza do ojczyzny (444 rok p.n.e.). Nehemiasz został wyznaczony przez króla perskiego na namiestnika prowincji Judei. Uzyskał on królewską zgodę na odbudowę murów miejskich Jerozolimy, tak aby można było się skutecznie bronić przed zbrojnymi napadami.
    Odbudowie murów miejskich towarzyszły nieustanne napaści sąsiednich ludów, które sprzeciwiały się odbudowie Jerozolimy. Nehemiasz wzniósł mury obronne miasta z wieżami strażniczymi i umocnionymi bramami. Wybudowano także twierdzę obronną Birah, na północnej stronie Świątyni. Po ukończeniu tych wszystkich prac, wysiedlono z Jerozolimy cudzoziemców.
    Nehemiasz rozpoczął wielką reformę religijną w Izraelu. Izraelici zobowiązali się przestrzegać podjęte zobowiązania. Po pierwsze: nie zawierać małżeństw z cudzoziemcami. Po drugie: święcić szabaty i święta naznaczone. Dalej: święcić rok szabatowy, składać konieczne dziesięciny na utrzymanie Świątyni w oznaczonych terminach, nie zaniedbywać kapłanów i lewitów, itd. Podjęte zobowiązania podpisało 120 mężów, przedstawicieli narodu. Zebranie to stanowiło Wielkie Zgromadzenie (hebr. "Keneteth Hagdola").
    Wielkie Zgormadzenie zawiązało się na początku istnienia drugiej Świątyni (w tradycji żydowskiej: 3413 rok). Składało się ono ze stu dwudziestu mężów uczonych, w liczbie których znajdowali się niektórzy z ostatnich proroków: Zachariasz, Malachiasz, Daniel, Ezdrasz i Nehemiasz. Oprócz nich, byli między innymi: Chagi, Mordachaj i Zerubabel. Ostatnim członkiem tego zgromadzenia był Szymon Sprawiedliwy. W późniejszych czasach nazwę "keneteth" z dodaniem słowa "beth" (hebr. "dom") przeniesiono na miano domów modlitwy, czyli synagog.

W 432 roku, Nehemiasz zakończył pierwsze dwanaście lat swego reformatorskiego i broniącego dzieła dla Izraela. Następnie musiał powrócić na dwór króla perskiego do Babilonii. Jednakże jego reforma religijne uwolniła Izraela od wiele złego i umocniła ich w Przymierzu Abrahamowym i Mojżeszowym. Chroniło to do pewnego stopnia Izraelitów od demoralizacji ze strony pogan. Izrael pozostawał wolnym od bałwochwalstwa, ciesząc się pokojem.

W Judei nastąpiło rozprężenie społeczne i moralne. Ponownie zaczęto zawierać małżeństwa mieszane, a właściciele ziemscy przestali płacić dziesięciny na Świątynię. Pozbawieni środków do życia, lewici opuścili Jerozolimę i zaprzestali pracy przypominania narodowi ustaw Zakonu. W pośrodku ludu pojawiły się spory i kłótnie.

Wystąpił wówczas prorok Malachiasz, który niósł słowo pociechy i zachęty dla Izraelczyków, zapowiadając im bliskie przyjście Mesjasza.
    W 430 r. p.n.e. Nehemiasz powrócił do ojczyzny i dokończył oczyszczenia zwyczajów religijnych w Izraelu.

W latach 424-358 p.n.e. w Persji panował król Dariusz II Notos. Był to okres licznych powstań narodowych przeciwko panowaniu perskiemu. Między innymi buntował się Egipt.

W 420 r. p.n.e. Samarytanie wznieśli świątynię Boga Izraela na szczycie góry Garizim, nieopodal miasta Sychem, w samym centrum Samarii. W ten sposób ukończył się proces kształtowania grupy religijnej Samarytan, którzy praktykowali ceremonie religijne judaizmu, byli jednak odcięci od Świątyni w Jerozolimie, za co mieli wielki żal do Izraelczyków. Ten żal przerodził się w nienawiść, czyniącą z Samarytan najzaciętszych wrogów Izraela.

Powstaniu sekty samarytańskiej towarszyszyło znaczne ożywienie życia religijnego Żydów. W nowym ustroju społecznym rozdawanie jałmużny biednym uchodziło za wysoką cnotę. We wzorowy sposób urządzono sądownictwo, które miało swoje siedziby we wszystkich miastach. Ustanowiono również najwyższy trybunał sądowy. Sąd najwyższej instancji i ciało prawodawcze stanowiła Wysoka Rada. Rada liczyła siedemdziesięciu jeden członków (70 plus arcykapłan). Rada ta obradowała w Sali Ciosanych Kamieni w Świątyni Jerozolimskiej. Nazywano ją Wielkim Sanhedrynem. Przewodniczący otrzymał tytuł "ojca trybunału" (Ab Beth-din). Większość członków stanowili uczeni w Piśmie, Soferim. Sanhedryn nie tylko zajmował się kwestiami religijnymi w obszerniejszym znaczeniu, bo obejmującymi cały naród, nie tylko stanowił on najwyższy sąd w kraju, ale nadto miał znaczny udział w rządzie, oraz w wypowiadaniu i prowadzeniu wojny. Obok Sanhedrynu działał Trybunał, liczący dwudziestu trzech członków sądu, zwanego Małym Sanhedrynem. Sądy takie działały w każdym mieście i regionie, ale Trybunał Jerozolimski był dla nich najwyższą instancją odwoławczą.
    Ta nowa instytucja położyła fundament pod judaizm. Wprowadzono regularne obowiązkowe odczyty Tory, w każdy szabat i święto. Dodatkowo, Prawo Mojżeszowe we fragmentach odczytywane było podczas jarmarków i dni targowych. We wszystkich miastach powstawały domy modlitwy, a do zaszczytu odczytywania Tory dążyło wielu. W ten sposób pojawiła się potrzeba zapisania tekstu Tory zrozumiałym dla wszystkich alfabetem. Dotychczasowy tekst był zapisany starohebrajskimi znakami. Wprowadzono wówczas zapis w piśmie asyryjskim. Dzięki czytelności tekstu, powstał wśród Izraelczyków ożywiony ruch umysłowy. Tora stała się własnością ludu.
    Powołano do życia uczelnię religijną dla dorosłej młodzieży, by wpoić w niej znajomość Zakonu i rozniecić miłość dla Tory. Wysoka Rada zalecała wszystkim, aby wystawiać jak największą liczbę uczniów. Nauczyciele nosili tytuł "znawców Zakonu" lub "mędrców", młodzież szkolną nazywano "uczniami mędrców".
Wysoka Rada i Uczelnia uzupełniały się wzajemnie w dziele objaśniania ustaw Tory. Uzupełniająca interpretacja Pisma została nazwana "wykładem" (Midrasz).
    Nieustannie dążono do zapobiegania łamaniu przykazań Zakonu Mojżeszowego, dlatego popularnym stało się wezwanie: "Uczyńcie ogrodzenie naokoło Zakonu". W ten sposób znacznie rozszerzono zakres nakazów i zakazów, aby uchronić lud przed ewentualnym przekroczeniem ustaw Zakonu.
    Do regularnych odczytów Tory dodano także odczyty proroków. Dzięki temu zarządzeniu, słowa proroków były słyszane we wszystkich żydowskich bożnicach. Zazwyczaj odczyt proroków zamykał poranne nabożeństwo, i dlatego nazwano je "zakończeniem" (Haftorah). Przy tej okazji, Wielkie Zgromadzenie uporządkowało skład i porządek ksiąg prorockich, uznając je za część składową Pisma Świętego.

W latach 358-338 p.n.e. w Persji panował król Artakserkses III Ochos. Stłumił on powstania w Azji Mniejszej, Syrii, Fenicji, Palestynie i ponownie podbił zbuntowany Egipt.

Izraelici stali na uboczu tych wydarzeń, i tylko obserwowali przechodzące przez ziemię żydowską perskie armie udające się na wojnę. Często Żydów spotykał przy tym ucisk i dodatkowe obciążenia podatkami wojennymi.

W latach 336-330 p.n.e. w Persji panował król Dariusz III Kodomanus. Za jego panowania nastąpił upadek Persji.

W latach 336-323 p.n.e. trwało panowanie w Macedonii Aleksandra III Wielkiego. Został on wybrany naczelnym wodzem Greków i zorganizował wielką wyprawę przeciw Persji w celu uwolnienia miast greckich. Aleksander mając około 40-tysięczną armię podbił Persję (334-331). A w dwa lata później wyruszył na wschód, docierając do stóp Hindukuszu.

- pod władzą grecką -

W 332 r. p.n.e. Aleksander Macedoński podbił Azję Mniejszą, Syrię i Fenicję.

Judea poddała się bez walki. W Jerozolimie, arcykapłan Szymon wyszedł na spotkanie króla Aleksandra Wielkiego i otworzył przed nim bramy miasta. Judea weszła w skład prowincji nazwanej Syrią Dolną, czyli Celesyrią. Stolicą prowincji została Samaria. Pierwszym namiestnikiem Celesyrii został Andromach.

Grecja za czasów panowania Aleksandra Macedońskiego (Copyright: Gedeon)

W 331 r. p.n.e. Samarytanie zbuntowali się przeciwko panowaniu greckiemu i zabili namiestnika Andromecha. Aleksander Wielki bezwzględnie rozprawił się z samarytańskim buntem i zasiedlił Samarię ludnością macedońską. Nowym namiestnikiem został Memmon.

Aleksander Wielki darzył dużymi względami Izraelczyków. Za wierność, nagrodził ich oddaniem im na własność części obszarów należących wcześniej do Samarytan. Uwolnił także całą Judeę od płacenia daniny w latach szabasowych.

W 323 r. p.n.e. po śmierci Aleksandra Macedońskiego nastąpił rozpad jego wielkiego imperium. Rozpoczął się okres wojen pomiędzy wodzami Aleksandra, z których każdy pragnął uzyskać tron dla siebie samego. Celesyria (Syria Dolna) wraz z Judeą przypadła pod panowanie Egiptu, którego greckim władcą był Ptolomeusz I Soter.

W latach 321-198 p.n.e. Juda znajdowała się pod panowaniem Ptolemeuszów. Ptolemeusz I Soter, był Grekiem, synem Macedończyka imieniem Lagos. W czasie wojen zdołał zapewnić sobie panowanie nad Egiptem, Syrią i Palestyną. Jednakże Seleucydzi uważali Palestynę za część prawnie należącego się im terytorium. Był to punkt sporny pomiędzy tymi królestwami hellenistycznymi. Wojna domowa pomiędzy greckimi generałami spustoszyła Judeę. Zrównane z ziemią zostały twierdze obronne w Akko, Joppe, Gazie, Samarii i Jerozolimie. Zburzono także mury obronne miasta Jerozolima.

Grecy nazwali Judę mianem Judei. Żydzi zachowali w niej szeroki samorząd pod rządami greckimi. Przywództwo w Jerozolimie spoczywało w rękach arcykapłana, która to godność była dziedziczona. Arcykapłan otrzymał obowiązek ściągania z całej prowincji daniny i płacenia jej Ptolemeuszom w oznaczonym czasie. W ten sposób urząd arcykapłana został połączony z politycznym zwierzchnictwem. Piastował on przy tym godność namiestnika.

Społeczność żydowska w 300 roku p.n.e. (Copyright: Gedeon)

W 301 r. p.n.e. zakończył się okres wojen, nastąpiło podzielenie państwa Aleksandra Wielkiego na cztery królestwa: Lagidów (z królem Ptolemeuszem - Egipt, Palestyna, Fenicja i Cypr), Seleucydów (z królem Seleukosem - Syria, Mezopotamia, Iran i część Azji Mniejszej), Lizymachosa (Tracja, północna i środkowa Azja Mniejsza) i Kasandra (Macedonia).

Król Ptolemeusz I założył w Egipcie miasto Aleksandria, z którego uczynił stolicę swojego państwa. Był on przychylny żydowskiemu osadnictwu, dlatego spora ilość Żydów przeniosła się do egipskich miast podczas zawieruchy wojennej. Tak powstały gminy żydowskie w Aleksandrii i Cyrenie.
    W 285 r. p.n.e. dokonano w Aleksandrii (Egipt) greckiego przekładu Starego Testamentu, zwanego Septuagintą. Tego tłumaczeniu używał Jezus i Apostołowie w większej części cytatów w Nowym Testamencie ze Starego Testamentu. Żydzi spodziewali się uzyskać korzyści dzięki używaniu języka greckiego zamiast języka hebrajskiego, i właśnie w tym celu przetłumaczono na ten język Prawo żydowskie. Dzięki temu tłumaczeniu, po raz pierwszy ludność nieżydowska miała okazję zapoznać się z tekstem hebrajskiego Pisma Świętego. W ten sposób zostało uczyniono przygotowanie świata hellenistycznego na przyjęcie Ewangelii Chrystusowej.

Seleukos dostał prawie całą Azję i Persję do Indu. Stolicą państwa Seleucydów została nowo założona Antiochia (300 r. p.n.e.), w Syrii. Aby zaludnić nowo powstałe miasta, sprowadzono i osiedlono tutaj ludność żydowską, nadając jej pełnię praw obywatelskich. W taki sposób powstały żydowskie kolonie w pośrodku greckiego państwa Seleucydów.

Wzdłuż całego wybrzeża Morza Śródziemnego powstawały greckie miasta portowe. Rozwijał się handel i rzemiosło. Kultura grecka coraz bardziej oddziaływały na wszystkie otaczające narody. Napływająca ludność grecka przynosiła z sobą greckie obyczaje i grecką rozwiązłość.

W owym czasie, w Judei działał arcykapłan Szymon, zwany Sprawiedliwym (około 300-270 p.n.e.). Był on ostatnim przedstawicielem okresu "pisarzy", i zarazem jednym z ostatnich członków Wielkiego Zgromadzenia. Przydomek "Sprawiedliwy" otrzymał on ze względu na swoją pobożność i życzliwość dla rodaków. Szymon Sprawiedliwy mocno przeciwstawiał się wpływom hellenizmu na Żydów. Początek "Miszny" datuje się w tradycji żydowskiej od Szymona Sprawiedliwego (3448 rok, czyli dokładnie 1000 lat po Mojżeszu). Uważa się, że to właśnie Szymon Sprawiedliwy wprowadził wśród Żydów obowiązek studiowania Tory i nadał mu główne znaczenie w żydowskiej tradycji. Wtedy to również utrwaliło się przekonanie, że Ustne Prawo stanowi autorytatywną interpretację Prawa z Synaju.
    Szymon Sprawiedliwy odbudował i umocnił mury obronne miasta Jerozolima. Odnowił Świątynię. Pod fundamentami Świątyni kazał wydrążyć głęboki zbiornik, do którego wodę doprowadzono podziemnym kanałem ze źródła Etam (na południe od miasta). Dzięki tym inwestycjom znacznie wzrosła obronność Jerozolimy.

Po śmierci Szymona Sprawiedliwego, syryjski król Seleuk II Kallinik (państwo Seleucydów) nakłonił nowego arcykapłana Oniasza II, aby ten wstrzymał daninę dla Ptolemeuszów. Danina była oznaką lenna.
    Aby złagodzić gniew Ptolemeuszów, do Aleksandrii (Egipt) udał się Józef, siostrzeniec arcykapłana Oniasza II. Józef zdołał zyskać zaufanie króla Ptolemeusza III Euergetesa, tak wielce, że został mianowany głównym dzierżawcą wszystkich ceł prowincji Celesyrii i Fenicji. Dla skutecznego ściągania ceł otrzymał od króla dwa tysiące zaciężnego żołnierza. Dysponując tak ważnym urzędem i znaczną siłą wojskową, Józef stał się prawdziwym władcą. Sprawował swój urząd przez 22 lata. Zgromadził w tym czasie wielkie bogactwo.

W latach 222-206 p.n.e. nad Egiptem panował król Ptolemeusz IV Filopator.

W 218 r. p.n.e. król syryjski Antioch, najechał Celesyrię. Samaria przeszła wówczas na stronę Seleucydów, a Judea i Jerozolima dochowały wierności Ptolemeuszom. W wyniku działań wojennych, Syryjczycy musieli się wycofać, a król Antioch zrzekł się posiadania Celesyrii.

W nagrodę za dochowanie wierności, Ptolemeusze nagrodzili Żydów. Spośród Izraelczyków wyznaczono licznych urzędników, którzy pobierali podatki w całej Celesyrii. W ten sposób na Judeę spadł prawdziwy deszcz złota.
    Naród żydowski bardzo szybko wydobył się z nędzy i ubóstwa. Panowanie i zwierzchnictwo nad wszystkimi sąsiednimi narodami przywróciło Żydom poczucie własnej godności. Bogactwo przyniosło jednak z sobą demoralizację i upadek moralny. Bogacący się żydowscy urzędnicy wznosili sobie w Jerozolimie wspaniałe rezydencje i bardzo szybko przyswajali greckie obyczaje. Pojawiła się rozwiązłość obyczajów, wszeteczeństwo i rozpusta. Coraz większe spustoszenie umysłowe czyniła grecka filozofia, a zwłaszcza nauki Epikura, który głosił obojętność bogów na sprawy stworzenia i zalecał korzystanie z uciech życia.

Gdy w 208 r. p.n.e. zmarł dzierżawca podatków Józef, naród żydowski został rozdarty wewnętrznie walką o władzę pomiędzy synami Józefa.
    Wybuch wojny domowej powstrzymał arcykapłan Szymon II, syn arcykapłana Oniasza II. Opowiedział się on za starszymi synami Józefa, nadając im prawo pobierania podatków w Celesyrii. Młodszy syn Józefa, Hyrkan, musiał opuścić Jerozolimę i udać się na wygnanie do Egiptu.

W 202 r. p.n.e. starsi synowie Józefa postanowili uwolnić się spod panowania egipskiego. Złożyli oni hołd lenny królowi syryjskiemu, Antiochowi Wielkiemu. W ten sposób Judea przeszła pod panowanie Seleucydów.

W 201 r. p.n.e. wojska egipskie Ptolemeuszów opanowały Judeę, zdobyły Jerozolimę, splądrowały miasto i Świątynię, oraz dokonały straszliwych rzezi na ludności żydowskiej. Wielu Żydów trafiło do niewoli.

Od 206 r. p.n.e. w Egipcie panował król Ptolemeusz V Epifanes.

W 200 r. p.n.e. syryjska armia Seleucydów najechała Judeę, rozbijając wojska Ptolemeuszów. Seleucydzi opanowali wówczas całą Celesyrię. W skład królestwa Seleukosa wchodziła większa część Azji Mniejszej, Mezopotamia, Syria, Babilonia i Persja. W tym czasie Seleucydzi byli tożsami Syryjczykom. W 198 r. p.n.e. pokonali oni wojska egipskie Ptolemeuszów pod Panium (Panias), w pobliżu głównego źródła Jordanu.

Wysoka Rada poddała Jerozolimę nadchodzącym wojskom syryjskim. Ludność miasta dopomogła Syryjczykom w szturmie na twierdzę Baris (czyli Akrę), na północy Świątyni.

W 198 r. p.n.e. Judea weszła w skład królestwa Seleucydów (Seleucydzi, byli to greccy władcy Syrii), zachowała jednak znaczną autonomię. Król Syrii, Antioch Wielki, w uznaniu za wierną postawę Żydów, przyrzekł naprawić uszkodzenia Świątyni i podźwignąć z ruiny Jerozolimę. Nadał również Żydom liczne swobody i pozwolił im rządzić się własnymi prawami.

W 198 r. p.n.e. król Antioch Wielki przeniósł dwa tysiące rodzin żydowskich z Babilonii i Mezopotamii do Lidii i Frygii. Chciał w ten sposób utwierdzić swoje panowanie nad miastami greckimi w Azji Mniejszej. Nadał tym żydowskim osadnikom całkowitą wolność wyznania, równość obywatelską i inne swobody. Stali się oni zaczątkiem gmin żydowskich w Azji Mniejszej - w Efezie, Sardesie i Pergamie.

Pod panowaniem Seleucydów, żydowscy przywódcy i dzierżawcy podatków Józefa stracili prawo pobierania ceł. Żydzi stracili również prawo posiadania sił zbrojnych. Straciwszy narzędzie władzy, stali się przedmiotem nienawiści wszystkich okolicznych narodów, wcześniej uciskanych przez nich podatkami. Okoliczne plemiona zapałały teraz nienawiścią do Judei i chęcią zemsty za doznane poniżenia.
    Aby uchronić się przed pogańską zemstą, wielu Żydów przyjmowało pogańskie zwyczaje, styl życia i mowy, aby w ten sposób uzyskać ochronę greckich panów, zwierzchników i urzędników krajowych.
    Na czele stronnictwa hellenistycznego stanęli synowie dzierżawcy Józefa, oraz syn arcykapłana Jezui, Jazon. Stworzyli oni silne stronnictwo polityczne, skupiające ludzi bogatych i możnych. Ich celem była zupełna asymilacja z kulturą grecką. W tym celu rozpoczęto w Judei wychowanie młodzieży na styl grecki, poprzez hartowanie jej igrzyskami sportowymi i zaprawę żołnierską. Dla zwolenników hellenizmu największym wrogiem był judaizm i prawo żydowskie z Zakonem.

Prawowierni Żydzi w obronie Zakonu i zwyczajów ojczystych utworzyli "towarzystwo pobożnych", czyli Asydejczyków (hebr. chasidim - pobożni). Ci gorliwi, pobożni Żydzi uważali obrzędy religijne judaizmu za święte i nietykalne, a zabiegi hellenistów uważali za grzeszne. Jako "wierni Prawu" i "przymierzu" domagali się ścisłego przestrzegania Prawa Bożego, ponieważ tylko w ten sposób można dochować wierności przymierzu. Z zasady odrzucali wszelkie układy z poganami (nie-Żydami). Na czele chasydów stanął arcykapłan Oniasz III, syn arcykapłana Szymona II. Był on jednocześnie zwierzchnikiem politycznym Judei. Uzyskał on wsparcie przeciwko hellenistom, u Hyrkana, młodszego syna dzierżawcy Józefa.

Jednym z uczniów Szymona Sprawiedliwego był Antygon z Socho. Żył on w pierwszej połowie II wieku p.n.e. Reprezentuje on pierwsze pokolenia uczonych zajmujących się interpretacją Tory i tworzących Prawo Ustne. Jego greckie imię wskazuje, że w owych czasach silne już były wpływy hellenizmu na Żydów.
    Jego najwybitniejszym uczniem był Jose ben Joezer z Ceredy w południowej Samarii. W pierwszej połowie II wieku p.n.e. stanął on na czele Sanhedrynu jako książę (hebr. "nasi"). Jego pomocnikiem był Jose ben Jochanan z Jerozolimy (również uczeń Antygona), który stał na czele Trybunału (hebr. "aw bet din"). Stanowili oni pierwszą parę (hebr. "zugot") uczonych w łańcuchu przekazu ustnego. Obaj należeli do stronnictwa "pobożnych" (hebr. "chasid"). W pierwszym swoim postanowieniu przeciwstawili się szerzącej pod wpływem hellenizmu trudnej sytuacji gospodarczej Judei oraz emigracji Żydów z ojcowskiego kraju. Uznali za nieczyste kraje zamieszkałe przez ludność nieżydowską, wyznającą wierzenia politeistyczne. W drugim swoim postanowieniu uściślili prawa rytualnej czystości i nieczystości. Propagował on wspólne studiowanie Tory oraz zainicjował powstanie specjalnych szkół religijnych.

Król Egiptu, Ptolemeusz V Epifanes, wyznaczył Hyrkana (młodszego syna dzierżawcy Józefa) na dzierżawcę podatków w jednej z dzielnic za Jordanem. Hyrkan okazał się bezwzględnym poborcom ceł i straszliwie łupił tamtejszych Nabatejczyków. Wybudował sobie twierdzę-zamek Tyros, na skale w pobliżu Hesbonu. Gromadzone przez siebie skarby odsyłał do Jerozolimy, i ukrywał w skarbcu Świątyni.

W Judei doszło tymczasem od prawdziwej walki pomiędzy skrajnymi partiami, helleńską i chasydzką.

W latach 187-175 p.n.e. nad Syrią panował król Seleuk IV.

Stronnictwo hellenistyczne doniosło Syryjczykom, że w Świątyni Jerozolimskiej przechowywane są wielkie skarby, nie będące własnością Przybytku. Prawdziwym właścicielem tych licznych bogactw był Hyrkan, dzierżawca podatków Ptolemeuszów egipskich. Syryjczycy powzięli zamiar przejęcia tych bogactw.
    Próba wkroczenia syryjskiego urzędnika do skarbca Świątyni w Jerozolimie, wywołała wielkie wzburzenie mieszkańców miasta, tak że urzędnik zginął.
    Aby wyjaśnić zaistniałą sytuację, arcykapłan Oniasz udał się do króla syryjskiego, któremu osobiście przedstawił prawdziwą istotę waśni stronniczych w Judei.

W latach 175-164 p.n.e. w królestwie Seleucytów sprawował rządy Antioch IV Epifanes. Antioch IV borykał się z problemami finansowymi (musiał płacić wysokie kontrybucje wojenne dla Rzymu) i dążył do zunifikowania swojego imperium.

Stronnictwo hellenistyczne zażądało interwencji nowego króla w sprawy wewnętrzne Judei. Zwrócili oni uwagę Antiocha na działalność Hyrkana, dzierżawcy podatków egipskich. Hyrkan, w obawie przed śmiercią haniebną, sam pozbawił się życia.

W 174 r. p.n.e. Jazon, brat arcykapłana Oniasza, obiecał królowi syryjskiemu Antiochowi wielkie pieniądze, w zamian za nadanie mu godności arcykapłańskiej. Król Antioch IV Epifanes postawił na prohellenistyczne stronnictwo w Judei i zabronił praktykowania religii żydowskiej. Złożył ze stanowiska arcykapłana Oniasza III, podejrzewanego o sprzyjanie rywalom do tronu i oddał tę godność jego bratu Jazonowi, który zapłacił za to zwiększony trybut i zarzucił tradycyjną teokrację, czyniąc z Jerozolimy greckie miasto pod nazwą Antiochia Judejska. W ten sposób stronnictwo hellenistyczne przejęło faktyczną władzę w Judei. Żydzi stracili jednak swoją znaczną autonomię.
    Arcykapłan Jazon uzyskał zgodę króla Antiocha, aby Żydów wyćwiczonych w greckich ingrzyskach uznawano za prawowitych Greków, równoprawnych obywateli państwa greckiego. W ten sposób chciano pozyskać przychylność wszystkich Żydów dla idei greckich. W Jerozolimie, w twierdzy Birah, zwanej Akra (Akropolis), urządzono gimnazjum greckie dla młodzieży żydowskiej. Na jego dziedzińcu, tuż przy samej Świątyni, urządzono plac ćwiczeń sportowych. Wpływy kultury greckiej coraz silniej oddziaływały na społeczność żydowską. Dochodziło nawet do tego, że młodzież żydowska poddawała się operacjom plastycznym, aby usunąć ślady obrzezania swego.

W 172 r. p.n.e. Oniasz Menelaus obiecał królowi syryjskiemu Antiochowi zwiększenie corocznej daniny Judei, w zamian za uczynienie go arcykapłanem. Król Syrii wyraził zgodę i zdjął z urzędu arcykapłańskiego Jazona.
    Równocześnie do Jerozolimy wkroczył syryjski oddział żołnierzy zaciężnych, którzy założyli swój garnizon w twierdzy Akra, na północ od Świątyni.

W 171 r. p.n.e. arcykapłan Menelaus, aby zapłacić coroczną daninę dla Syrii, sprzedał tajemnie część skarbów Świątyni. Rabunek Świątyni wywołał wzburzenie i wybuch rozruchów w mieście. Po ich stłumieniu, król Antioch orzekł niewinność arcykapłana Menelausa, a winnych rozruchów skazał na śmierć.

W 170 r. p.n.e. król Antioch uderzył na Egipt i opanował północną część kraju z wyjątkiem Aleksandrii.

Zdjęty z urzędu arcykapłańskiego Jazon, wykorzystał nieobecność króla Antiocha i uderzył zbrojnie na Jerozolimę. W trakcie walk, arcykapłan Menelaus schronił się w twierdzy Akra.
    W 169 r. p.n.e. król Antioch wracający z wyprawy z Egiptu, najechał na Jerozolimę, dokonując rzezi mieszkańców miasta. Przy pomocy arcykapłana Menelausa Syryjczycy okradli skarbiec Świątyni.

W 168 r. p.n.e. król Syrii, Antioch ponownie uderzył na Egipt. Jednakże Egipt otrzymał wsparcie Rzymu, który zagroził Syryjczykom i zarządał od nich wycofania się.

W 168 r. p.n.e. Syryjczycy najechali na Jerozolimę, mordując mieszkańców miasta i uprowadzjąc wielu z nich w niewolę. Mury obronne miasta zostały zburzone, najpiękniejsze rezydencje obrócono w ruinę oraz spalono bramy Świątyni. Miasto opustoszało. Syryjczycy wzmocnili garnizon twierdzy Akra, która teraz rozbudowana górowała nad Świątynią Jerozolimską.

Król Antioch, za namową arcykapłana Menelausa, postanowił znieść judaizm - obyczaje Zakonu i wiarę. Wszyscy Żydzi mieli zostać zmuszeni do przejścia na wiarę grecką, bałwochwalczą.
    Dekretem królewskim zakazano Żydom obrzędu obrzezania, święcenia szabatów i obchodzenia świąt naznaczonych, oraz wstrzymywania się od pokarmów nieczystych. We wszystkich miastach Judei wzniesiono posągi bogów greckich i nakazano pod karą śmierci oddawać im cześć i składać ofiary ze zwierząt nieczystych, a zwłaszcza świni. Palono znalezione zwoje Tory.
    W lipcu 168 r. p.n.e. Świątynię Boga Izraela w Jerozolimie poświęcono Zeusowi. Na stojącym na dziedzińcu ołtarzu zabito w ofierze świnię, a krwią pokropiono miejsce przenajświętsze. Następnie wystawiono na ołtarzu posąg Jowisza, któremu nakazano składać ofiary.

Przeciwko pogańskim oprawcom wystąpili prawowierni Asydejczycy (Chasydzi). Chasydzi spowodowani motywami religijnymi walczyli w obronie wolności wyznania judaizmu przeciwko bałwochwalstwu pogańskiemu. Przestrzegali oni zasady Prawa do tego stopnia, że woleli zginąć w szabat, niż zakłócić nakazany Prawem odpoczynek szabatowy walcząc z bronią w ręku. Ze swych górskich kryjówek uderzali na syryjskich urzędników i zachęcali Żydów do wytrwania w wierności Zakonu Mojżeszowego.
    Wodzowie syryjscy wysłali przeciwko Asydejczykom oddziały wojska zaciężnego, które uderzyły w dzień szabasu. Prawowierni Żydzi nie chcąc złamać przepisów szabatu, nie bronili się i zginęli w liczbie około tysiąca mężów, kobiet i dzieci.

---------- powstanie Machabeuszy ----------

W reakcji na zbeszczeszczenie Świątyni, w 167 r. p.n.e. wybuchło powstanie żydowskie pod przywództwem kapłana Matatiasza z Modein. Matatiasz miał pięciu synów: Jochanana zwanego Gadi, Szymona zwanego Tarsi, Judę zwanego Makabi, Eleazara zwanego Awran i Jonatana zwanego Apphus. Matatiasz wraz z synami sprzeciwili się składaniu ofiar bożkom pogańskim i zabili syryjskiego urzędnika w Modein.
    Do Matatiasza przyłączyli się liczni Asydejczycy (Chasydzi), którzy tym razem postanowili walczyć we własnej obronie także i w szabas. Ukrywając się w górskich kryjówkach prowadzili nieustanną wojnę partyzancką. Znienacka schodzili z gór do judejskich miejscowości i niszczyli ołtarze pogańskie oraz posągi bałwanów, karali za odstępstwo wiary hellenistów i obrzezywali dzieci.
    W 167 r. p.n.e. z przyczyn naturalnych zmarł kapłan Matatiasz. Przywództwo nad powstaniem przejął jego syn, Juda Machabeusz zwany Makabi.

Powstanie Machabeuszy (Copyright: Gedeon)

W 166 r. p.n.e. Juda Machabeusz po raz pierwszy odważył się stoczyć otwartą bitwę z Syryjczykami. Rozbił on syryjski oddział pod wodzą Apolloniusza. W pościg za Judą ruszył oddział syryjski pod wodzą Herona, który został rozbity w bitwie pod Betoron. Zginęło wtedy 800 Syryjczyków.

W 166 r. p.n.e. syryjski król Antioch IV Epifanes wysłał do Judei swoją armię pod wodzą Lizjasza. Otrzymał on zadanie zniszczenia całego narodu żydowskiego i zrównania z ziemią Jerozolimy. Rozkazem zagłady zostali objęci także żydowscy helleniści. Na miejscu Żydów miano osiedlić inne obce plemię. Do Syryjczyków przyłączyli się Samarytanie i Filistyni, zawzięci wrogowie Izraela.
    Juda Machabeusz rozbił w pierwszej kolejności oddziały syryjskie pod wodzą Gorgiasza. Bitwę stoczono pod Emmaus. Dzięki temu zwycięstwu żydowscy powstańcy zdobyli wystarczające środki i broń do prowadzenia dalszej walki. Po stronie Machabeuszów walczyło już 10 tysięcy ludzi. Była to dla nich prawdziwa święta wojna.

W 165 r. p.n.e. do Judei wkroczyła syryjska armia pod wodzą Lizjusza. Juda Machabeusz pokonał Syryjczyków w bitwie pod Betsur.
    W 164 r. p.n.e. żydowscy powstańcy wkroczyli do Jerozolimy i oczyścili Świątynię, przywracając prawowierne obrzędy religijne. Obrząd poświęcenia Świątyni trwał przez osiem dni. W uroczystości wzięli udział wszyscy Żydzi z całej Judei. Wysoka Rada postanowiła, że od tej pory, lud Izraela będzie rok rocznie obchodzić 25 dnia Kislew jako "dzień poświęcenia" (święto Chanuka), dla przypomnienia zwycięstwa małej garstki nad licznymi rzeszami.
    Juda Machabeusz otoczył Wzgórze Świątynne murem obronnym i umocnił go basztami. Od tej pory nad bezpieczeństwem Świątyni czuwał żydowski garnizon.
    Tuż obok, w twierdzy Akra, na północ od Świątyni, umocnili się żydowscy helleniści, którzy zostali odrzuceni od możliwości pojednania.
    Machabeusze wyzwolili większość Judei i umocnili miasto Betsur, które stało się przedmurzem obronnym kraju.

Po czasach "sofrim" ("pisarzy") nastali mistrzowie, czyli nauczyciele zwani "banoim" ("budowniczowie"). Okres ich pracy przypadał na period dziejów od Machabeuszów, poprzez zburzenie Świątyni przez Tytusa, powstanie bar Kochby i zburzenie ostateczne Jerozolimy, aż do rozproszenia ogólnego Żydów. W tych trudnych czasach prace religijne Żydów trwały i nie zostały nigdy przerwane.

W owym czasie nienawiścią do Żydów zapłonęli Filistyni, Fenicjanie, Amonici, Syryjczycy i Macedończycy. We wszystkich miejscach mnożyły się napaści, mordy i rabunki na Żydach.
    Juda Machabeusz rozgromił w pierwszym rzędzie Amonitów za Jordanem. Równocześnie, jego brat Szymon udał się do Galilei i zapewnił bezpieczeństwo tamtejszym Żydom. Później Juda Machabeusz ruszył do Gilead i Basan, gdzie wymordowano tysiąc Żydów. Zdobyto kilka twierdz i uwolniono z niewoli licznych Izraelitów.

W 164 r. p.n.e. wojska syryjskie pod wodzą Gorgiusza spustoszyły wybrzeże Morza Śródziemnego, zadając znaczne straty oddziałom żydowskim.
    Juda Machabeusz uderzył wówczas na wybrzeże i wyparł Syryjczyków z granic kraju. Zburzono przy tym kilka miast wraz z ołtarzami pogańskimi i świątyniami.

W latach 164-162 p.n.e. w Syrii panował król Antioch V Eupater.

W 163 r. p.n.e. Juda Machabeusz rozpoczął oblężenie jerozolimskiej twierdzy Akra, na północ od Świątyni. W twierdzy ufortyfikowali się żydowscy helleniści, którzy wzywali na pomoc króla Syrii.
    W 163 r. p.n.e. do Judei wkroczyła syryjska armia z bojowymi słoniami, pod wodzą Lizjasza. Szybko zdobyli twierdzą Betsura i przystąpili do oblężenia Świątyni Jerozolimskiej.

W 163 r. p.n.e. w Syrii wybuchła wojna domowa. O władzę królewską wystąpił Filip, który uderzył zbrojnie ze wschodu wraz z Medo-Persami. Syryjczycy musieli wycofać się z Judai.

W 163 r. p.n.e. Syryjczycy zawarli pokój z Judą Machabeuszem. Izraelici uzyskali zapewnienie nieograniczonej wolności wyznania. Miała być także zachowana twierdza na Wzgórzu Świątynnym.
    Już po zawarciu pokoju, żołnierze syryjscy wtargnęli na Wzgórze Świątynne i zburzyli mury obronne z basztami. Pozostałe warunki pokoju zostały dochowane.
    Żydowscy helleniści musieli opuścić jerozolimską twierdzę Akrę, a zdradziecki arcykapłan Manelaus został stracony w Aleppo. Nowym arcykapłanem został wybrany Juda Machabeusz, wywodzący się z rodu kapłańskiego.

W latach 162-152 w Syrii panował król Demetriusz.

Żydowskie stronnictwo hellenistów, wygnane z Jerozolimy, zwróciło się do nowego króla Demetriusza ze skargą na złe traktowanie przez Judę Machabeusza. Na czele hellenistów stanął wówczas kapłan Alkimos.
W 161 r. p.n.e. do Jerozolimy wkroczył syryjski oddział wojskowy pod wodzą Bakchidesa. Narzucił on Wysokiej Radzie wybór nowego arcykapłana, Alkimosa.
    Siostrzeniec Jose ben Joezera, Alkimos, wbrew regułom Tory i tradycji objął urząd arcykapłana i przy pomocy wojsk króla Demetriosa I rozpoczął prześladowania przeciwników hellenizmu. Nakazał on zamordować 60 Asydejczyków (Chasydów), w tym swojego wuja, Jose ben Joezera. Syryjczycy równie bezwzględnie traktowali przeciwników hellenizmu i arcykapłana Alkimosa. Helleniści triumfalnie wrócili do Jerozolimy i opiekę nad nimi roztoczył garnizon syryjski.
    Na prowincji tymczasem panowali żydowscy powstańcy pod wodzą Judy Machabeusza. W całym kraju nieustannie toczyły się walki, a żydowscy helleniści obawiali się opuszczać Jerozolimy.
    W 161 r. p.n.e. do Judei wkroczyła syryjska armia z bojowymi słoniami, pod wodzą Nikanora. Juda Machabeusz rozbił Syryjczyków w wielkiej bitwie pod Adar. Żydzi przez długi czas obchodzili rocznicę tej bitwy jako dzień zwycięstwa i wesela.
    Juda Machabeusz ponownie zajął Jerozolimę i wygnał z miasta hellenistów z arcykapłanem Alkimosem.

W 160 r. p.n.e. do Judei wkroczyła syryjska armia pod wodzą okrutnego Bakchidesa. Syryjczycy niszczyli żydowskie miasta i mordowali wszytkich złapanych Żydów, przeszli przez Galileę, dolinę Jezreel i bez walki zajęli Jerozolimę. Do miasta wrócili helleniści z arcykapłanem Alkimosem.
    W 160 r. p.n.e. w bitwie pod Eleazą (na północ od Jerozolimy) zginął Juda Machabeusz.

Dowództwo nad wojskami żydowskimi zaczął sprawować Jonatan Machabeusz.
    W dalszym ciągu Judea cieszyła się wolnością wyznania. Pomimo nieustannej obecności wojsk syryjskich, w Świątyni Jerozolimskiej składano ofiary zgodnie z przepisami Zakonu.
    W Judei trwała niepohamowana walka pomiędzy stronnictwem hellenistycznym a stronnictwem machabejskim, chcącym usunąć wszelką przyczynę minionych prześladowań religijnych judaizmu. Do straszliwych skutków wojny domowej dołączyła jeszcze klęska głodu.

W 159 r. p.n.e. przeważające siły syryjskie kilkakrotnie pokonały oddziały Jonatana Machabeusza, który musiał uciekaż za rzekę Jordan. Cała Judea znalazła się pod syryjską kontrolą. Syryjczycy odbudowali zburzone twierdze i obsadzili je swoimi garnizonami. W twierdzy Akra zgromadzono jako zakładników dzieci wszystkich znakomitych rodów żydowskich. W ten sposób całkowicie złamano opór zbrojny Judei.
    W 159 r. p.n.e. arcykapłan Alkimos rozpoczął pracę burzenia muru wewnętrznego na dziedzińcu Świątyni Jerozolimskiej. Chciał w ten sposób otworzyć poganom dostęp do Świątyni Boga Izraela. Arcykapłan zmarł jednak na zawał serca nie dokończywszy pracy.
    Po śmierci arcykapłana Alkimosa, Syryjczycy pozostawili urząd arcykapłański nie obsadzony. Następnie Syria wycofała swoje wojska z Judei.

W 158 r. p.n.e. Jonatan i Szymon Machabeusze powrócili do Judei i ufortyfikowali się w oazie Jerycho, w pobliżu rzeki Jordan.

W 157 r. p.n.e. w Judei ponownie wybuchła wojna domowa pomiędzy stronnictwem hellenistycznym a Machabeuszami. Bardzo szybko zawarto jednak rozejm.

W 152 r. p.n.e. w Syrii wybuchła wojna domowa. Przeciwko królowi Demetriuszowi II wystąpił Aleksander Balas, wspierany pieniędzmi i wojskiem rzymskim.

Po zawarciu przymierza anty-syryjskiego pomiędzy Rzymem i Spartą, zagrożona Syria (król Demetriusz II) zawarła porozumienie z Machabeuszami. W 152 r. p.n.e. Żydzi otrzymali od Seleucydów w Judei znaczne przywileje. Król Demetriusz uznał Jonatana Machabeusza za swojego sojusznika i udzielił zgody na stworzenie żydowskiej armii w Judei.

Jonatan Machabeusz zajął Jerozolimę i odbudował mury obronne miasta. Przerażeni helleniści schronili się w twierdzy Betsur, na północ od Świątyni.

Aleksander Balas również zaproponował Jonatanowi Machabeuszowi sojusz. W zamian za poparcie, Jonatan został uznany arcykapłanem i księciem lennym Syrii.

W 152 r. p.n.e. Jonatan Machabeusz został arcykapłanem oraz cywilnym i wojskowym gubernatorem prowincji syryjskiej Judea (lata 152-143 p.n.e.). Żydowskie siły wojskowe liczyły już wówczas 10 tysięcy ludzi.

W latach 152-146 p.n.e. w Syrii panował król Aleksander Balas.

W 147 r. p.n.e. w Syrii ponownie wybuchła wojna domowa. Przeciwko królowi Aleksandrowi wystąpił zbrojnie obalony wcześniej Demetriusz II.

Jonatan Machabeusz opowiedział się po stronie króla Aleksandra i rozbił wojska Demetriusza w Joppe i Aszdod. W nagrodę za wierność, Judea otrzymała miasto Akkaron (Ekron).

W latach 146-144 p.n.e. w Syrii panował król Demetriusz II.

W 146 r. p.n.e. Jonatan Machabeusz rozpoczął w Jerozolimie oblężenie twierdzy Akra, na północ od Świątyni. Akra była siedzibą żydowskich hellenistów, uznawanych przez Machabeuszów za zdrajców narodowych.

W 145 r. p.n.e. król syryjski Demetriusz II został oblężony przez przeciwników w swoim zamku w Antiochii. Wezwał on na pomoc Jonatana Machabeusza, który uwolnił go z opresji. Jednak brak wdzięczności, zniechęcił Jonatana do dalszego popierania Demetriusza.
    Jonatan Machabeusz udzielił poparcia nieletniemu synowi Aleksandra Balasa, Antiochowi VI. Jego opiekunem prawnym był Diodot Tryfon. Oddziały żydowskie między innymi zdobyły Damaszek.

W 144 r. p.n.e. Jonatan Machabeusz wzmocnił mury obronne Jerozolimy i usypał w samym środku miasta, wprost twierdzy Akry, szaniec obronny. W ten sposób, oblężeni żydowscy helleniści z Akry, zostali całkowicie odcięci od świata.
    W owym czasie żydowskie siły wojskowe liczyły 40 tysięcy ludzi. Jonatan Machabeusz uczynił Judeę wpływową i możną.

W 144 r. p.n.e. w Syrii, zwycięski Antioch VI, został usunięty przez swego opiekuna prawnego Diodota Tryfona, który ogłosił się królem.

W 143 r. p.n.e. Syryjczycy podstępnie zwabili Jonatana Machabeusza do twierdzy Akko, i tam go zabili.

W owym czasie społeczność żydowska w Egipcie urosła do liczby miliona osób. Żydzi cieszyli się w królestwie Ptolomeuszów równością obywatelską i swobodą wyznania. Najwięcej Żydów mieszkało w stolicy państwa, w Aleksandrii, gdzie czerpali wielkie zyski z kontroli handlu pomiędzy Egiptem a Rzymem. Żydowscy kupcy wozili żydowskimi statkami egipskie towary (między innymi zboże) do rzymskich portów. Żydzi doskonalili się także w rzemiośle i wyrobie dzieł sztuki pięknej. We wszystkich dzielnicach Aleksandrii znajdowały się domy modlitwy, zwane prozeuchami. Rozwijało się życie religijne i naukowe.

W latach 142-134 p.n.e. przywódcą i zarządzcą Judei był Szymon Machabeusz. Wzmocnił on żydowskie garnizony w Judei, gdyż obawiał się otwartej wojny z Syrią.

W 142 r. p.n.e. Szymon Machabeusz poparł obalonego syryjskiego króla Demetriusza przeciwko samozwańcowi Tryfonowi. W zamian za udzieloną pomoc wojskową król syryjski Demetriusz II uznał żydowską autonomię. Zrzekł się także wszelkich roszczeń do pobierania od nich daniny i zapewnił Żydom pełną niezależność.

W 141 r. p.n.e. Szymon Machabeusz wypędził żydowskich hellenistów z twierdz Gazara i Betsur, zdobyto również jerozolimską twierdzę Akra. W ten sposób z Judei znikło znienawidzone stronnictwo hellenistyczne, które przez 40-lat szkodziło judaizmowi i ściągnęło na Izraela tak wiele klęsk dziejowych.

W 140 r. p.n.e. Szymon Machabeusz wysłał posłów do Rzymu. Senat rzymski obwieścił naród żydowski swoim sprzymierzeńcem i hołdownikiem, oraz zakazał Syrii krzywdzenia Judei. Szymon Machabeusz chciał w ten sposób uwolnić się spod wpływów syryjskich.

W 140 r. p.n.e. Szymon Machabeusz został obrany przez zgromadzenie ludowe przywódcą narodu (Nassi), dowódcą sił zbrojnych i arcykapłanem. W ten sposób Izrael odzyskał legalnie obranego monarchę. Jego synowie otrzymali prawo dziedziczenia przywilejów i godności po nim.
    W 140 r. p.n.e. po raz pierwszy wybito żydowskie monety. Miały one napis w języku hebrajskim: "Szekel Izrael" i "Święta Jerozolima" (hebr. "Jeruszalaim - hakedosza").

W 138 r. p.n.e. król Syrii, Antioch Sidetes, zażądał od Szymona Machabeusza odszkodowania za zajęcie dawnych syryjskich twierdz Joppe, Gazary i Akry. Judea odmówiła wypłacenia odszkodowania i nie zgodziła się na zwrot twierdz Syrii.

W 137 r. p.n.e. armia syryjska najechała na Judeę, lecz została rozbita przez Żydów.

W 135 r. p.n.e. Szymon Machabeusz został podstępnie zamordowany w pobliżu Jerycha, przez własnego zięcia Ptolemeusza, który pragnął zagarnąć dla siebie całą władzę. Ptolemeusz był przekupiony przez Syrię. Jednakże władzę w Judei przejął syn Szymona Machabeusza, Jan Hyrkan.
    W 135 r. p.n.e. syryjska armia wkroczyła do Judei i rozpoczęła długotrwałe oblężenie Jerozolimy.

W latach 134-106 p.n.e. arcykapłanem i etnarchą Judei był Jan Hyrkan I.

W 134 r. p.n.e. zawarto syryjsko-żydowski rozejm na nieuciążliwych dla Judei warunkach. Armia syryjska opuściła Judeę, a Izraelczycy wypłacili odszkodowanie za przejęcie dawnych syryjskich twierdz Joppy, Gazary i Akry.

W 133 r. p.n.e. Jan Hyrkan wysłał posłów do Rzymu za skargą na syryjską napaść zbrojną na Judeę. Senat rzymski zadecydował, że Syria powinna uznać przejęcie dawnych twierdz syryjskich przez Judeę i nie brać żadnej daniny za nie. Król Antioch Sidetes uległ uchwale senatu rzymskiego.

Od 129 r. p.n.e. w Syrii panowała wojna domowa o władzę królewską.

W 129 r. p.n.e. po śmierci króla syryjskiego, Jan Hyrkan wykorzystał osłabienie potęgi militarnej Syrii i zupełnie zrzucił z Judei supremację syryjską.

W 123 r. p.n.e. Jan Hyrkan rozpoczął podboje narodów ościennych. Po opanowaniu Galilei (Galilea stała się ziemią przede wszystkim Żydów), zdobył Samarię. Zniszczył on wtedy świątynię wybudowaną przez Samarytan na górze Gerizim. Żydzi podbili także Idumeę, zmuszając jej mieszkańców do przyjęcia religii żydowskiej i zaakceptowania zwyczaju obrzezania. Następnie Jan Hyrkan podbił Edomitów. Wzmocnieniu uległa także żydowska obecność w Perei w Transjordanii.
    Wszystkie te zwycięstwa uważano za triumf judaizmu nad przeciwnikami. Pierwiastek religijny pozostawał przy tym zasadniczym tłem wszystkich poczynań żydowskich i ujawnił się nawet w bezprawnym narzucaniu judaizmu poganom. Nowe podboje i rozległe kontakty ze światem rzeczywistym wytworzyły nową jakość samowiedzy religijnej Żydów.

W 109 r. p.n.e. Jan Hyrkan, po długotrwałym oblężeniu zdobył Samarię, stolicę Samarytan. Miasto zostało zburzone aż do ostatnego kamienia, i poprzecinane kanałami oraz rowami.

W ten sposób została utwierdzona niepodległość Judei. Najwięksi wrogowie zostali pokonani. Żydzi przejęli porty nadmorskie i czerpali znaczne wpływy z kontroli handlu. Uzyskiwali wielkie wsparcie ze strony żydowskich kupców z Aleksandrii, w Egipcie.
    Jerozolima rozrastała się, budowano nowe wspaniałe rezydencje. Ród hasmoneuszy (Machabeusze) wybudował sobie wspaniały pałac w stylu helleńskim. Osobny budynek wzniesiono dla Wysokiej Rady i archiwum narodowego. W Modin pod Jerozolimą wzniesiono mauzoleum Hasmoneuszów.
    Wielkie zmiany nastąpiły w dziedzinie języka hebrajskiego, który wzbogacił się o liczne greckie i aramejskie słowa. Język nowohebrajski różnił się od starohebrajskiego większą jasnością i swobodą. Przywódcy narodu oraz kupcy posługiwali się płynnie greką. Obok imion własnych hebrajskich coraz częściej używano imion greckich.
    Jeszcze większe zmiany nastąpiły w dziedzinie religii. Dojrzalszy pogląd na stosunki życiowe dał czynnik do podziału narodu żydowskiego na stronnictwa religijne.
    Z pobożnych Asydyjczyków (Chasydów) wyłoniło się teraz stronnictwo narodowo-religijne, które używało nazwy "Faryzeusze". Nazwa faryzeuszów wywodzi się z hebrajskiego słowa "peruszim" - "oddzieleni", oddzieleni od pozostałych ludzi dla Pana, z powodu rygorystycznego przestrzegania Prawa, które doprowadziło ich do odłączenia się od innych mniej rygorystycznych. Faryzeusze byli to ludzie niezwykle gorliwi, uczeni w Zakonie i mędrcy narodu. Najznakomitsi z nich byli skromnymi rzemieślnikami - wytwórcami namiotów, sandałów, cieślami, piekarzami, itp. Najbardziej nienawidzili oni lenistwa i ascetyzmu. Szanowali pobożność i naukę. Faryzeusze dbali o dokładne wypełnianie Prawa Bożego, gdyż Tora jest narzędziem, za pomocą którego Bóg stworzył świat. Przywilej Izraela, według Faryzeuszy polega na tym, że wraz z Torą zostało dane im to narzędzie. Ona jest znakiem ich wybrania. Prawo objawia absolutną wolę Bożą, a jej wypełnienie w czynach daje zbawienie. Prawo jednak należy dostosować do danej sytuacji człowieka i w tym pomocna jest ustna wykładnia Prawa (halacha). Tradycja ustna dorównuje Prawu utrwalonemu na piśmie (Tora pisana i Tora ustna). Faryzeusze w znacznym stopniu wywodzili się z ruchu chasydów, od którego się odłączyli, ponieważ nie podzielali ich mesjańskich poglądów i wyrozumienia proroctw odnoszących się do czasu przyjścia Mesjasza. Niestety, pod nazwę faryzeuszy podszyło się wielu ludzi niegodnych. Byli to często ludzie, którzy przesadzali w gorliwości na pokaz, aby w ten sposób pozyskać zaufanie ogółu, i aby następnie zrealizować swoje tajne cele i zamiary. Słusznie można ich nazwać "cwojim" (hebr. "zafarbowani").

W drugiej połowie II wieku p.n.e. księciem Sanhedrynu był Jehoszua ben Perachia. Jego pomocnikiem był Nittaj z Arbeli w Dolnej Galilei, przełożony Trybunału. Razem tworzyli drugą parę uczonych żydowskich w łańcuchu tradycji. Byli oni Faryzeuszami. Działali w czasach panowania Jana Hirkana.

Drugim stronnictwem byli Saduceusze, którzy nie sprzeniewierzając się religii, dawali interesom narodowym przewagę. Uważali oni, że stosunki życia realnego nie zawsze dadzą się nagiąć do wymagań religii, dlatego nie można ich normować bezwzględnie według ustaw Zakonu. W owych czasach Saduceusze zajmowali najwyższe stanowiska w kraju. Saduceusze (cadykowie) była to ówczesna rodzina kapłańska, potomkowie arcykapłana Cadoka (Sadoka - stąd nazwa: Sadyceusze), który sprawował swoją świętą służbę jeszcze w Świątyni Salomona. Była to więc szlachta kapłańska. Stronnictwo Saduceuszy starało się stworzyć hierarchię kapłańską w kraju. Zwolenników mieli przeważnie w kręgach szlachty żydowskiej (waleczni żołnierze, dowódcy wojskowi, mężowie stanu, książęta, ludzie bogaci i możni, posłowie na dworach) i w rodzinach kapłańskich i lewickich. Saduceusze zaprzeczali wszystkiemu o czym nie mówiło Pismo, tak jak odrzucali wszelką naukę, która z zewnątrz przenikała do judaizmu. Odrzucali tradycję ustną (halacha), na którą z czasem coraz częściej powoływali się Faryzeusze w wykładni Tory.

Jan Hyrkan silnie związał się z Saduceuszami. Ograniczone zostały przy tym wpływy Faryzeuszy, którzy uważali siebie za duchowych spadkobierców wiernych, którzy walczyli z Syryjczykami za czasów Antiocha Epifanesa. Powodowało to duże wewnętrzne spory wśród Żydów. Urzędy w Świątyni, Wysoka Rada i trybunały zostały obsadzone Saduceuszami. Przeciwko Saduceuszom wystąpili Faryzeusze. Nie zgadzali się oni ze skupieniem w rękach arcykapłana całej władzy religijnej i świeckiej narodu. Dążyli przy tym do równouprawnienia wszystkich klas ludności. Sprzeczności pomiędzy Saduceuszami a Faryzeuszami rozciągały się na stosunki sądownicze, prawno-karne i rytualne, zwłaszcza rytuał w Świątyni był przedmiotem namiętnych sporów. Na przykład Saduceusze pojmowali kary Zakonu w sposób literalny i zasłynęli jako okrutni wykonawcy prawa karnego.

Obok tych dwóch skłóconych stronnictw rozwijało się jeszcze trzecie stronnictwo. Była to grupa najbardziej pobożnych Asydejczyków (Chasydów), którzy usunęli się z widowni życia społecznego. W swojej gorliwości w wypełnianiu przepisów Zakonu nie mogli pogodzić się z nieprawościami Saduceuszów i Faryzeuszów. Nie mogąc żyć pomiędzy "zepsutymi" rodakami wyprowadzili się na Pustynię Judejską i tam zamieszkali we wspólnotach. W odosobnieniu rozwinęli się w specyficzny zakon Esseńczyków z odrębnymi obyczajami i poglądami. Przestrzeganiem przepisów Zakonu pragnęli osiągnąć świątobliwość i nieskazitelność wewnętrzną, stłumić w sobie wszelkie ludzkie namiętności i prowadzić życie poświęcone. Każdego ranka obmywali się w wodzie źródlanej, aby usunąć z ciała wszelką nieczystość. Od tych codziennych kąpieli nazywano ich "ponurzycielami rannymi" (hebr. "Toble Szacharit", w języku chaldejskim "Esseńczycy"). Spodziewali się przyjścia Mesjasza i nawoływali do ścisłego wypełniania Prawa. Była to nieliczna grupa, licząca w czasach Jezusa około 4 tysięcy osób. To im należy przypisać pozostawienie potomnym zwojów z Qumran.

W latach 106-105 p.n.e. arcykapłanem i królem Judei był Juda Arystobul I. Śladem swojego ojca, Arystobul ściśle związał się ze stronnictwem Saduceuszy, a Faryzeuszy trzymał daleko od wszelkich wpływowych stanowisk. Miał on przy tym dużą sympatię dla hellenizmu, że dostał od Greków przydomek Filhellen (przyjaciel Hellenów). Podczas gdy Grecy uważali go za człowieka prawego i skromnego, w rzeczywistości był człowiekiem okrutnym.
    Problemy wewnętrzne narastały, a nikt z rodu Machabeuszów nie starał się o ich rozwiązanie.

W latach 105-79 p.n.e. arcykapłanem i królem Judei był Aleksander Jannajos, brat Jana Hyrkana. Okres jego rządów upłynął na wojnach zewnętrznych i domowych. Sytuacja w kraju stała się bardzo zła. Granice kraju były rozległe, a siły militarne zbyt słabe by móc w pełni bronić ojczyzny. Dużą pomoc otrzymał od Żydów egipskich, którzy umieli silny wpływ wywrzeć na Ptolemeuszach (98 r. p.n.e.).
    Aleksander Jannajos podczas obrzędów w Świątyni opowiedział się po stronie Saduceuszów, wywołując swym zachowaniem zamieszki tak wielkie, że zginęło 6 tysięcy ludzi. Aby w przyszłości zapobiec podobnym rozruchom, arcykapłan Aleksander zagrodził parkanem dostęp do kapłańskiego dziedzińca.
    W tym czasie stronnictwo faryzejskie przeciwstawiło się królowi Aleksandrowi Jannajowi. Zarzucono mu bezprawne połączenie godności królewskiej i arcykapłańskiej.

Lata 94-89 p.n.e. to okres krwawych buntów i zatargów wewnętrznych w Judei. W wyniku tych sporów, wielu Faryzeuszy spotkały prześladowania i śmierć. Naród stopniowo pogrążał się w obłędzie wojny domowej pomiędzy Saduceuszami a Faryzeuszami.
    Faryzeusze stawiali jeden warunek zawarcia pokoju: śmierć Aleksandra Jannosa, ponadto zwrócili się z prośbą o pomoc do Syrii (król Demetriusz III Eukairos). Armia syryjska wkroczyła do Judei i rozbiła wojska żydowskie w Samarii, lecz później wycofała się z kraju. Faryzeusze licznie walczyli po stronie syryjskiej, za co Aleksander Jannajos ich prześladował. W jednym tylko dniu ukrzyżowano 800 pojmanych Faryzeuszów. Reszta stronnictwa faryzejskiego uciekła z kraju, najczęściej do Syrii i Egiptu. W okresie wojny domowej zginęło w Judei około 50 tysięcy ludzi.

Król Jannaj ożenił się ze swoją siostrą Aleksandrą Salome, która w późniejszym okresie pojednała go ze stronnictwem faryzejskim. Po śmierci męża, Salome rządziła państwem jako królowa.
    Po tym okresie wewnętrznych walk, Żydzi władali terytorium porównywalnym z królestwem Dawida. Na podbitych terenach rozwijano osadnictwo żydowskie, a ich cudzoziemców poddawano przymusowej judaizacji, burząc oporne miasta. Nazwę Judei rozciągnięto na cały obszar państwa, a panujący używali tytułów królewskich.

W latach 79-69 p.n.e. królową Judei była Aleksandra Salome. Jej syn, Hyrkan II został arcykapłanem. Królowa Salome sprzyjała Faryzeuszom, dlatego cały bieg spraw wewnętrznych w ich rękach położyła. Walki wewnętrzne trwały jednak nadal, ponieważ Faryzeusze mścili się na swych przeciwnikach, Saduceuszach. Królowa Salome wyznaczyła Saduceuszy komendantami największych twierdz obronnych Judei.

Największym uczonym w czasach Drugiej Świątyni, był Szymon ben Szetach. W pierwszej połowie I wieku p.n.e. był on księciem Sanhedrynu. Jego pomocnikiem był Juda ben Tabbaj, przełożony Trybunału. Razem tworzyli trzecią parę uczonych w łańcuchu tradycji. Obaj należeli do stronnictwa faryzejskiego. Szymon ben Szetach, jako przełożony Sanhedrynu wprowadził zasadę spisywania kontraktu małżeńskiego (hebr. "ketuba"). Propagował nauczanie dzieci jako obowiązku społecznego. W tym celu założył w Jerozolimie pierwsze szkoły, do których rodzice mieli posyłać swoje dzieci. Szkoły kwitły w całym kraju, a wychowanie było przymusowe. Najwyższy szacunek wśród ludzi mieli uczeni, którzy przez skromność tytułowali się "uczniami mędrców".

Powiązanie rabina Szymona ben Szetach z rodziną królewską (brat Aleksandry Salome), jego wielka wiedza i przywództwo w Sanhedrynie umocniły pozycję Faryzeuszy wśród Żydów. Odtąd Faryzeusze stali się duchowymi przywódcami narodu. Zajmowali najważniejsze urzędy w Sanhedrynie, Wysokiej Radzie i trybunałach sądowych. Wygnani wracali do kraju z Syrii i Egiptu, uwięzieni wychodzili z więzieni. Faryzeusze unieważnili kodeks kryminalny wprowadzony przez Saduceuszy i przywrócili tradycyjne prawo karne biblijne.
    Wysoka Rada uchwaliła, aby każdy Izraelita opłacał corocznie na rzecz skarbu Świątyni przynajmniej pół szekla. Podatek płacili wszyscy Izraelici z Judei, i mieszkający w innych krajach. Wielkie dary napływały do Jerozolimy z Egiptu, z Syrii, z Babilonii i Mezopotamii, oraz z miast greckich w Azji Mniejszej. Z zagranicy napływały liczne zagraniczne złote monety. Było to źródło dochodów i wielkiego bogactwa Świątyni Jerozolimskiej.

W 69 r. p.n.e. Judea znalazła się w niebezpieczeństwo najazdu armeńskiego (Syrię podbili i w Judeę godzili). Armeńczycy musieli jednak wycofać się spod Akko, gdyż Rzymianie najechali ich terytorium.

Po śmierci królowej Aleksandry Salome, w 69 r. p.n.e. w Judei wybuchła wojna domowa o prawo do tronu pomiędzy dwoma braćmi. Na tron królewski został wskazany młodszy brat i arcykapłan Jan Hyrkan II.

W 69 r. p.n.e. królem Judei był Jan Hyrkan II (arcykapłanem był od 79 r. p.n.e.).

Młodszy brat Arystobul opanował większość twierdz żydowskich i zaczął gromadzić siły zaciężne przeciwko bratu swemu Hyrkanowi. Arystobul otrzymał silne wsparcie Saduceuszy. Po stronie króla Hyrkana stanęli Faryzeusze, Wysoka Rada i lud. Po przegranej bitwie pod Jerycho, Jan Hyrkan schronił się w jerozolimskiej twierdzy Baris, na północ od Świątyni. W wyniku porozumienia, królem miał zostać Arystobul, a arcykapłanem Hyrkan.

W latach 69-63 p.n.e. królem Judei był Juda Arystobul II. Był on ściśle związany z Saduceuszami, jednak nie odważył się wprowadzić systemu praw saducejskich, aby nie drażnić ludu. Arystobul nie chciał ponownego wybuchu wojny domowej pomiędzy Faryzeuszami a Saduceuszami.

W 67 r. p.n.e. zaczął spiskować namiestnik Idumei, Antypater, nawrócony na judaizm Idumejczyk. Nakłonił on Jana Hyrkana do buntu przeciwko królowi Arystobulowi. Rywalizacja o władzę wewnątrz rodziny Hasmoneuszy doprowadziła do wybuchu wojny domowej.
    W 67 r. p.n.e. do Judei wkroczyły wojska Hyrkana wsparte plemieniem Idumejczyków i armią Nabatejczyków króla Aretasa. Przegrany w bitwie król Arystobul schronił się w oblężonej Jerozolimie. Ze zniszczonej wojną Judei, wielu faryzeuszy uciekało do Egiptu i innych sąsiednich krajów. Ta wojna położyła także kres niepodległości Judei, gdyż w jej przebieg włączyli się Rzymianie.

W 67 r.p.n.e. Rzymianie podbili Syrię i zaczęli wpływać na sytuację wewnętrzną w Judei.

Do Judei przybył legat rzymski Skaurus, który przekupiony wielkimi darami, poparł w konflikcie wewnętrznym stronę Arystobula. Zarządał od króla Nabatei, wycofania się z Judei. Judea została na chwilę wolną od wrogów zewnętrznych.

- pod władzą rzymską -

W 63 r. p.n.e. do Judei (od strony Syrii) wkroczył rzymski legion pod wodzą Pompejusza. Jerozolima została oblężona. Grupa Żydów, zwolenników arcykapłana Hyrkana i stronników pokoju, poddała Rzymianom miasto. Król Arystobul z patriotami ufortyfikowali się w Świątyni. Po pod trzymiesięcznym oblężeniu Rzymianie zdobyli Wzgórze Świątynne. Zginęło wówczas 12 tysięcy Żydów. Rzymski wódz Ptolemeusz wszedł do Świątyni.
    Rzymianie pomniejszyli obszar Judei i podporządkowali kontroli prefekta Syrii. Wszystkie miasta nadmorskie zostały ogłoszone miastami wolnymi. Samaria, Skytopolis, równina Jezreel, Gadara i inne zostały wcielone do Syrii. Dziesięć miast, zwanych Dekapolis, związano przymierzem zaczepno-obronnym i usamodzielniono. Mury obronne Jerozolimy zostały zburzone. Prowincja Judea zawisła w stanie pośrednim, pomiędzy prowincją zdobytą a krajem lennym. Jeńców wojennych żydowskich w niewolę wzięto, w tym Arystobula i jego dzieci.
    Generalnie jednak rzecz biorąc, Rzymianie pozostawili Żydom w Judei dużą swobodę w sprawach wewnętrznych, podejmowali jednak wszystkie ważniejsze decyzje, a w razie potrzeby interweniowali zbrojnie tłumiąc wszelkie powstania i bunty.

Wywiezieni do Rzymu żydowscy jeńcy wojenni stali się zalężkiem żydowskiej gminy w Itali. Byli to ludzie wykształceni, pochodzący ze znakomitych żydowskich rodów. Byli też dobrze obznajomieni w Torze.

W latach 63-40 p.n.e. arcykapłanem i etnarchą Judei był Jan Hyrkan II. Jakkolwiek dynastia hasmonejska sprawowała jeszcze nominalnie władzę aż do 37 r. p.n.e., to faktycznie w Judei rządzili Rzymianie. Rzeczywistą władzę w Judei sprawował jednak namiestnik Antypater, nawrócony na judaizm Idumejczyk, który dzięki manipulacjom osiągnął duże wpływy u Rzymian.

W 59 r. p.n.e. z niewoli rzymskiej uwolnił się Aleksander II, syn Arystobula. Powrócił on do Judei i zebrał przy sobie patriotów, na czele których uderzył i zajął Jerozolimę. Aleksander umocnił mury Jerozolimy i zaopatrzył dodatkowo twierdze Aleksandrion, Hyrkanion i Macharius.
    Antypater zwrócił się ze skargą do namiestnika rzymskiego Syrii, Aulusa Gabiniusza.
    W 59 r. p.n.e. rzymski namiestnik Syrii, Aulus Gabiniusz, interweniował w Judei i zesłał z powrotem do Rzymu Aleksandra. Jan Hyrkan II został pozbawiony tytułu etnarchy, pozostawiono mu tylko urząd arcykapłana. Rozbito jedność społeczną Judei. Gabiniusz podzielił Judeę na pięć obwodów, z których każdy otrzymał odrębną radę administracyjną dla spraw wewnętrznych. Galilea miała stolicę w Sephoris. Judeę podzielono na cztery okręgi ze stolicami w: Jerozolimie, Gazarze, Emmaus i Jerychu. Stworzono także pięć Sanhedrynów, w których umieszczono przychylnych Rzymowi Żydów.
    Sercem narodu żydowskiego pozostała Wysoka Rada. W owym czasie przybrała ona nazwę Sanhedrynu. Nie dysponowała ona władzą polityczną, lecz wyłącznie religijną.

Czwartą parę w łańcuchu żydowskich uczonych tradycji ustnej, stanowili Szemaja i Awtalion. Byli obaj uczniami Szymona ben Szetach i Judy ben Tabbaj, i działali w drugiej połowie I wieku p.n.e. Szemaj był przełożonym Sanhedrynu, Awtalion stał na czele Trybunału. Obaj byli potomkami prozelitów, czyli nie-Izraelitów, którzy przyjęli judaizm. Byli przywódcami stronnictwa faryzejskiego i niechętnie odnosili się do władzy królewskiej. Od nich zaczął się kierunek faryzejski odwrócony od interesów państwowych i uciekający w badania nad Pismami.

W 56 r. p.n.e. z niewoli rzymskiej wydostał się Arystobul wraz z synem swoim, Antygonem. Powrócili oni do Judei i zgromadzili wokół siebie patriotów. Został jednak pokonany i ponownie zesłany w niewolę do Rzymu.

W 55 r. p.n.e. do Judei powrócił uwolniony przez senat rzymski Aleksander II, syn Arystobula. Wszczął on bunt przeciwko panowaniu rzymskiemu, został jednak pokonany.

W 54 r. p.n.e. rzymski konsul w Syrii, Marek Krassus, zwrócił się do Świątyni Jerozolimskiej o wsparcie wyprawy przeciw Partom. Krassus zabrał wówczas część skarbów Świątyni.

W 52 r. p.n.e. Żydzi wszczęli bunt przeciwko panowaniu rzymskiemu, zostali jednak rozbici. 30 tysięcy Żydów sprzedano wówczas w niewolę.

W latach 49-45 p.n.e. Republikę Rzymską rozerwała wojna domowa pomiędzy Pompejuszem a Cezarem. Pragnąc osłabić wpływy Pompejusza, Cezar uwolnił Arystobula i oddał pod jego rozkazy dwa rzymskie legiony by walczył dla niego w Judei i Syrii.
    W 49 r. p.n.e. stronnicy Pompejusza zamordowali Arystobula i syna jego Aleksandra.

W 48 r. p.n.e. Antypater zwerbował żydowskich żołnierzy w Judei i wysłał ich ze wsparciem dla Cezara podczas walk z Pompejuszem w Egipcie. Cezar wynagrodził Żydom ich wierną postawę.

W 47 r. p.n.e. Rzymianie nadali Żydom prawa wolności wyznania w greckich miastach Azji Mniejszej. Zezwolono im także na budowę synagog.

Etnarchą Judei był arcykapłan Jan Hyrkan II, lecz faktyczną władzę sprawował Idumejczyk, Antypater. Odbudowano mury obronne Jerozolimy i przyłaczono do niej oddzielone wcześniej dzielnice. Zmniejszono również podatki dla Rzymu.
    W Judei narastało jednak społeczne niezadowolenie z niesprawiedliwych rządów Antypatra (nawróconego na judaizm Idumejczyka). Żydzi przeciwstawiali się panowaniu rzymskiemu i nie cieszyli się nadanymi przywilejami Cezara. Antypater zagroził żydowskim buntownikom gniewem potrójnym: swoim własnym, Hyrkana i Cezara. Antypater posunął się jeszcze dalej i wyznaczył swoich synów na namiestników: Fazael został namiestnikiem Jerozolimy i Judei, a Herod został namiestnikiem Galilei.

W 46 r. p.n.e. namiestnik Galilei, Herod, w sposób bezwzględny rozprawił się z żydowskimi powstańcami.

Rabbi Szemaj potępił Hyrkana, za to że pozwalał Herodowi na okrucieństwa w Galilei i krwawe rozprawianie się ze swoimi przeciwnikami.

W 44 r.p.n.e., w następstwie zabójstwa imperatora rzymskiego Gajusza Juliusza Cezara, nowym prokonsulem Syrii został Kasjusz Longinus. Rozpoczął on w Syrii zaciągać nowe legiony. W tym celu rozpisał on nowe zwiększone podatki w Syrii oraz w Judei.

W 44 r. p.n.e. prokonsul Syrii Kasjusz, nakazał Antypaterowi ściągnięcie z Judei ogromnej sumy pieniędzy dla Rzymu. Gdy pieniądze spływały za wolno, Rzymianie sprzedali w niewolę mieszkańców żydowskich miast Gofny, Emmaus, Lyddy i Tamny.

W 43 r. p.n.e. Jan Hyrkan II uknuł spisek przeciwko znienawidzonemu Antypatrowi, który został otruty podczas przyjęcia w Jerozolimie.

W 43 r. p.n.e. w Rzymie zawiązał się drugi triumwirat. Oktawian, Marek Antoniusz i Marek Lepidus podzielili między siebie prowincje republiki.

W 43 r. p.n.e. nowym rzymskim zarządzeniem, synowie Antypatra zostali zarządcami Judei, z tytułem tetrarcha. Tetrarchą Galilei został Herod. Tetrarchą Judei został Fazael.

W 40 r.p.n.e. syn Judy Arystobula II, Antygon (bratanek Hirkana II), postanowił wyrwać Judeę spod władzy Idumejczyków (synów Antypatra). Przy pomocy wojsk plemienia Partów zdobył Jerozolimę i przejął władzą w Judei. Antygon okaleczył stryja (odgryzł mu uszy), przez co uczynił go niezdatnym do służby arcykapłańskiej. Wtedy to sam mianował siebie na arcykapłana. Stracono jednego syna Antypatra, Fazaela. Drugi syn, Herod jednak uciekł, i poprzez Egipt udał się do Rzymu.
    Tym sposobem Judea została oczyszczona z wojsk cudzoziemskich i marzyła o odzyskaniu niepodległości.

W latach 40-37 p.n.e. panował w Judei król i arcykapłan Antygon II Matatiasz. Był on ostatnim z dynastii Machabeuszów, którzy od 140 r. p.n.e. panowali w Judei.

W 40 r. p.n.e. senat rzymski uznał królem Judei syna Antypatra, Heroda. Antygon został przy tym ogłoszony nieprzyjacielem narodu rzymskiego.

W 39 r. p.n.e. Herod przybył do Akko w Judei i opanował znaczną część Galilei. Wojna domowa trwała przez trzy następne lata.

W 37 r. p.n.e. Rzymianie oddali pod rozkazy Heroda dwa legiony. Herod wymordował wówczas 2 tysiące mieszkańców z okolic Jerycha, którzy sprzyjali Antygonowi. Po pięciu miesiącach oblężenia zdobyli Jerozolimę i do niewoli wzięli Antygona (ścięto mu głowę).
    Wtedy to, rabbi Szemaj wzywał Żydów aby otworzyli przed Herodem bramy miasta Jerozolimy i poddał się jego władzy. Dlatego Herod okazywał mu względy i odnosił się życzliwie, gdy objął rządy w Judei.

W latach 37 p.n.e. - 2 n.e. królem w Judei był Herod I Wielki, Idumejczyk nawrócony na judaizm.
    Żydzi go nie szanowali, gdyż był dla nich poganinem, Idumejczykiem. Nienawidzili go także za osobiste okrucieństwo, despotyczne rządy i sprzyjanie Rzymowi. Arcykapłanem został Ananel (Żyd z Aleksandrii). Skazał na śmierć członków Sanhedrynu, za wyjątkiem Szemaja i Awtaliona. Przejął przy tym na własność wszystkie majątki skazanych. Wprowadził w ten sposób w Judei rzymski system konskrypcji i konfiskat. Twierdzę Banis, na północ od Świątyni, nazwał ku czci Antoniusza, Antonina. Za jego panowania znacznie ograniczono rolę arcykapłana, a Sanhedryn został pozbawiony funkcji politycznych, w czym zastąpiła go rada królewska.
    Hyrkan został uwięziony w Jerozolimie.

Królestwo Judzkie za czasów króla Heroda Wielkiego (Copyright: Gedeon)

W 35 r. p.n.e. arcykapłanem został Arystobul. Miał on silne poparcie żydowskich środowisk w Egipcie. Król Herod widział w nim zagrożenie dla swoich wpływów w Judei, dlatego zamordowano go w Jerychu. W ten sposób zniknęła ostatnia nadzieja domu hasmonejskiego. Arcykapłanem ponownie został Ananel.

W 34 r. p.n.e. Rzymianie odłączyli od Judei okręg Jerycha i przyłączyli go do Egiptu. Król Herod musiał dzierżawić tę ziemię od królowej Kleopatry za 200 talentów rocznie.

W 32 r. p.n.e. żydowscy patrioci wszczęli bunt przeciwko panowaniu rzymskiemu i okrucieństwu Heroda. Powstańcy zajęli twierdzę Hyrkanion, ponieśli jednak porażkę.

W 31 r. p.n.e. król Herod Wielki podjął próbę zyskania sobie przychylności Żydów poprzez publiczne przestrzeganie przykazań Zakonu. Wyraził zgodę, by Żydzi dokonali samemu zmian osobowych w składzie Sanhedrynu.
    W 30 r. p.n.e. przewodniczącym Sanhedrynu został Hillel. Utorował on drogę do pojednania pomiędzy stronnictwami Faryzeuszy a Saduceuszy. Hillel zgadzał się z twierdzeniem Saduceuszy, że wszelki przepis prawa wtedy tylko ma moc i powagę, jeżeli oparty jest na Piśmie, dodawał przy tym za Faryzeuszami, że jego uzasadnienie nie spoczywa wyłącznie na martwej literze, lecz w ogólnych przesłankach, na które tekst święty sam napomyka. Za pomocą siedmiu prawideł interpretacyjnych (szeba midot) można wyprowadzić z Pisma ustną ustawę, równie obozwiązującą jak ustawy pisane.
    Oba skłócone stronnictwa (Faryzeusze i Saduceusze) przyznały rację Hillelowi, kładąc kres sporom szkolnym o moc obowiązującą praw tradycyjnych. W ten sposób Hillel wywarł głęboki wpływ na rozwój religii żydowskiej.
    Obok Hillela stał Szammaj, zdecydowanie bardziej surowy w przestrzeganiu przykazań Zakonu niż Hillel. Wprowadzał on w życie niezrozumiały wręcz rygoryzm faryzejskich ustaw, będących zwielokrotnionym parkanem stawianym wokół Zakonu.
    Hillel i Szammaj, każdy z nich zdobył wielki rozgłos i uznanie. Wokół każdego z nich skupili się liczni uczniowie. Powstały w ten sposób dwie szkoły prawno-egzegetyczne zwane "domem Hillela" (hebr. "bet Hillel") i "domem Szammaja" (hebr. "bet Szammaj"). Ich wpływ był widoczny wśród Żydów jeszcze w kilka pokoleń później.

W latach 30 p.n.e.-14 n.e. w Cesarstwie Rzymskim panował cesarz Oktawian August.
    Nadał on Żydom znaczne przywileje i prawa. Społeczność żydowska w Rzymie uzyskała tolerancję praktyk religijnych i zezwolono im na budowę własnych domów modlitwy, synagog.

Cesarz Oktawian oddał Judei miasta nadmorskie i okolicę Jerycha. Wcielono także do Judei Samarię, Gadarę i Hippos po drugiej stronie Jordanu. Król Herod otrzymał w darze straż przyboczną pokonanej królowej Kleopatry.
    Król Herod stał na szczycie swojej potęgi.
    Czas rządów Heroda był okres wielkiej rozbudowy państwa Judei. Wybudowano nowe miasta i odbudowano zniszczone, w tym miasto Samarię, która została nazwana ku czci Augusta, Sebaste. Cała Judea została usiana pomnikami i grodami, które otrzymywały nazwy od nazwisk urzędników rzymskich lub członków rodziny Heroda. Wybudowano miasto nadmorskie Cezareę, główne miasto i port całej prowincji. Wybudowano także kilka pałaców. Rozbudowywano Jerozolimę, w której wzniesiono teatr rzymski i tor wyścigowy, na których wystawiano igrzyska z atletami i dzikimi zwierzętami.
    Przeciwstawiali się temu żydowscy patrioci, obawiający się przeobrażenia judaizmu w kult rzymsko-pogański. Stopniowo Judea stała się areną spisków i intryg dworskich, powszechnego zepsucia obyczajów, coraz to nowych zbrodni i wyroków śmierci.

W 28 r. p.n.e. arcykapłanem został Jozue.

W 24 r. p.n.e. Judeę nawiedziła klęska głodu połączona z epidemią chorób.
    W 24 r .p.n.e. arcykapłanem został Szymon.

W latach 21-12 p.n.e. król Herod wzniósł w Cezarei wspaniałą świątynię rzymską, z wielkimi posągami Augusta i Romy. W ten sposób Cezarea stała się konkurencją dla Jerozolimy. Król Herod wybudował sobie przepiękny pałac w Herodium.
    Prowadząc prace budowlane na tak wielką skalę, król Herod ciemiężył podatkami żydowski naród. Wszystkie urzędy na dworze królewskim obsadził Grekami.

W latach 19-18 p.n.e. król Herod Wielki przeprowadził prace przebudowy i renowacji Świątyni Jerozolimskiej. Świątynia Heroda była arcydziełem architektury. Herod pragnął w ten sposób pozyskać sobie przychylność Żydów. Nad dziedzińcem Świątyni górowała twierdza Antonia, której garnizon mógł stłumić wszelkie niepokoje żydowskie.
    Herod oddał Świątynię pod opiekę Rzymu. Złoty orzeł rzymskiej potęgi zawisł na głównym portalu Świątyni, będąc zgorszeniem dla Żydów. Codziennie składano ofiary za cesarza, co było oznaką poddaństwa Judei.

W 4 r. p.n.e. arcykapłanem został Matjasz. Związał się on ze spiskowcami przeciwko Herodowi Wielkiemu, za co został usunięty z urzędu. Na jego miejsce arcykapłanem został Joazar.

3 października 2 r. p.n.e. w mieście Betlejem urodził się Jezus Chrystus.

W 4 r. n.e. umarł król Herod Wielki.
    Herod testamentem podzielił Judeę pomiędzy trzech swoich synów, z których żaden nie odziedziczył tytułu królewskiego. Sprawowali oni władzę jako tetrarchowie. Archelaos został tetrarchą Judei i Samarii; Herod Antypas został tetrarchą Galilei i Perei; Filip został tetrarchą Trachonitis (okręg położony na wschód od Jeziora Galilejskiego, obejmujący Betanię, Trachonitis, Auranitis, Gaulanitis i częściowo Panias). Ten układ podziału władzy okazał się nietrwały, gdyż pomiędzy braćmi panowała zawiść i spory. Kolejno tracili oni władzę, a władza w Judei stopniowo przechodziła w ręce rzymskich prokuratorów.

Podział Królestwa Judzkiego pomiędzy synów króla Heroda Wielkiego (Copyright: Gedeon)

Tetrarcha Judei oraz Samarii, Archelaos, aby pozyskać przychylność Żydów, obniżył podatki i cła oraz ogłosił amnestię więźniom. Nowym arcykapłanem został Eleazar.
    Wszystkie zabiegi Archelaosa się nie powiodły, gdyż niezadowoleni Żydzi wszczęli rozruchy w Jerozolimie podczas święta Paschy. W czasie tłumienia zamieszek zginęło 3 tysiące ludzi. Nowym arcykapłanem został Jozui.
    Cała Judea pogrążyła się w chaosie walk wewnętrznych.

W 5 r. do Judei przybył rzymski legat na Syrię, Kwintyliusz Warus, który pozostawił w Jerozolimie silny garnizon rzymski, aby powstrzymać działalność żydowskich powstańców.
    Następnie, do Judei przybył podskarbi cesarza rzymskiego, Sabinus, który zamierzał zagarnąć dla Rzymu część skarbów rodzinnych Heroda oraz skarbiec Świątyni Jerozolimskiej.
    Wywołało to wybuch walk anty-rzymskich w Jerozolimie. Rzymianie ufortyfikowali się w pałacu Heroda i wezwali na pomoc posiłki z Syrii.
    Judea pogrążyła się w chaosie wojny domowej. Po kraju grasowały bandy rabusiów, oddziały powstańcze i legiony rzymskie. Były niewolnik Szymon, ogłosił się królem i spalił pałac królewski w Jerychu. Spalono również pałac w Betramta. W Galilei, Juda zwany Galilejczykiem, zgromadził wokół siebie część patriotów i zdobył zbrojownię królewską w Seforyd. Tak uzbrojony walczył z Rzymianami.
    Do Judei wkroczył rzymski legion z Syrii. W pierwszej kolejności Rzymianie zajęli Galileę, spalili miasta Seforyd i Emmaus, mieszkańców wymordowano i część sprzedano w niewolę. Rozbito oddział Judy Galilejczyka, z którego ludzi dwa tysiące ukrzyżowano. Legion stłumił powstanie w całej Judei i zajął Jerozolimę.

Po śmierci Heroda, gdy Judea została rozdarta wojną domową, liczni Żydzi udali się na emigrację. Docierali do Syrii, miast w Azji Mniejszej, a nawet do Mezopotamii. Emigracja przybrała tak wielkie rozmiary, że wzbudziła niepokój w Judei.

W owym czasie świat faryzejski uległ rozdwojeniu. Po śmierci rabinów Hillela i Szammaja, ich uczniowie kontynuowali metody interpretacji Prawa stosowane przez swoich nauczycieli. Doszło wówczas do prawdziwej rywalizacji między obu szkołami. Przeciwstawne poglądy szkół rozciągnęły się w praktyce na wszystkie dziedziny życia Żydów. Dotykały one spraw doktrynalnych i rytualnego życia religijnego. Obejmowały sferę życia rodzinnego, społecznego, kulturalnego i gospodarczego. Często dochodziło do spotkań obu szkół, podczas których dyskutowano w celu osiągnięcia wspólnych wniosków. Z czasem różnice zdań się mnożyły. Wzrastała także liczba uczniów w każdej szkole, i oczywiście wzrastała również liczba uczniów niedouczonych. W Judei mnożyły się dysputy i spory. Zwolennicy uczelni Hillela ujawniali w życiu publicznym pojednawczość, słodycz i powolność swojego mistrza. Szkoła Szammaja naśladowała gorliwie surowość swojego fundatora. Wciąż dodawali nowe surowe przepisy do reguł Zakonu. Niezrozumiały niemal rygoryzm uczynili powszechnym prawidłem w przestrzeganiu praw religijnych. Doprowadzili zasady faryzejskie do granic najdalszych.
    W takich warunkach stronnictwo Szammaja stopniowo zyskiwało przewagę w Sanhedrynie. Powstawał więc zbiór ustaleń i przepisów, który dał początek późniejszych kolekcji ustnego Prawa.
    Dziwnym procesom podlegał judaizm. Stał się religią głoszącą i zalecającą pogardę dla świata obcego. Nie pytano już teraz, na co pozwala lub czego zabrania Tora, lecz jedynie czego naucza "dom Szammaja", lub też "dom Hillela".
    Obok tych stronnictw pojawiła się nowa partia, Zelotów. Stworzona została przez Judę Galilejczyka, żydowskiego fanatyka pałającego nienawiścią do Rzymu. Zeloci dążyli do wyzwolenia Judei i stworzenia niepodległego państwa judzkiego, którego władcą by był Bóg, a konstytucją Zakon Mojżeszowy.

W 6 r. Judea i Samaria weszły w skład państwa rzymskiego. Judea stała się częścią Syrii. Przedstawiciel cesarski w Judei, noszący miano prokuratora, miał swoją siedzibę w Cezarei. Czuwał on nad porządkiem w całej prowincji i nadzorował odprowadzanie do Rzymu podatków i ceł. Prokurator miał władzę mianować oraz usuwać arcykapłana. Szaty arcykapłańskie zostały zamknięte w twierdzy Antonia, na północ od Świątyni, i były wydawane tylko podczas świąt żydowskich.
    Księstwa Heroda Antypasa i Filipa zachowały samodzielność.

W latach 6-15 prokuratorem rzymskim w Judei był Koponiusz. Mianował on arcykapłanem Joazara. Dokonano wówczas spisu ludności Judei i wprowadzono podatek na wszystkich mieszkańców prowincji. Wprowadzono również podatek dochodowy i czynsze gruntowe.
    Rzymski system podatkowy wzniecił taką nienawiść, że każdy kto w nim uczestniczył (dzierżawca ceł lub celnik), uchodził za człowieka bez czci i wiary. Pobożni Żydzi nie wpuszczali takich nawet do swych domów, uważając ich za nieczystych. Żydzi widzieli w rzymskich podatkach formę nowego niewolnictwa narodowego.
    Aby ułaskawić Żydów, prokurator Koponiusz mianował arcykapłanem Anana.

W latach 14-37 w Cesarstwie Rzymskim panował Tyberiusz Juliusz Cezar.

W latach 15-26 prokuratorem Judei był Walerjusz Gratus. Pięć razy zmieniał arcykapłana.

W 19 r. cesarz Tyberiusz wygnał wszystkich Żydów z Rzymu. Tysiące młodych Żydów zesłano na wyspę Sardynię, aby walczyli z bandami piratów. Ciężkie warunki klimatyczne uśmierciły z nich większość. W całej Italii nakazano Żydom wyrzec się religii swojej, pod karą banicji. Urządzano specjalne ćwiczenia wojskowe w sobotę. Ci, co ich unikali, byli poddawani represjom. Były to pierwsze prześladowania za wiarę, jakich doznali Żydzi w Rzymie.

W latach 19-36 arcykapłanem był Józef Kajfasz.

W 24 r. Herod Antypas założył stolicę swojego państwa w nowo powstałym mieście Tyberiada, nad Jeziorem Genezaret w Galilei. Do osiedlania się w nowym mieście Żydów zachęcano częściowo przymusem, częściowo ulgami podatkowymi.

W latach 26-36 prokuratorem Judei był Poncjusz Piłat. Postanowił on ugodzić Żydów w najbardziej czułe ich miejsce, w uczucia religijne. Nakazał wnieść do Jerozolimy obrazy cesarza, umieszczone na sztandarach legionu, i wystawić je na widok publiczny. Rzymianie oddawali cesarzowi cześć boską, dlatego wywołało to wielkie wzburzenie w całej Judei.
    Społeczność żydowska w Judei była wówczas wielce podzielona i skłócona wewnętrznie, jednakże wszyscy oczekiwali bliskiego przyjścia Mesjasza. Zeloci oczekiwali, że Mesjasz położy kres panowaniu rzymskiemu i wskrzesi złoty okres rządów Dawidowych. Faryzeusze ze szkoły Szammaja uzupełniali ten obraz Mesjasza nieskazitelnością w doktrynie wiary i czystością w obyczajach. Faryzeusze ze szkoły Hillela widzieli w Mesjaszu księcia pokoju, który zakończy walki domowe oraz zewnętrzne. Powszechna zgoda panowała odnośnie tego, że Mesjasz będzie pochodzić z rodu Dawidowego.

W październiku 29 r. rozpoczęła się działalność Jezusa Chrystusa. Przyszedł on do Jana Chrzciciela i wziął chrzest z wody w rzece Jordan. Przez trzy i pół roku nauczał i czynił cuda w Judei, Galilei oraz w Samarii.

Herod Antypas nakazał aresztować Jana Chrzciciela i uwięził go w twierdzy, gdzię ścięto mu głowę.

W 30 r. w okolicach miasta Naardy, nad Eufratem, powstało szczególne państwo żydowskie. Do 45 r. władali nim żydowscy rozbójnicy, którzy nakładali haracz na okolicznych pasterzy. Państwo upadło z powodu samowoli i niezgody wewnętrznej.

3 kwietnia 33 r. nastąpiło ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa w Jerozolimie.

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz Bibliografia.

--------------------------------------------------

    CIĄG DALSZY HISTORII: 34-70 - upadek państwowości