Na początku powstawania malarstwa w Ziemi
Izraela, aktywność artystyczna koncentrowała się wokół Bezalel
Akademii Sztuki i Rzemiosła w Jerozolimie. Dążąc do stworzenia
oryginalnej sztuki żydowskiej łączono europejskie techniki z
wpływami Bliskiego Wschodu, co skończyło się malowaniem scen
biblijnych z romantyczną percepcją i utopijnymi wizjami przyszłości,
które łączono z obrazami dawnych społeczności żydowskich, jak
i lokalnych Beduinów. Artystami tworzącymi w tym czasie byli:
Shmuel Hirszenberg (1865-1908), Ephraim Lilien
(1874-1925) and Abel Pann (1883-1963).
Pierwszą ważną wystawę obrazów zorganizowano
w 1921 roku w Cytadeli Dawida w Jerozolimie. Była ona
zdominowana przez malarzy z Bezalel. Nieco później grupa
młodych artystów zbuntowała się przeciwko narodowo-orientalnemu
narracyjnemu stylowi malarstwa Bezalel. Wraz z nowo przybyłymi
do Erec Israel artystami, rozpoczęli poszukiwanie własnego stylu,
który określali mianem "hebrajski" w odróżnieniu
od "żydowskiego". W próbach samookreślenia
się pod względem kulturowym, opisywali w swoim malarstwie codzienną
rzeczywistość Bliskiego Wschodu. Szczególny nacisk kładli na
jasne światło i jaskrawe kolory krajobrazu, akcentując egzotykę
kraju, np. arabskie motywy. W pracy malarzy tego okresu wyraźnie
dostrzegamy prymitywne techniki malarskie. Byli to: Israel
Paldi, Tziona Tagger, Pinhas Litvinovski,
Nahum Gutman i Reuven Rubin. Bardzo szybko, wielu
wiodących artystów osiedliło się w nowym, dynamicznie rozwijającym
się mieście Tel Awiw (założonym w 1909 r.), które stało się
krajowym centrum aktywności artystycznej.
Sztuka lat 30-tych była pod silnym wpływem
innowacji napływających z wczesnego XX-wiecznego Zachodu, w
szczególności z Paryża. Ukształtowała się grupa ekspresjonistów,
związana z École de Paris, byli to między innymi: Moshe
Castel, Menachem Shemi, Ch. Atar, A. Avni,
L. Fein, M. Mokady, A. Steimatzki i Arie
Aroch. Koncentrowali się oni na portretowaniu otoczenia,
starając się wiernie przedstawić ładunek emocjonalny, często
przedstawiając mistyczną rzeczywistość, którą łatwo jest przekręcać.
Jednakowoż w ich pracach nadal pojawiały się tematy związane
z lokalnym krajobrazem i pięknymi widokami, wśród których w
części narracyjnej powtarzały się wątki zanikającego świata
orientalno-muzułmańskiego. Wraz z przybyciem artystów uciekających
przed terrorem Nazistów, w Ziemi Izraela pojawił się niemiecki
ekspresjonizm. Grupę tą stanowili Hermann Struck, Mordechai
Ardon i Jakob Steinhardt, do których dołączyli urodzeni
w Niemczech, lecz przybyli do Erec Israel już 20 lat wcześniej
Anna Ticho i Leopold Krakauer. Ta grupa artystów
poświęciła się głównie subiektywnej interpretacji krajobrazu
Jerozolimy i otaczających ją wzgórz. Włożyli oni duży wkład
w rozwój lokalnej sztuki. Godnym uwagi jest fakt, że liderzy
tej grupy zostali dyrektorami Bezalel Akademii, pod których
kierownictwem dojrzewała i rozwijała się nowa generacja artystów.
W okresie nazizmu rozwój sztuki żydowskiej
w Europie uległ zahamowaniu. Została wówczas zniszczona większość
dzieł w synagogach, zbiorach prywatnych i muzeach. Odcięcie
od Paryża podczas wojny i trauma Holokaustu przyczyniły się
do wzrostu liczby artystów w Ziemi Izraela. Swoją twórczość
rozpoczęli wówczas Moshe Castel, Yitzhak Danziger
i Aharon Kahan, którzy dążyli do identyfikacji z oryginalnymi
mieszkańcami tej ziemi i stworzenia "nowego żydowskiego
narodu" poprzez odrodzenie starożytnych wierzeń i praktyk.
Wojna o Niepodległość 1948 roku stworzyła kolejnych artystów
- między innymi Naftali Bezem i Avraham Ofek.
Przyjęli oni wojskowy styl z wyraźnym społecznym przesłaniem.
W 1948 roku powstała ważna artystyczna grupa "Nowe Horyzonty".
Należeli do niej między innymi: Z. Mairovich, P. Abramovic,
A. Aroch, A. Naton, A. Steimatzky, L.
Fein, Y. Streiochman, J. Zaritsky. W twórczości
jej członków oprócz kontynuacji ekspresjonizmu pojawiły się
tendencje do przyjęcia sztuki abstrakcyjnej. Powstały wówczas
dwa główne trendy w izraelskiej sztuce: (1) trend skłaniający
się ku atmosferze liryki, prezentujący charakterystyczne lokalne
krajobrazy w tonacji chłodnych kolorów (Yosef Zaritzky,
Avigdor Stematsky i Yehezkel Streichman); (2)
trend stylizowany abstrakcjonizmem opartej na geometrii i częstym
powtarzaniem symbolów (Marcel Janco, który studiował
w Paryżu i był jednym z założycieli Dadaizmu). Grupa
"Nowe Horyzonty" nie była jedyną działającą
wówczas grupą artystyczną, ale była najważniejszą do początku
lat 60-tych.
W 1948 roku Ch. Atar założył Muzeum
Sztuki w Ejn Harod, gromadzące twórczość żydowskiej diaspory
XX wieku. W 1953 roku z inicjatywy dawnego dadaisty M. Janco
powstała kolonia artystyczna w Ejn Harod (S. Slonim, Z. Neuman).
Artyści lat 60-tych prowadzili poszukiwania
odchodzące od aktywności grupy "Nowe Horyzonty",
a zmierzające do odnalezienia własnej indywidualności w następnej
dekadzie. Streichman i Stematsky, nauczający w Avni Instytucie
w Tel Awiwie, bardzo silnie wpłynęli na następną generację artystów
- Raffi Lavi, Aviva Uri, Uri Lifschitz
i Lea Nikel, w ich osobistych poszukiwaniach. Wezwali
ich do oczyszczenia pędzli malarskich od liryki abstrakcyjnej
i poszukiwania nowych wyrazistych i obrazowych rozwiązań. W
Bezalel, Ardon silnie wpływał na młodych artystów narzucając
im tematy oraz techniki malarskie. W ten sposób w ich pracach
unaocznił samego siebie. Szczególnie w pracach Avigdora Arikha
rozwinął się bogaty duchowy świat z powtarzającymi się tradycyjnymi
obiektami żydowskimi i tematem Holokaustu. Surrealistycznymi
malarzami byli Yossl Bergner i Samuel Bak. Jacob
Agam był pionierem sztuki optycznej. Jego prace były wystawiane
w wielu krajach.
Sztuka lat 70-tych przybrała formę transparentu
przypominającego jakąś określoną ideę połączoną z lokalną abstrakcję
malarską. Z tego też powodu ówczesne wystawy prezentowały prace
bardziej ideowe aniżeli estetyczne. Szczególnie twórczymi malarzami
tego okresu byli as Larry Abramson i Moshe Gershuni.
Artyści lat 80-tych i 90-tych tworzyli w atmosferze indywidualnych
eksperymentów, poszukując treści i duchowego sensu poprzez łączenie
rozległych tematów i różnorodnych technik malarskich. Jednak
wciąż częstymi tematami pozostawały lokalne widoki połączone
z uniwersalnymi elementami, jak np. alfabetem hebrajskim lub
obrazami ludzkich emocji, stresu i strachu. Współcześni malarze
to Pinhas Cohen-Gan, Deganit Beresht, Gabi
Klasmer, Tsibi Geva, Tzvi Goldstein, David
Reeb i inni. Kontynuują oni pracę poszukiwania szeroko rozumianej
definicji izraelskiej sztuki, chociaż nieustannie w swoich pracach
łączą elementy wschodniej kultury z dynamicznymi komponentami
sztuki zachodniej.
------- ------- -------
Zawartość bloku pochodzi z wiadomości Encyklopedii
PWN oraz ze stron rządowych Izraela.
|