Halacha ogranicza kontakty między
osobami różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na urodę
kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich śpiewu. Zakazane jest
przebywanie dwóch osób różnej płci w zamkniętm pokoju (jichud),
z wyjątkiem męża z żoną, rodzica z własnym dzieckiem, osoby
dorosłej z dziewczynką do 3 roku życia lub chłopcem do 9 roku
życia. Zakazana jest także masturbacja i stosunki homoseksualne.
W ten sposób żydowski kodeks prawny zajmuje się wszystkimi sferami
życia Żydów - także i kwestiami dotyczącymi zawierania małżeństw,
życia płciowego i rozwodami (dział prawa Szuchan Aruch).
W tradycji żydowskiej rola kobiety jest "ograniczona"
do zaszczytu pomagania swemu mężowi w wypełnianiu obowiązku,
który Bóg nałożył na Adama: "Bądźcie płodni i rozmnażajcie
się, abyście zaludnili ziemię". Dlatego tradycyjnie żydowskie
dziewczęta przygotowuje się do roli żydowskich żon.
Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić
się i mieć dzieci (możliwie większą ich liczbę). Z powodu segregacji
płci kojarzeniem małżeństw powinien zajmować się zawodowy swat
(szadchan). Ewen Ha-Ezer 42:12 mówi, że kobieta musi
wyrazić zgodę na małżeństwo. Wtedy rodzice narzeczonych zawierają
kontrakt małżeński. Małżeństwo to świętość, dlatego nazywane
jest Kiduszin - uświęcenie.
Małżeństwo jest źródłem błogosławieństwa
na całe przyszłe życie - nie dziwi zatem, że zarówno do przygotowań,
jak i samej ceremonii zaślubin podchodzi się z dużą powagą,
odpowiedzialnością i zaangażowaniem.
------------ ZARĘCZYNY (Tnajim,
czyli Erusin) ------------
W tradycji żydowskiej dwoje ludzi zawiera
wstępną umowę zaręczynową, czemu towarzyszy zazwyczaj przyjęcie
połączone z ceremonią religijną. Podczas przyjęcia zaręczynowego
odczytuje się zebranym gościom, rodzinie i krewnym narzeczonych
treść dokumentu zaręczynowego. Zawiera on warunki przyszłego
małżeństwa, z wyszczególnieniem co dają młodym rodzice jego
i jej. Rozmaite są formy zaręczyn, nieraz spisuje się pisemny
dokument zaręczynowy, a czasami wygłasza ustne zobowiązanie.
Narzeczeni zobowiązują siebie nawzajem
do wspólnego uczciwego życia, zaufania, oddania i miłości. Tradycja
nakazuje, aby rodzice, na znak symbolicznego przypieczętowania
małżeńskiego kontraktu, rozbili talerz. Towarzyszą temu radosne
okrzyki: "Mazeł tow! Mazeł tow!" (szczęścia,
powodzenia!). Tradycja mówi, że podobnie jak nie uda
się skleić stłuczonego talerza, tak nie wolno dopuścić do złamania
umowy między narzeczonymi.
Narzeczona rozdaje kawałki rozbitego
talerza swoim niezamężnym przyjaciółkom z życzeniami, aby w
niedalekiej przyszłości znalazły odpowiedniego męża.
Podczas przyjęcia zaręczynowego podaje
się wyszukane potrawy, przygotowane w sposób wykwintny: chałę,
rybę, mięsa lub kurczaki, jarzyny, sałaty, desery, ciasta i
owoce oraz alkohol.
------------ WEZWANIE NARZECZONEGO
(Unrauf) ------------
Narzeczony tradycyjnie odmawia w synagodze
błogosławieństwo nad Torą, a wówczas zgromadzeni obrzucają
go słodyczami, rodzynkami i orzechami, co symbolizuje najlepsze
życzenia, aby młoda para miała słodkie życie. Następnie wydawany
jest kiduszowy poczęstunek w synagodze, a później
uroczyste przyjęcie dla najbliższych w domu.
Natomiast narzeczona wydaje poczęstunek
dla rodziny i przyjaciół po szabatowej wieczerzy. Podaje się
ciasta, cukierki, rodzynki, owoce i napoje. Mogą też być lody,
lecz bez mleka i śmietany. Jest to radosny poczęstunek, któremu
towarzyszą śpiewy młodzieży.
------------ ŚLUB (Nisuim)
------------
Zamążpójście jest najważniejszym wydarzeniem
w życiu żydowskiej kobiety, ale też i wielkim wstrząsem, gdyż
opuszcza dom rodzinny i zamieszkuje z mężem.
Zgodnie z żydowską tradycją narzeczeni
nie widzą się przez kilka dni przed uroczystością zaślubin.
W tym okresie obowiązuje ich post. Panna młoda przed samymi
zaślubinami udaje się do mykwy (łaźni rytualnej), aby
duchowo się oczyścić i przygotować do świętości zaślubin.
Ślub może odbywać się w każdy dzień
tygodnia, za wyjątkiem szabatu.
Współcześnie uroczystość zawarcia małżeństwa
odbywa się najczęściej w synagodze. Zwyczajowi temu sprzeciwiają
się tradycjonaliści, którzy widzą w tym wyraz wpływu chrześcijaństwa
i opowiadają się za uroczystościami na otwartej przestrzeni
(np. przed synagogą) lub w domu.
Obrzędowi zaślubin towarzyszą charakterystyczne
zwyczaje. Niezbędnym elementem jest baldachim ślubny
(hebr. chuppa) noszony nad młodą parą. Baldachim wykonany
jest z aksamitu lub jedwabiu z frędzlami i wyhaftowaną gwiazdą
Dawida.
Panna młoda i pan młody przed uroczystością
zaślubin znajdują się w odosobnionych pomieszczeniach. Wszyscy
goście traktują w tym dniu parę młodą jak parę królewską, tytułując
ich "król" i "królowa". Goście starają się
jak najbardziej uszczęśliwiać parę młodą.
W nastroju świętości i powagi panna
młoda oczekuje na pana młodego, który przychodzi do sali panny
młodej w towarzystwie obu ojców i grupy mężczyzn. Panu młodemu
towarzyszą muzyka i tańce. Pan młody podchodzi i opuszcza welon
na jej twarz - nazywa się to "przykryciem"
("bedekin").
Dopiero teraz pan młody w towarzystwie swoich
rodziców lub obu ojców wchodzi pod baldachim. W chwilę
później pod baldachim (chuppę) wchodzi panna młoda
z rodzicami lub obu matkami. Stoi tam tradycyjnie mały stół
nakryty białym obrusem, a na nim kielich na wino. Przygotowany
jest też już dokument ślubny - ketuba, podpisany już
wcześniej w obecności dwóch świadków.
Zanim panna młoda stanie obok pana młodego,
obchodzi go siedem razy wokoło. Symbolizuje to jej nową rolę,
jako obrończyni rodziny i domu. Może jej w tym towarzyszyć matka
albo teściowa, ojciec lub teść. Każdy trzyma w ręku świecę,
co przypomina ognie i błyskawice widziane na górze Synaj podczas
nadania Tory.
Panna młoda staje po prawej stronie
pana młodego.
Ceremonię zaślubin rozpoczyna rabin,
który odmawia błogosławieństwo nad winem i nad zaślubinami,
po czym podaje parze młodej kielich wina, z którego pije najpierw
on, potem ona. Pan młody wkłada pierścień na palec panny młodej
w obecności dwóch świadków (potwierdzają, że obrączka, którą
pan młody daje pannie młodej jest jego własnością) i mówi: "Oto
jesteś mi poświęcona tym pierścieniem według Prawa Mojżesza
i Izraela". Pierścionki ślubne miały kiedyś bardzo
skomplikowane, ozdobne formy.
W tym momencie para jest już małżeństwem,
zebrani goście potwierdzają to krzycząc: "Poślubieni!"
(hebr. Mekudeszet!).
Wówczas honorowy gość odczytuje kontrakt
małżeński (ketuba) i oddaje go pannie młodej na wieczne
przechowanie. Stanowi on zabezpieczenie jej bytu. W judaizmie
kobieta zajmuje bardzo wysoką pozycję, a ketuba potwierdza
jej prawa i wymienia obowiązki męża.
Następnie rabin podnosi kielich
wina i odmawia siedem rytualnych błogosławieństw (Szewa Brachot).
Błogosławieństwa te przywołują stworzenie świata - gdyż dla
młodej pary ich ślub jest początkiem zupełnie nowego świata.
Błogosławi się też Boga jako Stwórcę człowieka - para młoda
jest dla siebie jak nowe stworzenie, które dopiero teraz będą
odkrywać. Dziękuje się Bogu za połączenie tej pary, prosi o
odbudowanie Świątyni i błogosławi Boga jako dawcę radości i
szczęścia. Młoda para wypija po łyku wina. Kielich podkłada
się teraz pod prawą nogę pana młodego i przy dźwięku rozgniatanego
szkła rozlegają się radosne okrzyki "mazal tow"
("dobrego losu", "szczęścia",
"na szczęście").
Dopiero teraz zaczynają się tańce. Młoda
para udaje się do oddzielnego pokoju (zwanego jichud)
na odpoczynek, a także aby zakończyć post i zjeść delikatny
posiłek. Jest to najczęściej "złoty rosół"
- nazwany tak, ponieważ pływają w nim złote, tłuste oka. W chwilę
potem dołączają do zgromadzonych gości i są przez wszystkich
traktowani jak król i królowa.
Rozpoczyna się uczta weselna, wydana
przez rodziny obojga.
------------ WESELE (Chatuna)
------------
Żydowskiemu weselu towarzyszy wielka radość
i wesołość. Wszyscy starają się umilić chwile młodej parze.
Mawia się o nich: "król i królowa". Śpiewa
się radosne pieśni na cześć nowożeńców, rozsypuje ziarna, orzechy
i ryż.
W rodzinach ortodoksyjnych Żydów
kobiety i mężczyźni tradycyjnie siedzą przy oddzielnych stołach,
po przeciwnych stronach sali weselnej. Jedynie dzieciom wolno
nie przestrzegać podziału według płci i biegać wszędzie, co
zwykle czynią chętnie i hałaśliwie. Przy tancznej muzyce klezmerów
młoda para może zatańczyć razem. Jest to wyjątkowa, uroczysta
chwila - jedyna, kiedy mężczyzna i kobieta mogą zatańczyć razem.
Inni tańczą po właściwych stronach, tworząc duże koła i trzymając
między sobą chusteczki. Muzyka gra przez wiele godzin.
Nieodłącznym elementem wesela są toasty
i przemówienia, pełne pochwał dla nowożeńców i ich rodzin. Podaje
się specjalne potrawy wymagające trudu: łosoś albo pstrągi,
złoty rosół, gęś albo indyczkę, kaczkę albo kurczaka w pomarańczach,
kompot, sałatkę owocową, tort weselny oraz alkohol.
Uczta kończy się odmówieniem specjalnej modlitwy
i wygłoszeniem nad kielichem wina siedmiu błogosławieństw małżeńskich.
------------ KRÓLEWSKI TYDZIEŃ ------------
Przez siedem dni po weselu młoda para jest
traktowana jak para królewska. Nie wolno jej pracować, a każdego
dnia wydawany jest obiad na ich cześć przez krewnych i przyjaciół.
Halacha reguluje sposób odbywania
stosunku: zaleca zapewnić przyjemność żonie; zakazuje zmuszania
do współżycia, stosunku w okresie żałoby, w stanie nietrzeźwym,
podczas miesiączkowania (po tym okresie kobieta ma obowiązek
kąpieli rytualnej w mykwie), przy zapalonym świetle,
w obecności innej osoby. U ortodoksyjnych Żydów szabasowa
noc jest szczególna dla żydowskiej żony, gdyż ma obowiązek kochać
się ze swą żoną w piątkową noc - przykazanie to opiera się bezpośrednio
na 2 Mojż. 21:10. Co więcej, nie wolno mu robić tego niedbale,
ponieważ prawo wymaga, żeby ją "zadowolił".
Kobieta może nawet podać go do sądu, jeśli tego nie uczyni.
Bardzo dużą wagę przywiązuje się do czystości
rytualnej kobiet. A tak właściwie, do ich nieczystości. Podczas
miesiączki kobieta musi codziennie zmieniać bieliznę i pościel,
i dopiero po siedmiu dniach wolno jej znów współżyć z mężem.
Podczas tych dwóch tygodni nieczystości kobiecie nie wolno dotykać
męża w żaden sposób. Nawet ich łóżka małżeńskie muszą być całkiem
oddzielone. Przepisy są tak surowe, że mężowi nie wolno jeść
niczego, co pozostawiła żona, chyba że zostanie położone na
inny talerz. Kobieta przechodzi oczyszczenie poprzez obmycie
w rytualnej łaźni.
Rytualne kąpiele odprawia się w mykwach.
Prawo żydowskie wymaga, aby mykwa miała wymiary umożliwiające
pełne zanurzenie ciała i zawierała co najmniej 800 litrów wody.
Kąpielom oczyszczającym oddają się mężczyźni przed uroczystościami
religijnymi, oraz kobiety po skończonej menstruacji. Kąpiel
rytualna obowiązuje także narzeczonych przed ślubem, a także
osoby przechodzące na judaizm. Podczas takiej kąpieli należy,
po dokładnym umyciu całego ciała, zanurzyć się całkowicie w
wodzie. Nie można mieć przy tym na sobie żadnej biżuterii.
------------ ROSZ CHODESZ ------------
Rosz Chodesz to nów księżyca, który
wyznacza początek nowego miesiące w żydowskim kalendarzu.
W Rosz Chodesz odmawia się specjalne
modlitwy. Mężczyźni odmawiają specjalny kidusz stojąc
na dworze, jest to błogosławieństwo księżyca, które odmawia
się w sobotę poprzedzającą kolejny nów.
Rosz Chodesz jest świętem kobiet - nie
szyją, nie piorą i nie wykonują ciężkich robót domowych. W przszłości,
kobiety nie czciły złotego cielca na pustyni (miało to miejsce
podczas nowiu), dlatego teraz mogą odpoczywać.
------------ ROZWÓD ------------
Rozwodowi w judaizmie nie towarzyszą
żadne uroczystości. Rozwód jest przywilejem męża i polega na
wręczeniu listu rozwodowego (hebr. get), napisanego w
języku aramejskim. List rozwodowy potwierdza, iż może ona powtórnie
wyjść za mąż. Jeżeli mąż żąda rozwodu, a żona nie wyraża zgody
decyduje sąd żydowski (hebr. Bejt Din). Jeżeli zaś żona
żąda rozwodu, a mąż nie wyraża zgody - członkowie Bejt Dinu
mogą tylko próbować wpływać na męża. Dawniej w takich przypadkach
bito go, aż wyraził zgodę, dzisiaj w Izraelu może zostać uwięziony,
ale poza diasporą żydówka, której mąż odmawia zgody na
rozwód albo zaginął nie może wyjść ponownie za mąż. W szczególnie
trudnej sytuacji jest kobieta samotna (aguna), opuszczona
przez męża bez formalnego rozwodu lub której mąż zaginął i brak
dowodu jego śmierci. Nie może ona powtórnie wyjść za mąż.
|