"Jeśli zapomnę cię, Jeruzalem, niech uschnie prawica moja!
Niech przylgnie język mój do podniebienia, jeślibym nie pamiętał o tobie,
Jeślibym nie wyniósł Jeruzalemu nad największą radość moją!"
(Psalm 137:5-6)

JEROZOLIMA, po hebrajsku: Yerusalaim, po arabsku: Al-Quds. To piękne miasto położone jest w środkowej części historycznej krainy Palestyny, w Judei, na wysokości 770 m.

Jerozolima - to naprawdę wyjątkowe miasto. Wielu mówi: Święte Miasto. Pełne historii, pełne tajemniczych cieni i refleksów słońca, co wysoko nad miastem stoi. Otoczone murami, otoczone górami. Dreszcz emocji przechodzi przez ciała tych, którzy mogą je zobaczyć i tam być. Stoimy w zamyśleniu i zdumieniu, pamiętając o wielkich dziełach Bożej łaski w przeszłości i żywimy nadzieję na ich kontynuację i ukoronowanie w przyszłości.

Jerozolima, stolica Izraela. To miasto ma bardzo długą historię. Jej początki sięgają jeszcze czasów sprzed czterech tysięcy lat. To miasto znane jest w świecie pod nazwą Świętego Miasta dla wyznawców trzech religii: judaizmu (miejsce ofiarowania Izaaka przez Abrahama; miejsce budowy I Świątyni i pałacu królewskiego przez króla Salomona), chrześcijaństwa (miejsce ukrzyżowania i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa) i islamu (tradycja muzułmańska utożsamia Jerozolimę z Al Aksa, gdzie miał wstąpić do nieba Mahomet). Jerozolima jest świętym miejscem dla wyznawców różnych religii, którzy pragną wyznawać swą wiarę w tym Świętym Mieście. Wszyscy oczekują swobody dostępu do miejsc kultu. Wszyscy oczekują wolności dla praktykowania swej wiary. Tę wolność gwarantuje i zapewnia im w Jerozolimie władza państwa Izraela. Jerozolima - to cel licznych pielgrzymek przybywających z całego świata.

Historia miasta:

Na początku XI wieku przed naszą erą, izraelski król Dawid pobił Jebusytów i przeniósł stolicę Państwa Izraela z Hebronu do Jerozolimy. Gdyby Dawid nie uczynił z Jerozolimy swojej stolicy, pozostałaby przypuszczalnie małym miasteczkiem leżącym pomiędzy górami i wzgórzami. Dawid obwarował i rozbudował całe miasto. Sprowadził następnie na rozkaz Boży do Jerozolimy Arkę Przymierza, w której to przechowywane były między innymi kamienne tablice, na których Bóg spisał Prawo i dał na górze Synaj Mojżeszowi. Dawid zakupił też w Jerozolimie grunt pod budowę Świątyni. Taki to był początek czasów świetności Izraela. Przepiękne czasy, gdy prorocy nauczali i przemawiali do ludu Bożego, a Bóg był z ludem Swym.

Syn Dawida, król Salomon, wybudował w Jerozolimie Pierwszą Świątynię. I miasto stało się centrum religijnym, kulturowym, politycznym, gospodarczym i militarnym Państwa Izraela.

Niestety, czas istnienie królestwa izraelskiego szybko przeminął, i już w październiku 606 roku p.n.e., babiloński król Nabuchodonozor, podbił całe państwo i zdobył jego stolicę, Jerozolimę. Uprowadził wtedy Żydów w niewolę do Babilonu. Ostatni król żydowski, Sedekiasz, został wtedy obalony i uwięziony. Nastąpił całkowity upadek Państwa Izraela i zburzenie miasta Jerozolimy. To smutny czas dla wszystkich Żydów...

Jednakże już w 538 roku p.n.e. Palestyna jako prowincja Jehud uzyskała częściową autonomię, a Żydom pozwolono wrócić do ojczyzny z niewoli babilońskiej. W latach 536-517 p.n.e. trwała budowa Drugiej Świątyni Pańskiej w Jerozolimie (z przerwą 15 lat od 536 do 521 roku p.n.e.). Odbudowano wtedy również mury obronne miasta i przeprowadzono reformę religijną wśród Żydów.

W 331 roku p.n.e. Palestynę podbił wielki wojownik grecki, Aleksander Wielki. Zbudował on potężne państwo, które po jego śmierci w 301 roku p.n.e. rozpadło się na cztery królestwa: Lagidów (z królem Ptolemeuszem - Egipt, Palestyna, Fenicja i Cypr), Seleucydów (z królem Seleukosem - Syria, Mezopotamia, Iran i część Azji Mniejszej), Lizymachosa (Tracja, północna i środkowa Azja Mniejsza) i Kasandra (Macedonia).

Grecy nazwali Judę mianem Judei. W tej prowincji, Żydzi zachowali szeroki samorząd, byli jednak pod nadzorem rządów Greków. Przywództwo w Jerozolimie spoczywało w rękach żydowskiego arcykapłana, która to godność była dziedziczona.

W 200 roku p.n.e. Judea weszła w skład królestwa Seleucydów, wciąż zachowywała jednak znaczną autonomię. Od tego momentu jednak, w Jerozolimie zaczęły ścierać się z sobą dwa stronnictwa żydowskie. Pierwsze było zachowawcze, a drugie było gotowe przyjąć wiele z kultury greckiej.

W latach 175-164 p.n.e. w królestwie Seleucytów sprawował rządy Antioch IV. Był on zwolennikiem hellenizacji Judei i mianował arcykapłanem tego z kandydatów, który obiecywał mu najwyższą daninę. Złożył, więc ze stanowiska arcykapłana Oniasza III, podejrzewanego o sprzyjanie rywalom do tronu i oddał tę godność jego bratu Jazonowi, który zapłacił za to zwiększony trybut i zarzucił tradycyjną teokrację, czyniąc z Jerozolimy greckie miasto pod nazwą Antiochia Judejska. Żydzi w ten sposób stracili swoją autonomię. Wybuchły niepokoje społeczne.

W 169 roku p.n.e. syryjskie wojska Antiocha IV weszły do Antiochii Judejskiej (Jerozolima) i założyły w niej garnizon. W 167 roku p.n.e. Antioch posunął się jeszcze dalej i zakazał wyznawania religii Mojżeszowej, oraz uczynił za świątyni jerozolimskiej ośrodek kultu pogańskiego. Obok niej wybudowano twierdzę (Akra) dla żołnierzy syryjskich i tych zwolenników hellenizacji, którzy szukali tu ucieczki.

W reakcji na te bałwochwalcze pogańskie praktyki wybuchło powstanie żydowskie pod wodzą Judy Machabeusza (powstanie Machabeuszów, zwane tak od pięciu synów kapłana Mattatiasza, którzy podjęli walkę z odszczepieństwem w wierze) przeciw Seleucydom. Bezpośrednią przyczyną była próba wprowadzenia kultu bogów pogańskich oraz próba skonfiskowania skarbca świątyni w Jerozolimie. Na czele powstania stanęli Machabeusze (ród kapłański). Wyzwolili oni większość kraju i ogłosili niepodległość (w 164 roku p.n.e. odzyskali Świątynię i ponownie ją poświęcili), jednakże rozgrywki wewnętrzne doprowadziły do upadku powstania. Pomimo tego, w 160 roku p.n.e. Żydzi otrzymali od Seleucydów znaczne przywileje, łącznie z urzędami Arcykapłana i zarządcy Judei dla brata Judy Machabeusza. W ten sposób Żydzi odzyskali autonomię i stolicę w Jerozolimie.

W 67 roku p.n.e. Judę podbili Rzymianie. Po długich walkach, w 63 roku p.n.e. opanowali również Jerozolimę. Rzymianie pozostawili Żydom swobodę w sprawach wewnętrznych, podejmowali jednak wszystkie ważniejsze decyzje, a w chwilach zagrożenia bez wahania dokonywali zbrojnych interwencji. Obszar Judei został przy tym znacznie pomniejszony.

Wygląd Jerozolimy, jaki zastał Jezus, był dziełem Heroda Wielkiego. Został on w 40 roku p.n.e. uznany przez senat rzymski za króla Judei. Władzę sprawował do 4 roku n.e. Zasłynął jako wielki budowniczy Jerozolimy. Platformę, na której stała Świątynia, kazał powiększyć do rozmiarów, w jakich przetrwała do naszych czasów. Przebudował również w stylu hellenistycznym samą Świątynię. Na zachodnim skraju wzgórza, które od zachodu górowało nad Miastem Dawida, wybudował nowy pałac królewski. A w północno-zachodnim narożniku platformy świątynnej wzniósł twierdzę, którą na cześć Marka Antoniusza nazwał Antonina. Rozbudowano również sieć wodociągową miasta, którego liczba mieszkańców wzrosła do 70 tysięcy.

Po śmierci Heroda państwo podzielono na trzy części pomiędzy jego synów, z których żaden nie odziedziczył tytułu królewskiego. Rywalizacja o władzę i walki wewnętrzne doprowadziły do utraty władzy przez Żydów w Judei, którą zaczęli sprawować rzymscy prokuratorzy.

W maju 66 roku n.e. rzymski prokurator Cezarei (Judei) Gasjusz Florus bezlitośnie złupił całe miasta i wsie, a w celu ukrycia swych uczynków sprowokował Żydów do wojny. Gdy w Jerozolimie doszło do gwałtownych zamieszek, dwie rzymskie kohorty zaatakowały tłum, który schronił się w świątyni obalając za sobą mosty. Po zawarciu rozejmu Rzymianie wycofali się z miasta zostawiając na straży tylko jedną kohortę. Wtedy nacjonaliści żydowscy (Zeloci) zajęli twierdzę Masadę i wymordowali cały tamtejszy rzymski garnizon.

Na przełomie lipca i sierpnia 66 roku w Jerozolimie doszło do walk, w czasie których Zeloci wymordowali wszystkich Rzymian w mieście. W odwecie Rzymianie wymordowali w Cezarei 20 tysięcy Żydów. Wywołało to wybuch żydowskiego antypogańskiego powstania w wielu miastach Judei. Krwawe walki objęły Judeę i miasta greckie na wybrzeżu. W wielu miejscach (Damaszek, Aszkelon, Scytopolis, Hippos, Gadar) doszło do rzezi, w samej Aleksandrii naliczono 50 tysięcy trupów żydowskich. Wtedy XII legion rzymski (30 tysięcy żołnierzy) wkroczył do Galilei i spalił Zabulon, Jaffę i Liddę, był jednak zmuszony wycofać się z Jerozolimy. Na czele wojsk rzymskich stał konsul Tytus Flawiusz Wespezjan. W 67 roku legion rzymski zajął całą Galileę i Samarię. W samej tylko twierdzy Jotapada zginęło 40 tysięcy Żydów. Upadły także żydowskie twierdze Giskala i Tabor oraz Gamala, w której Rzymianie wymordowali wszystkich mieszkańców.

W 68 roku do Jerozolimy wkroczyły oddziały plemion idumejskich pod wodzą Eleazara (20 tys. dzikich wojowników), które wymordowały 12 tysięcy arystokracji żydowskiej. Równocześnie do Jerozolimy wkroczyły oddziały Szymona Bar Giora, oraz oddziały stronnictwa Zelotów. W trakcie walk miasto zostało podzielone na trzy części, przez trzy różne zwalczające się nawzajem stronnictwa. Jerozolima była straszliwie spustoszona. Zniszczono całe zapasy żywności miasta.

Od 18 kwietnia do 11 września 70 roku Jerozolima została oblężona i zdobyta przez legion rzymski Tytusa (60 tys. rzymskich żołnierzy). Jerozolima została zburzona, a Świątynia spalona. Z całego miasta pozostały tylko trzy wieże i odcinek muru po stronie zachodniej, pozostawione dla ochrony siedziby legionu rzymskiego, który miał stacjonować w tym miejscu. W Jerozolimie wzięto 97 tysięcy jeńców, zginęło 1 milion 100 tysięcy ludzi, choć inne źródła (Tacyt) podają 600 tysięcy zabitych. Całe miasto zostało zniszczone. Żydzi zostali wypędzeni. Był to koniec państwowości Izraela. Ten stan trwał przez długie wieki.

W 132 roku rzymski cesarz Hadrian postanowił odbudować Jerozolimę jako miasto hellenistyczne ze świątynią Jowisza i nazwą Colonia Aelia Capitolina. Dodatkowo zakazano Żydom obrzędu obrzezania, karząc za to śmiercią. Spowodowało to wybuch powstania zrozpaczonych Żydów pod wodzą Bar-Kochby. Trwało ono przez trzy lata (132-135). Stoczono 54 walki z Rzymianami. Powstanie upadło. Rzymianie zburzyli 50 twierdz i 985 miast i wsi, zginęło 580 tysięcy ludzi. Cena niewolnika żydowskiego spadła do ceny konia. Wprowadzono bardzo ostre ustawy antyżydowskie, zakazując Żydom pojawiać się w obrębie Jerozolimy. Kraj opustoszał. Powstanie zostało stłumione, a Judejczyków zmuszono do opuszczenia Judei. Jerozolima została doszczętnie zniszczona, a na jej miejscu założono rzymskie miasto o nazwie Aelia Capitolina. Plac, na którym stała świątynia oraz jej otoczenie, został zaorany. Rzymianie zmienili nazwę kraju z Judei na Syria Palestina (Syria palestyńska, czyli filistyńska). Rzymski cesarz Hadrian po stłumieniu żydowskiego powstania postanowił zniszczyć całe żydostwo. Zakazano święcenia soboty i żydowskich świąt, zakazano obrzezania. Karą za modły i głoszenie z Tory była śmierć.

W 362 roku cesarz rzymski Julian zezwolił Żydom na osiedlanie się w mieście Aelia Capitolina (Jerozolima).

W 395 roku skończył się okres władzy Rzymian nad Palestyną, która przeszła w sferę wpływów Bizantyńczyków.

W 613 roku Żydzi poparli Persów atakujących Palestynę. W wyniku tego, w latach 614-617 mogli sprawować władzę w Jerozolimie. W 629 roku armia bizantyńska cesarza Herakliusza odbiła Jerozolimę. Równocześnie Żydzi zostali wypędzeni z miasta.

Widzimy, że żaden naród, państwo czy grupa etniczna w historii nie uważała Jerozolimy za swą stolicę, z wyjątkiem Żydów, dla których miasto było stolicą, i to od trzech tysięcy lat.

Podczas gdy judaizm i chrześcijaństwo opierają swe roszczenia do miasta na Piśmie Świętym i faktach historycznych, islam może się oprzeć wyłącznie na legendzie o Mahomecie, który miał jakoby odbyć podróż na swym magicznym skrzydlatym koniu al-Baraq ze "świętego meczetu" w Arabii do "najdalszego meczetu", a stąd do nieba (Sura 17, Koran).

Jerozolima nie jest ani razu wspomniana w Koranie, natomiast w hebrajskiej Biblii znajdujemy o niej aż 657 wzmianek, a w chrześcijańskim Nowym Testamencie 154 wzmianki. Dopiero wiele lat po powstaniu Koranu muzułmanie zaczęli twierdzić, że wspomniany w nim "najdalszy meczet" znajdował się w Jerozolimie i wynieśli Jerozolimę do rangi trzeciego w kolejności świętego miejsca islamu, po Mekce i Medynie. Nawet uczeni muzułmańscy przez wieki spierali się, co do miejsca, gdzie znajdował się "najdalszy meczet".

W 622 roku prorok Mahomet uciekał ze swej rodzinnej Mekki do Medyny, gdzie mieszkało wtedy wielu Żydów. Przyjął od nich sporo praktyk żydowskich, jak np. post, dom modlitwy wzorowany na synagodze oraz przepisy koszerności. Mahomet przyjął też judaistyczną tradycję zwracania się podczas modlitwy w kierunku Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie. Współczesny muzułmański komentator Koranu, At-Tabari, pisze: "Wybrał on Dom Święty w Jerozolimie, aby zjednać sobie Lud Księgi". Lud Księgi, czyli Żydzi byli zadowoleni. Żydzi jednak odrzucili gesty i nową religię Mahometa, co doprowadziło go do odcięcia się od nich, prawdopodobnie w początkach 624 roku. Najbardziej znaczącym dowodem tej zmiany jest fragment Koranu (2:142-52) nakazujący wiernym, aby nie modlili się dłużej zwróceni w kierunku Syrii (oznaczającej Jerozolimę), lecz w kierunku Mekki. Tak więc, Żydzi modlą się zwróceni w stronę Jerozolimy, a Muzułmanie modlą się zwróceni w stronę Mekki (często będąc zwróceni tyłem do Jerozolimy).

Historia nie zanotowała ani jednej wizyty Mahometa w Jerozolimie za jego życia. Zmarł on sześć lat przed tym, jak miasto znalazło się pod panowaniem arabskiego kalifa Omara w roku 637.

Kopuła Skały (nazywana mylnie meczetem Omara, choć nie jest meczetem) została wybudowana wiele lat po śmierci Mahometa (692r.), nie jako miejsce piątkowych modlitw, lecz jako osłona przed słońcem dla muzułmanów odwiedzających miejsce, w którym Abraham miał złożyć ofiarę. Sąsiedni meczet Al-Aksa został wybudowany jeszcze później, w VIII wieku, za panowania kalifa al-Walida. Arabski geograf z XIII wieku, Yakut, tak pisał: "Mekka jest świętym miejscem dla muzułmanów, a Jerozolima dla Żydów." Izraelski pisarz Eliahu Tal tak pisze w swojej nowej książce "Whose Jerusalem?": "(...) pojęcie świętości Jerozolimy nie wynikało z religijnej koncepcji islamu, lecz pojawiło się na długo po śmierci Mahometa, z powodów politycznych, związanych z militarną ekspansją islamu."

Już po śmierci Mahometa, rządząca z Damaszku dynastia Omajjadów, w 637 roku zdobyła Jeruzalem. Wojska arabskie zajęły całą Palestynę, a z miasta Jerozolima wypędzono wszystkich Żydów. Arabski kalif Omar ogłosił Jerozolimę trzecim, co do ważności (po Mekce i Medynie) świętym miastem muzułmanów.

W 638 roku kalif Omar Ibn al-Khattab zezwolił 70 żydowskim rodzinom na osiedlenie się w Jerozolimie w pobliżu Muru Zachodniego.

Dynastia Omajjadów, sprawująca z Damaszku władzę nad Jerozolimą, z powodów politycznych uczyniła ją miastem świętym dla islamu. Omajjadzi, uwikłani w silną rywalizację z dysydenckim przywódcą Mekki, chcieli posłużyć się Jerozolimą, aby pomniejszyć znaczenie Arabii. Finansowali oni rozwój gatunku literackiego sławiącego "cnoty Jerozolimy" oraz rozpowszechniali przychylne dla niej powiedzenia proroka i jego czyny z nią związane (zwane hadisami). W latach 688-691 zbudowali na pozostałościach żydowskiej Świątyni pierwszą muzułmańską budowlę, Kopułę Skały. Zmienili nawet w szczególnie wyrafinowany i zawiły sposób tradycyjną interpretację Koranu, aby zrobić w nim miejsce dla Jerozolimy. Opisując Nocną Podróż Mahometa (isra) Koran podaje: "[Bóg] bierze Swego sługę [Mahometa] nocą ze Świętego Meczetu do najdalszego meczetu". Istniało wtedy (tj. około 621r.) miejsce znane jako Święte Miejsce, w Mekce. Natomiast "najdalszy z meczetów" był zwykłą metaforą a nie konkretnym miejscem. Niektórzy rozumieli to jako metaforę jakiegoś miejsca w niebie. Jeśli "najdalszy z meczetów" miałby oznaczać miejsce na ziemi, to Palestyna byłaby najmniej odpowiednia, gdyż obszar ten w Koranie nazwany jest (30:1) "najbliższym z lądów" (adna al-ard). W 715 roku Omajjadzi wznieśli w Jerozolimie, na Wzgórzu Świątynnym, meczet, nazwany "Najdalszym z Meczetów" (al-masjid al aksa, zwany w skrócie Al Aksa).

Rok 750 to początek rządów Abbasydów w Jerozolimie. Wraz z upadkiem Omajjadów, Jerozolima popadła niemal zupełnie w zapomnienie. Miasto straciło rozgłos na 350 lat, a wzniesiona Kopuła Skały zawaliła się w 1099 roku. Jerozolima została doprowadzona do ruiny, tak, że wielu historyków nazywa tamte rządy "gospodarką rabunkową i nieczułą obojętnością" (F.E.Peters, Uniwersytet Nowy Jork). Muzułmańskie panowanie nad Jerozolimą w X wieku miało charakter niedbały i pozbawiony politycznego znaczenia. Dlatego podbój miasta przez krzyżowców w 1099 roku wywołała słabą reakcję muzułmańską.

W 1099 roku Krzyżowcy najechali na Jerozolimę. Wymordowano wtedy całą ludność żydowską miasta.

Dopiero około 1150 roku przywódcy muzułmańscy zaczęli ponownie podkreślać znaczenie Jerozolimy dla islamu. Starania o odbicie Jerozolimy nabrały na sile. Ponownie pojawiły się hadisy i inne książki o "cnotach Jerozolimy".

W 1187 roku, Saladyn, kurdyjski sułtan Egiptu i Syrii, pokonał krzyżowców i zdobył Jerozolimę. Po odbiciu Jerozolimy, zainteresowanie miastem zmalało do tego stopnia, iż w 1229 roku jeden z wnuków Saladyna scedował okresowo rządy nad nim na rzecz Cesarza Fryderyka II w zamian za obietnicę militarnego wsparcia przeciwko swemu bratu w walce o tron. Wiadomość o ponownym zajęciu Jerozolimy przez krzyżowców, wywołała u muzułmanów silne emocje, w wyniku, czego w 1244 roku miasto wróciło do islamu. I znowu Jerozolima na osiem wieków poszła w mrok zapomnienia. W pewnym momencie liczba ludności spadła do zaledwie 4 tys. Zapomniane Wzgórze Świątynne znajdowało się w opłakanym stanie, a okoliczne tereny wiejskie w ruinie.

W 1259 roku Tatarzy splądrowali Jerozolimę.

Rok 1260 to początek panowania egipskich Mameluków w Jerozolimie.

W 1267 roku, gdy z Hiszpanii do Jerozolimy przybył rabbi Nachmanides ze swoimi uczniami, zapoczątkowało to odradzanie się społeczności żydowskiej w mieście.

W 1488 roku w Jerozolimie osiedlił się rabbi Abdiasz z Bertinuro.

W 1517 roku Jerozolimę zdobyli Turkowie. Pod panowaniem tureckiego Imperium Ottomańskiego (1517-1917) Jerozolimę zdegradowano do roli majątku dzierżawionego powoływanym na okres roku zachłannym poborcom podatkowym. Czerpano dochody łupiąc europejskich turystów, przy czym nic nie robiono dla promowania rozwoju gospodarczego Jerozolimy. Jedynym towarem eksportowym, jaki figurował w ówczesnych rejestrach podatkowych, było mydło. Jedyne co, to w 1538 roku turecki sułtan Sulejman wybudował mury obronne Jerozolimy, które do dzisiaj otaczają Stare Miasto. W 1611 roku odwiedzający miasto, charakteryzowali je jako "w większości zniszczone, wszystkie zabytkowe budowle (z paroma wyjątkami) w ruinie, a nowe niegodne uwagi" (G.Sandys). W 1850 roku odwiedzający je G.Flaubert (autor powieści "Madame Bovary") określił miasto - "wszędzie ruiny". Natomiast w 1867 roku Mark Twain napisał o Jerozolimie, że "utraciła całą swoją dawną chwałę i jest obecnie ubogą mieściną".

W czasach nowożytnych odnowiła się aktywność żydowska w mieście i zabiegi w stosunku do Ściany Płaczu. Jako reakcja pojawiła się ponownie religijna i polityczna działalność arabska. Brytyjskie rządy nad miastem (1917-1948) jeszcze spotęgowały muzułmańską namiętność dla Jerozolimy. Mufti Jerozolimy, Hajj Amin al-Husayni, uczynił Wzgórze Świątynne głównym punktem swoich antysyjonistycznych poczynań, np. zbierając na całym świecie fundusze na odbudowę Kopuły Skały. Arabscy politycy zaczęli umieszczać Jerozolimę w centrum swojego zainteresowania, np. iraccy przywódcy w czasie swoich wizyt demonstracyjnie modlili się w meczecie Al Aksa, wygłaszając tam porywcze i agresywne przemówienia.

Brytyjczycy po I wojnie światowej wytyczyli granice dzielnic w Starym Mieście Jerozolimy. Podzielono miasto na cztery nierówne pod względem zajmowanej powierzchni dzielnice - chrześcijańską, ormiańską i żydowską. W czasie wytyczania ich granic liczba ludności muzułmańskiej była tak znikoma, że nie było potrzeby tworzenia dzielnicy muzułmańskiej (która obecnie istnieje) i muzułmanie zamieszkiwali w tzw. dzielnicy mieszanej. Większość ludności Starego Miasta, a w szczególności dzielnicy mieszanej, stanowili wówczas Żydzi. Dopiero podczas wywołanych przez Arabów zamieszek w 1920 roku, Brytyjczycy usunęli stamtąd siłą Żydów ze względu na "ich własne bezpieczeństwo". Wtedy to dzielnicę mieszaną zaczęto nazywać dzielnicą muzułmańską. Przed wysiedleniem Żydów na jej głównej ulicy znajdowały się 22 synagogi, 2 szkoły religijne (jesziwy) i wiele żydowskich instytucji.

W 1947r. ONZ zaleciło ustanowienie w i wokół Jerozolimy strefy pod międzynarodową kontrolą. Jednak w 1948 roku, kiedy odrodziło się Państwo Izrael, jego arabscy sąsiedzi z nienawiścią rzucili się by zabić wszystkich Żydów. W czasie tej wojny (1948 roku), wojska jordańskie wkroczyły do Starego Miasta Jerozolimy zajmując je wraz z jego świątyniami. W listopadzie tegoż roku koptyjski biskup koronował jordańskiego króla Abdallaha "Królem Jerozolimy". Ale po początkowym stanie euforii, muzułmanie szybko stracili zainteresowanie miastem. Jordańscy Haszemici nie mieli serca dla Jerozolimy, gdzie mieszkali niektórzy z ich najbardziej zagorzałych wrogów. Sam Abdallah został zastrzelony w Jerozolimie w 1951 roku Haszemici dokładali więc wszelkich starań, aby pomniejszyć znaczenie Jerozolimy na rzecz swej stolicy, Ammanu. Zamknięto wszystkie miejscowe urzędy państwowe, zlikwidowano część lokalnych instytucji (np. Wyższy Komitet Arabski), a skarbiec muzułmańskiej straży na Wzgórzu Świątynnym i inne religijne kosztowności przeniesiono do Ammanu. Nawet radiową transmisję modlitw piątkowych przeniesiono z jerozolimskiego meczetu Al Aksa do meczetu w Ammanie.

Jerozolima stała się ponownie odciętym od świata, prowincjonalnym miasteczkiem, teraz mniej ważnym nawet od Nablusu. Gospodarka popadła w stagnację, a wielu ludzi opuściło arabską część miasta. Miasto praktycznie znikło z arabskich map dyplomatycznych. W latach 1948-1967 Jerozolimy nie odwiedził ani jeden przywódca arabski.

W tym czasie Jordańczycy nie tolerowali żadnych Żydów na terenie arabskiej części miasta. Pomimo podpisanych uzgodnień, Jordańczycy nie pozwalali Żydom modlić się przy Ścianie Płaczu, czy w innych żydowskich miejscach w Hebronie lub Betlejem. W tych latach każdy Żyd, który zbliżyłby się do Ściany Płaczu, mógł się spodziewać zastrzelenia na miejscu. Podobny los prześladowań rasistowskich, spotkał izraelskich chrześcijan i muzułmanów, odciętych od swoich świętych miejsc. Nie wolno było korzystać z Uniwersytetu Hebrajskiego i Szpitala Hadassy na Górze Scopus. Żydowskie domy modlitwy i budynki szkół religijnych były planowo niszczone, plądrowane i burzone. Jordańczycy zniszczyli w Jerozolimie 58 żydowskich synagog. Bezcenne księgozbiory zostały rozkradzione, bądź spalone. 3/4 grobów na starym żydowskim cmentarzu na Górze Oliwnej zbezczeszczono, usuwając płyty nagrobne lub profanując w inny sposób, zaś same kamienie nagrobne użyto do budowy bunkrów i wykładano nimi ścieżki prowadzące do latryn. Zakazano budowy nowych kościołów chrześcijańskich, a populacja chrześcijan w Jerozolimie spadła z 15% do 4%. Wszelkie demonstracje i zamieszki brutalnie rozpędzano siłą, zakazując wszelkiej działalności politycznej. W tym czasie nie zrealizowano żadnego poważnego przedsięwzięcia inwestycyjnego nakierowanego na rozwój miasta.

Wszystko to nagle zmieniło się w 1967 roku, kiedy to Jerozolima została w całości wyzwolona przez Izrael. Ponownie uczyniono z Jerozolimy jedną całość. Żydzi, muzułmanie i chrześcijanie mogli teraz swobodnie poruszać się po wszystkich częściach miasta i udawać się do swoich miejsc świętych, od których byli odcięci przez blisko dwadzieścia lat.

Aby zapewnić ochronę wszystkim miejscom kultu religijnego, Knesset przyjął 27 czerwca 1967 roku specjalną ustawę gwarantującą każdemu nieskrępowany dostęp do takich miejsc. Święte miejsca znajdują się pod administracją odpowiednich wspólnot religijnych. Zatem odpowiedzialność za Kopułę Skały i meczet Al-Aksa, a także wszystkie meczety, muzułmańskie cmentarze i instytucje w mieście ponosi administracja muzułmańskiej straży świątynnej, tzw. Waqf. Chrześcijańskie miejsca kultu znajdują się pod zarządem tych wspólnot religijnych, których prawa własności zostały określone przez porozumienie o stanie faktycznym osiągnięte w XIX wieku, w okresie rządów Turków Ottomańskich. Zarząd nad Ścianą Płaczu oraz innymi żydowskimi miejscami świętymi znalazł się w gestii specjalnego departamentu w izraelskim ministerstwie do spraw wyznań.

W 1967 roku Muzułmanie ponownie uczynili Jerozolimę centralnym punktem swojego politycznego programu. Jerozolima stała się głównym motorem mobilizującym opinię świata arabskiego. Od 1967 roku król Arabii Saudyjskiej, Faysal, zaczął często mówić o swoim pragnieniu modlitwy w Jerozolimie, chociaż w latach poprzednich, kiedy miał taką możliwość nigdy z niej nie skorzystał. Wszędzie zaroiło się od zdjęć przedstawiających Kopułę Skały. Konstytucja Organizacji Wyzwolenia Palestyny z 1968 roku określiła Jerozolimę jako "siedzibę OWP". Zwróćmy przy tym uwagę, że w dokumencie założycielskim OWP, Palestyńskiej Karcie Narodowej z 1964 roku, o Jerozolimie nie wspomina się ani razu. Jerozolima stała się teraz punktem centralnym rezolucji Ligi Arabskiej i ONZ. Skąpe wcześniej rządy Jordanii i Arabii Saudyjskiej, teraz zaczęły silnie finansowo wspierać wakf w Jerozolimie.

Pożar w meczecie Al-Aksa w 1969 roku stał się dla króla Jordanii, Faysala, pretekstem do zwołania zebrania przywódców 25 muzułmańskich państw i założenia Organizacji Konferencji Islamskiej. Od czasu rewolucji islamskiej w Iranie, tamtejsze monety jednorialowe i banknoty 100-rialowe noszą wizerunek Kopuły Skały. Irańscy żołnierze w wojnie z Irakiem w 1980 roku, zaopatrzeni byli w małe mapy z zaznaczoną drogą prowadzącą przez Irak do Jerozolimy.

Tymczasem ponowne zjednoczenie Jerozolimy dokonane w 1967 roku przez Izrael, stało się wielkim bodźcem dla rozwoju miasta. Na Górze Scopus odbudowano Uniwersytet Hebrajski rozbudowując jego zaplecze mieszkalne. Ponownie otwarto Hadassę jako nowoczesny szpital na 500 łóżek, służący tak Żydom jak i Arabom. Odbudowano dzielnicę żydowską, w tym także synagogi i szkoły religijne (jesziwy). Rozbudowano sieć wodno-kanalizacyjną, podłączając do niej tysiące mieszkań. Rozbudowano sieci elektryczne i telefoniczne, które objęły swym zasięgiem całe miasto. Wybudowano wiele nowych osiedli mieszkaniowych, powstały ciągi handlowe i pracownie artystyczne. Przybyło 270 sal szkolnych, 65 przedszkoli, 12 szkół podstawowych, 4 szkoły zawodowe, 3 kliniki dentystyczne, 2 centra kulturalno-oświatowe, 12 klubów, 3 domy dla matki z dzieckiem i 4 biblioteki. Wybudowano w mieście centralny maszt telewizyjny. Odnowiono 70% ulic miasta, przywracając historyczny charakter wielu z nich, w tym Via Dolorosa, którą na nowo wyłożono ogromnymi płytami pamiętającymi czasy Heroda. Prace archeologiczne odsłoniły miejsca z czasów panowania królów judzkich, perskich i greckich, dynastii Herodianów, dominacji Bizancjum i Rzymu, oraz władców wczesnomuzułmańskich, krzyżowców, Mameluków i Imperium Ottomańskiego. Odnowiono mury obronne miasta i otwarto dla ruchu pieszego. Na zrekonstruowanych targach miejskich znowu pojawiły się towary na sprzedaż. Poddano renowacji bramy miejskie. Utworzono Jerozolimski Park Narodowy otaczający mury Starego Miasta. Nieżydowska populacja miasta podwoiła się. A na przestrzeni ostatnich lat odwiedza Jerozolimę więcej niż milion turystów rocznie, w tym prawie 200 tys. z krajów arabskich nie utrzymujących stosunków dyplomatycznych z Izraelem.

30 czerwca 1980 roku Knesset uchwalił ustawę Podstawowe Prawo Jerozolimskie, która stwierdza, że zjednoczona Jerozolima jest stolicą Izraela, co oznacza, że jest ona siedzibą Prezydenta, Parlamentu, Rządu i Sądu Najwyższego państwa oraz, że święte miejsca wszystkich religii są tu nietykalne, a Izrael zobowiązuje się zapewnić swobodny dostęp do nich, oraz że rząd Izraela będzie usilnie dążył do rozwoju i dobrobytu Jerozolimy i jej mieszkańców. Obecność w Jerozolimie tych wszystkich państwowych urzędów, nadaje miastu rolę jedynej i wiecznej stolicy Izraela.

Źródło: Jerusalem Institute for Israel Studies

Od wyzwolenia Jerozolimy możemy mówić o wolności w tym świętym mieście. Nigdy wcześniej ta wolność nie była wierzącym tu zagwarantowana - czy to pod panowaniem rzymskim, czy bizantyńskim, arabskim, Krzyżowców, Mameluków, otomańskim, brytyjskim, czy też jordańskim. Nigdy nie była zagwarantowana wolność wiary w tym mieście. Dopiero od 1967 roku, gdy miasto zostało wyzwolone przez Izrael, wierni mogą wyznawać swą wiarę bez żadnych przeszkód. Zarówno muzułmańskie jak i chrześcijańskie święte miejsca wiele skorzystały na opiece i ochronie państwa izraelskiego, którego władze zapewniają swobodny dostęp do nich wszystkim wyznawcom.

Natomiast ani Żydom ani chrześcijanom nie wolno modlić się na Wzgórzu Świątynnym, kontrolowanym przez jordańskie władze muzułmańskie Wakf.

"(...) 1967 rok. Powrót Żydów do Jerozolimy zdawał się mieć sens transcendentalny. Znowu można było dotknąć Ściany, modlić się tam - choćby za pośrednictwem telewizji. Ta niepozorna i historycznie nieistotna Ściana porusza niejednego Żyda, skądinąd dalekiego od religii, a tym bardziej od wyczekiwania Świątyni. Porusza siłą, która nie da się wyjaśnić w kategoriach racjonalnych.

Zjednoczenie miasta - ważne i błogosławione. W 1997 roku obchodzimy 30 rocznicę tego wydarzenia, które przyniosło miastu rozkwit. Mimo konfliktów miasto znacznie zyskało cywilizacyjnie, na czym zyskali wszyscy mieszkańcy. Na arabskim rynku zlikwidowano rynsztoki, nawet biedni Arabowie korzystają z ciepłej wody grzanej przez urządzenia wytwarzające energię słoneczną. (...)

(...) Miasto pięknieje. Budowa wspaniałych budynków, np. ostatnio siedziby Sądu Najwyższego, czynią zeń centrum nie tylko zabytkowe, muzealne, historyczne i duchowe, ale i architektury nowoczesnej. (...) Zapewniony jest swobodny dostęp do wszystkich miejsc świętych dla wyznawców wszystkich religii.

Niewyobrażalna jest zgoda na ponowny podział miasta. Mur w środku? Nie. Nie przesądza to jednak rozwiązań politycznych.

(...) Nazwa "Jerozolima" według najczęstszego rozumienia oznacza: miasto pokoju. Ir-szalem. Historycy kwestionują to, ale tradycja jest jednoznaczna. Miasto pokoju!

Jak głosi psalmista (Psalm 122:6-9): Proście o pokój dla Jeruzalem, niech będą bezpieczni miłujący ciebie. Niech będzie pokój w basztach twoich, pokój w pałacach twoich. Gwoli braciom i towarzyszom twoim, życzę tobie pokoju. Gwoli domowi Pana, Boga naszego, błagam o pomyślność dla ciebie." /fragmenty z Almanachu żydowskiego 1996-97/

JEROZOLIMA W WYPOWIEDZIACH POLITYKÓW ARABSKICH

Abdul Malik Dahamse - członek izraelskiego Knessetu z ramienia Arabskiej Partii Demokratycznej, IMRA, 24.03.1997:

"(...) Ściana Zachodnia nie ma nic wspólnego z pozostałościami żydowskiej Świątyni (...) Ściana Zachodnia jest częścią kompleksu meczetu Al Aqsa. Kiedy Mahomet zabrał swego konia do Jerozolimy, przywiązał go do Ściany Zachodniej zanim wstąpił do nieba."

Ra`fat Al-Najjar - członek Palestyńskiej Rady Legislacyjnej, IMRA, 12.06.1997:

"Podobnie jak Żydzi nie mają wstępu do Ka`aba w mieście Mekka, nie mogą mieć wstępu do Groty Patriarchów w Hebronie i na Wzgórze Świątynne w Jerozolimie. Są to święte miejsca islamu."

Ikrama Sabri - mufti Jerozolimy z ramienia Autonomii Palestyńskiej, "Voice of Palestine", 9.05.1997:

"Pomimo wszelkich spisków, Jerozolima i Palestyna, od rzeki Jordan do Moreza Śródziemnego pozostanie muzułmańska aż do dnia sądu (...)"

Jasser Arafat - przewodniczący Autonomii Palestyńskiej, przemówienie do tłumu w mieście Tulkarem, "Voice of Palestine", 28.04.1997:

"(...) Widzę mury Jerozolimy, meczety Jerozolimy, kościoły Jerozolimy. Moi bracia! Krwią i duchem odkupimy cię, Palestyno! Tak, krwią i duchem odkupimy cię, Palestyno!"

[na podstawie BIM nr.1-2/1999]