-------- Przemysł --------
Dzisiejsza dynamika szeroko urozmaiconego
sektora przemysłowego zaczęła się od oryginalnych warsztatów
zakładanych wiek temu, przechodząc kolejno przez manufaktury
rolnicze i proces rolniczej produkcji. W czasie II Wojny Światowej
pojawił się czynnik pobudzający lokalny przemysł. Wtedy to alianckie
siły stacjonujące w regionie potrzebowały rozmaitych towarów,
specjalnych ubrań oraz konserwowanej żywności. Jednakże, nowoczesny
przemysł zaczął mieć znaczenie dopiero od 60-tych lat, chociaż
w latach 50-tych wytwarzał już znaczące ilości towarów dla rolnictwa
i narodowej infrastruktury.
Biorąc pod uwagę wysoce wykwalifikowane
siły naukowe oraz brak surowców, przemysł skoncentrował się
na wytwarzaniu produktów wysoce przetworzonych, których produkcja
bazowała na izraelskiej kreatywności naukowej i technologicznych
innowacjach. Aż do 70-tych lat tradycyjne branże - procesy żywnościowe,
odzieżowe, meble, nawozy sztuczne, pestycydy, farmaceutyka,
chemikalia, diamenty, tworzywa sztuczne i wyroby metalowe -
dostarczały krajowi dużej produkcji przemysłowej.
Lata 90-te w Izraelu, to okres niezwykle
wysokiego rozwoju ekonomicznego, w którym wysokie zatrudnienie
w przemyśle zostało stałe albo uległo zmniejszeniu. Wzrost produkcji
w Izraelu był wyraźny i w 1996 roku wynosił 26% więcej niż na
początku dekady - chociaż ta cyfra nie odpowiadała takiemu samemu
równoczesnemu wzrostowi myśli naukowej. W okresie 1990-96 izraelski
przemysł wzrósł o 51,3%, i stał się drugą rozwijającą gospodarką
na świecie (po Korei).
W ciągu dwóch dekad, przemysł wszedł
na międzynarodowy poziom na płaszczyznach elektroniki medycznej,
rolniczych technologii, telekomunikacji, chemikaliów, komputerów,
cięcia i szlifowania diamentów. W 2000 roku ponad 15,400 przemysłowych
firm zatrudniało 363 tysiące osób (14% z wyższym wykształceniem)
osiągając wartość produkcji 50 miliardów USD - znaczna część
na eksport.
Podczas światowego kryzysu przemysłu
high-tech, izraelska ekonomia również zanotowała duże straty.
Produkcja lokalnych zakładów przemysłowych spadła w 2001 roku
o 5,7% (wobec 10% wzrostu w 2000 roku). Liczba firm i przedsiębiorstw
spadła do 14,000, a zatrudnienie spadło do 351 tysięcy ludzi.
Inwestycje zmniejszyły się o 17% (wobec 6,5% wzrostu w 2000
roku), z 6,9 miliarda USD w 2000 roku do 4,1 miliarda USD w
2001 roku.
Ważniejsze Wskażniki
Ekonomicznych Branż (2001 rok)
(w procentach %) |
Branża |
GNP |
Nakłady Naukowe |
Eksport |
Inwestycje |
Przemysł |
19 |
20 |
70 |
21 |
Rolnictwo |
2 |
1 |
1 |
2 |
Budownictwo |
6 |
5 |
- |
27 |
Transport & Komunikacja |
8 |
6 |
5 |
28 |
Finanse & Usługi |
38 |
39 |
6 |
11 |
Usłui Publiczne |
27 |
29 |
18 |
11 |
Źródło: Central Bureau of Statistics.
Zatrudnienie osób w
przemyśle |
|
2000 rok |
jednostka |
Całkowite zatrudnienie: |
2 221,2 |
1 000 |
rolnictwo |
2,2 |
% |
produkcja (kopalnie
i przemysł) |
18,0 |
% |
elektryczność i dostawy
wody |
0,9 |
% |
budownictwo |
5,3 |
% |
handel i naprawy samochodów |
13,4 |
% |
restauracje |
4,6 |
% |
transport i komunikacja |
6,6 |
% |
banki, finanse |
3,3 |
% |
aktywność biznesowa |
11,8 |
% |
administracja
publiczna |
5,4 |
% |
edukacja |
12,4 |
% |
zdrowie i opieka socjalna |
9,7 |
% |
usługi socjalne, komunalne |
4,8 |
% |
prywatna opieka domowa |
1,6 |
% |
Produkcja |
|
1990 |
2000 |
jednostka |
Wytworzono produktów
wszystkich: |
75 |
133 |
1994 = 100 |
górnictwo i kamieniołomy |
74 |
117 |
1994 = 100 |
żywność, napoje i tytoń |
84 |
115 |
1994 = 100 |
ubrania i obuwie |
77 |
96 |
1994 = 100 |
produkty ze skóry |
102 |
51 |
1994 = 100 |
produkty z drzewa |
63 |
102 |
1994 = 100 |
produkty z papieru |
85 |
100 |
1994 = 100 |
publikacje itp. |
77 |
109 |
1994 = 100 |
guma i plastik |
63 |
137 |
1994 = 100 |
chemikalia i paliwa |
72 |
129 |
1994 = 100 |
produkty mineralne nie-metaliczne |
64 |
91 |
1994 = 100 |
podstawowe metale |
72 |
123 |
1994 = 100 |
produkty z metalu |
77 |
129 |
1994 = 100 |
maszyny |
71 |
112 |
1994 = 100 |
sprzęt elektryczny i
elektroniczny |
76 |
192 |
1994 = 100 |
sprzęt transportowy |
103 |
131 |
1994 = 100 |
rozmaite |
66 |
103 |
1994 = 100 |
---- Przemysł High-Tech ----
Szybki wzrost inwestycji pojawił się w sektorze
high-tech. W bardzo krótkim czasie osiągnięto tutaj wielki sukces,
głównie dzięki pracy naukowej instytutów badawczych. W 2000
roku fundusze wspierające firmy high-tech zarządzały kapitałem
4 miliardów USD.
W 2001 roku narodowe wydatki w tej branży
wyniosły 4,8 miliarda USD. Te wielkie ekonomiczne inwestycje
przyniosły 3% GDP (w porównaniu do jedynie 0,3% w zaawansowanej
technologicznie ekonomii Stanów Zjednoczonych).
Stopniowo też wzrastał udział firm high-tech
w przemysłowej produkcji, od 37% w 1965 roku do 58% w 1985 roku.
Wartość eksportu firm high-tech wzrosła z 3 miliardów USD w
1991 roku do 12,3 miliardów USD w 2000 roku. Jednakże w 2001
roku nastąpił wyraźny spadek do 11 miliardów USD.
Około 90% rocznego budżetu publicznego
(1,4 miliarda USD) jest lokowane w przemyśle high-tech.
Epoka informacyjnych technologii (internet,
komercyjna elektronika itp.) umieściła izraelską ekonomię w
pierwszym szeregu światowych gospodarek. Liczne międzynarodowe
kompanie inwestowały multi-miliardy dolarów w technologie high-tech.
Znaczna część z tych inwestycji trafiała do izraelskich firm.
The number of new start-ups is very
high (more than 4000 at the beginning of the new millennium)
due to the extraordinary innovation talents in Israel, coupled
with the availability of highly skilled manpower. In some industries
(hardware as well as software) this growth rate was, until 2001,
even higher than in the Californian Silicon Valley, with foreign
investors pouring some $6 billion into the industry during 1998-99.
The growing presence of Israeli firms on Wall Street and the
European Stock Exchanges is yet another manifestation of the
respect with which Israel's high-tech industry is regarded.
W nowym stuleciu w Izraelu rozpoczęło
pracę ponad 4,000 nowych firm high-tech. Eksperci zajmują się
wyłapywaniem nowych talentów na izraelskich uczelniach. Otwiera
się przed nimi droga kariery i awansu zawodowego. Obecnie w
Izraelu działają cztery narodowe fundusze industrialne: z USA
(BIRD), z Kanadą (CIIRDF), z Singapurem (SIIRD) oraz z Wielką
Brytanią (BRITECH). Dodatkowo realizowane są wspólne projekty
z Austrią, Francją, Niemcami, Holandią, Irlandią, Portugalią
i Hiszpanią.
---- Izraelski Przemysł Diamentów ----
Eksport izraelskiego przemysłu diamentów
wyniósł w 2001 roku wartość 7,51 miliarda USD. Wytwarza on około
80% światowej produkcji kamieni szlachetnych. Także produkcja
40% diamentów ustawia Izrael na pozycji światowego lidera i
centrum cięcia oraz obróbki diamentów.
-------- Rolnictwo --------
Rolnictwo w Izraelu ma długą historię sukcesów.
Musiało powstać od niczego i od samego początku kładło największy
nacisk na pozyskiwanie wody. Tajemnica sukcesu leży w aktywności
małych odosobnionych osad rolniczych, otrzymujących jednak znaczącą
pomoc od rządu, który pomaga w opracowywaniu i wdrażaniu w życie
nowych technologii rolniczych. Zaawansowane technologicznie
metody uprawy wymagają dużych nakładów finansowych, i właśnie
tutej potrzebna jest pomoc rządowa. Rolnicze osady otrzymują
specjalistyczną pomoc ekspertów, nowe technologie nawadniania
i najnowszy sprzęt.
Od proklamowania niepodległości w 1948
roku, całkowity areał będący pod uprawą wzrósł do 1,1 miliona
akrów. Nawadnianie gruntów w latach 80-tych powiększyło areał
o około 0,6 miliona akrów. Jednakże spadek zasobów wody oraz
intensywny rozwój miast, ponownie zmniejszył areał uprawianych
ziem do wielkości 1 miliona akrów. Pod koniec ostatniego stulecia
liczba rolniczych osad w Izraelu wzrosła z 400 do 750, lecz
liczba ludzi żyjących w nich spadła z 12% do 5%.
Współcześnie większość izraelskiej żywności
jest własnej produkcji, chociaż musi być uzupełniana przez import
- liczne zboża, oleje spożywcze, mięsa, kawę, kakao oraz cukier.
Farmy rolnicze intensyfikują swoją produkcję i uzyskują duże
sukcesy przy chodowli kwiatów, owoców i warzyw. Podczas zimowych
miesięcy, Izrael jest zielonym ogrodem dla Europy i eksportuje
duże ilości kwiatów, melonów, pomidorów, ogórków, papryk, truskawek,
kiwi, mango, avokado, grejfrutów, pomarańczy i innych owoców
w licznych odmianach.
Udział rolniczej produkcji w GNP spadał
z 11% w 1950 roku do 1,5% w 2001 roku. Równocześnie udział w
izraelskim eksporcie spadał z 60% do 2,2%. Jednakże wartość
eksportu rolniczego wzrosła z 20 milionów USD w 1950 roku do
782 milionów USD w 1999 roku. W 2001 roku spadła do wartości
630 milionów USD.
-------- Budownictwo --------
W pierwszych latach istnienia państwa, budownictwo
mieszkaniowe stanowiło 84% wszystkich prac budowlanych. Następnie
zmalało do około 70-75% przed 1991 rokiem, by ponownie wzrosnąć
do 86%, głównie z powodu wzrostu imigracji. Jako rezultat, w
latach 90-tych budownictwo bardzo dobrze się rozwijało, choć
wyraźnie zależało od fal przybywających imigrantów. W tym okresie
liczba oddawanych mieszkań wahała się rocznie pomiędzy 83 tysiącami
a 33 tysiącami. W 1997 roku wybudowano 53 tysiące mieszkań,
choć liczba ta spadła w 2001 roku do 37 tysięcy (w latach 80-tych
budowano rocznie 32 tysiące mieszkań). W ten sposób budownictwo
było wskaźnikiem ekonomicznej aktywności i barometrem ekonomii.
Sektor budownictw wytworzył w 2001 roku zaledwie 6,1% GNP, podczas
gdy w 1950 roku było to 30%.
Izraelskie firmy budowlane rozwijają
się głównie dzięki rządowym projektom mającym na celu zapewnienie
mieszkań dla imigrantów powracających z diaspory do ojczyzny.
Izrael w 2002 roku liczył 6,6 milionów mieszkańców. W tym też
roku do Izraela przybyło 34 tysiące nowych imigrantów, o dziesięć
tysięcy mniej niż w 2001 roku. Rząd daje dla nich bardzo tanie
kredyty na budowę domów. Szczególnie atrakcyjnymi są projekty
rozbudowy osiedli żydowskich na Zachodnim Brzegu Jordanu.
21 maja 2002 roku Izraelskie Ministerstwo
Budownictwa zatwierdziło szeroki plan rozbudowy osiedli żydowskich
na Zachodnim Brzegu Jordanu. Plan przewiduje budowę ponad 950
domów i mieszkań, o 150 więcej niż w roku ubiegłym. Rozbudowanych
ma zostać pięć osiedli, przede wszystkim: Efrata na południe
od Betlejem, Ma'ale Adumim na wschodnim obrzeżu Jerozolimy i
osiedle Żydów religijnych Beitar Ill.
23 grudnia 2002 roku izraelski rząd zdecydował się wybudować
232 nowe mieszkania w osiedlu Immanuel na Zachodnim Brzegu Jordanu.
Ministerstwo budownictwa rozpisało konkurs na projekt.
19 lipca 2003 roku izraelski dziennik
"Haaretz" poinformował, że rząd planuje wybudować
30 nowych miast, większość z nich w pólnocnej Galilei i w południowej
części pustyni Negew.
8 sierpnia 2003 roku premier poparł
plan, przeznaczający 95 mln dolarów na budowę nowych osiedli
w Judei i Samarii, oferujący osadnikom darmowe mieszkanie i
edukację.
Budownictwo |
|
1980 |
1990 |
2000 |
jednostka |
ukończone budowy |
5 140 |
4 150 |
9 098 |
1 000 m2 |
rozpoczęte budowy |
4 930 |
7 030 |
9 512 |
1 000 m2 |
mieszkania: |
|
|
|
|
- ukończone |
30,8 |
20,0 |
42,7 |
1 000 |
- rozpoczęte |
32,7 |
42,4 |
45,7 |
1 000 |
konstrukcje drogowe
i poszerzenia |
|
|
|
|
- ukończone |
390,8 |
346,2 |
372,0 |
km |
- rozpoczęte |
236,2 |
464,1 |
433,0 |
km |
-------- Transport i Komunikacja --------
Znaczenie sektora transportu i komunikacji
jest bardzo duże, przewyższające liczbowe wyniki z ekonomicznych
statystyk. Jest to infrastruktura dla wszystkich gałęzi przemysłu,
zapewniająca dostawy surowców oraz usprawniająca handel. Od
prawidłowego działania transportu i komunikacji zależy rozwój
każdej nowoczesnej gospodarki.
Transport I komunikacja w 2001 roku
wypracowały ponad 8% GNP, dając prawie 5% eksportu i usług oraz
6% krajowych wyników naukowych. Ten sektor gospodarki narodowej
można podzielić na: 37% transport lądowy, 10% transport morski,
7% transport lotniczy, 35% komunikacja i reszta to różne usługi,
włączając w to parkingi.
Od lat 50-tych znacznie wzrósł całkowity
tonaż floty handlowej, równocześnie wzrosła także liczba przewożonych
samolotami pasażerów. Ilość dróg się podwoiła, a liczne z nich
zostały przebudowane i unowocześnione, niektóre w autostrady.
-------- Turystyka --------
Turystyka jest główną atrakcją Izraela. Przyciąga
bogactwo zabytków religijnych oraz wykopalisk archeologicznych.
Wspaniały ciepły i słoneczny klimat przyciąga amatorów plaż
oraz sportów wodnych, którzy mogą wypoczywać w nowoczesnych
kurortach nad Morzem Śródziemnym, Morzem Czerwonym, Morzem Martwym
i Jeziorem Galilejskim. W 2000 roku liczba turystów przyjeżdżających
do Izraela osiągnęła cyfrę 2,41 milionów (w porównaniu do 33
tysięcy w 1950 roku, 118 tysięcy w 1960 roku, 441 tysięcy w
1970 roku, 1,18 miliona w 1980 roku i 1,34 miliona w 1990 roku).
Turystyka jest jedną z głównych branż
izraelskiej gospodarki. W 2000 roku przyniosła dochód w wysokości
3,8 miliarda USD, dając 3% GNP i zatrudniając 40 tysięcy osób.
Wybuch dwóch faz palestyńskiej Intifady
dramatycznie obniżył wpływy turystyki. Liczba turystów w 2001
roku spadła o 54% do 1,2 miliona.
Przyjazdy Turystów
w 2001 roku
(procentowo %) |
Europa |
56,1 |
Północna Ameryka |
26,1 |
Azja |
9,7 |
Ameryka Latynowska |
3,5 |
Afryka |
3,5 |
Oceania |
1,1 |
Hotele turystyczne |
|
1980 |
1990 |
2000 |
jednostka |
hotele |
302 |
276 |
340 |
- |
pokoi |
25 014 |
30 517 |
45 707 |
- |
osobo-noce |
9,6 |
11,5 |
19,5 |
1 milion |
ilość noclegów turystów
jako % wszystkich noclegów |
75,5 |
50,9 |
49,5 |
% |
wykorzystanie pokojów |
59,1 |
55,5 |
60,4 |
% |
W lipcu 2002 roku izraelski rząd opublikował
dane o pogłębiającym się spadku wpływów z turystyki. Z powodu
palestyńskiego powstania puste są hotele, restauracje, sklepy
dla turystów i muzea. Zamknięto kilkadziesiąt spośród 350 hoteli.
Wcześniej turystyka była dla Izraela trzecim co do wielkości
źródłem dochodów. W 2002 roku Izrael odwiedzić miało najwyżej
900 tysięcy osób, z czego 90% to Żydzi. Pomimo tego, w 2003
roku Ministerstwo Turystyki Izraela podjęło decyzję, że w 2004
roku zainwestuje dodatkowo 3 do 4 milionów NIS na rozwój infrastruktury
turystycznej w Samarii i Judei. Ma to na celu przyciągnięcie
żydowskich i chrześcijańskich turystów w ten rejon. Całość dotychczasowo
planowanych inwestycji na 2004 rok ma wynieść: w Jerozolimie
15 mln. NIS, w Akko 10 mln. NIS, w Tyberiadzie 8 do 10 mln.
NIS, w Safedzie 6 do 10 mln. NIS i w miastach na Negewie 7 mln.
NIS.
15 stycznia 2004 r. Ministerstwo Turystyki
wydało oficjalny komunikat prasowy:
W 2003 roku przyjechało do Izraela 1
063 000 turystów - jest to wzrost o 23 % w stosunku do roku
2002 (862 000 przyjeżdżających). Turystyka jest najszybciej
rozwijającą się gałęzią gospodarki Izraela.
Minister turystyki Benny Elon powiedział:
"Nie mozemy pozwolić aby wzrost się spowolnił póki nie
osiągnie poziomu dwóch milionów turystów rocznie".
W miesiącu gudniu 2003 roku, do Izraela
przyjechało 119 000 osób, 29 % więcej niż rok wcześniej tego
samego miesiąca, 46 % więcej niż w grudniu 2001 roku i o 8 %
więcej niż w grudniu 2000. Dane te pochodzą z Izraelskiego Centralnego
Biura Statystycznego oraz Ministerstwa Turystyki.
Wśród 1 063 000 turystów odwiedzających
Izrael w 2003 roku, 971 700 osób przyleciało samolotem (wzrost
o 25 % w stosunku do roku 2002). Liczba przybywających na lotnisko
Ben Gurina wzrosła o 27 %, podczas gdy lotnisko w Eliacie odnotowało
20 % spadek liczby przylatujących turystów. Pozostałe 87 700
odwiedzających przybyło drogą lądową (większość z nich stanowili
turyści którzy odwiedzali państwa sąsiednie poczym powracali
do Izraela). Spośród nich 47 300 przekroczyło granice z Jordanią,
a 39 200 wjechało przez przejście Taba-Eilat.
Spośród przybywających w grudniu 2003
roku (119 000 turystów), 107 600 przybyło drogą lotniczą (wzrost
o 31 %), 7 000 spośród nich stanowiły bezpośrednie przyloty
do Eliatu (40 % spadek w stosunku do grudnia 2002 roku), pozostałe
11 100 turystów wjechało do Izraela droga lądową (spośród nich
5 400 przyjechało z Jordanii, 5 600 przekroczyło granice w przejściu
granicznym w Eilace). Większość z pośród przybywających do Izraela
droga lądową stanowiły wycieczki które wyjechały do państw sąsiadujących
i powróciły do Izraela. Pozostałych 300 turystów przybyło do
Izraela drogą morską.
Tak samo jak w poprzednich latach większość
odwiedzających przyjechała z USA (270 000) co stanowi 27 % spadek
w stosunku do roku poprzedzającego. 173 000 odwiedzających przyjechała
z Francji (wzrost o 47 %). Z Wielkiej Brytanii przybyło 103
000 turystów (spadek o 6 %). 49 000 przybyło z Niemiec (spadek
o
26 %). 40 000 z Rosji (spadek o 8 %). 26 000 przybyło z Włoch
(wzrost o 53 %), z Hiszpanii przybyło 15 000 (wzrost o 74 %).
Opracowano na podstawie materiałów Amabasady
Izraela w Warszawie oraz gov.il.
|