----------------------------------------------------------------

---------------- CHEMIA ----------------

1905 rok --> Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer (1835-1917) -
                              urodzony w Niemczech, profesor chemii organicznej
                              uniwersytetów w Strasburgu i Monachium. Badał barwniki,
                              związki arsenoorganiczne, terpeny, zsyntetyzował indygo.
                              Ogłosił hipotezę wiązań chemicznych w związkach organicznych.
                              Wprowadził nowe metody syntezy laboratoryjnej.
                 - Nobel "w uznaniu jego zasług w rozwoju chemii organicznej i
                              chemicznego przemysłu, oraz za jego pracę nad organicznymi
                              barwnikami i hydroaromatycznymi związkami chemicznymi".

1906 rok --> Ferdinand Frederick Henri Moissan (1852-1907) - urodzony
                              we Francji, profesor chemii Ecole de Pharmacie w Paryżu, a
                              następnie Sorbony. Od 1891 r. członek francuskiej Akademii
                              Nauk. Prowadził badania z zakresu fizjologii roślin, chemii
                              tlenków żelaza, otrzymał wolny fluor, zbudował elektryczny piec
                              łukowy, prowadził próby przeprowadzenia grafitu w diament,
                              otrzymał syntetycznie wiele węglików, borków, krzemków,
                              azotków różnych metali, opracował elektrotermiczne metody
                              otrzymywania molibdenu, wolframu, chromu, wanadu i innych.
                 - Nobel "za badania izolacyjnego elementu fluoru, i za zastosowanie w                               przemysłowych piecach elektrycznych".

1910 rok --> Otto Wallach (1847-1931) - urodzony w Niemczech, profesor
                              chemii uniwersytetu w Bonn, a następnie instytutu chemii w
                              Getyndze. Badał olejki eteryczne, optyczną aktywność związków
                              organicznych, budowę azoksy- i alicyklicznych związków
                              organicznych.
                 - Nobel "za podstawowe prace w dziedzinie substancji alicyklicznych".

1915 rok --> Richard Martin Willstätter (1872-1942) - urodzony w Niemczech,
                              profesor chemii na politechnice w Zurychu, a następnie
                              uniwersytecie w Monachium. W 1939 r. wyemigrował do
                              Szwajcarii. Prowadził prace nad barwnikami roślinnymi,
                              wyizolował zielony barwnik chlorofil, ustalił budowę jego
                              cząsteczki, wyjaśnił jego rolę w procesie biosyntezy, badał także
                              alkaloidy roślinne, degradację celulozy oraz enzymy (metody
                              wyodrębniania, aktywność).
                 - Nobel "za badania nad pigmentami roślinnymi, szczególnie nad
                              chlorofilem".

1918 rok --> Fritz Haber (1868-1934) - urodzony w Niemczech. W 1933 r.
                              uciekł do Wielkiej Brytanii. Profesor chemii na politechnice w
                              Karlsruhe, a następnie Kaiser-Wilhelm-Institut fur Physikalische
                              Chemie w Berlinie. Badał rozkład węglowodorów, elektrochemię,
                              katalizy, termodynamikę reakcji chemicznych przebiegających w
                              układach gazowych, opracował metodę syntezy amoniaku, jeden
                              z twórców niemieckiego przemysłu zbrojeniowego.
                 - Nobel "za syntezę amoniaku".

1943 rok --> Gyorgy Charles de Hevesy (1885-1966) - urodzony na Węgrzech,
                              profesor fizykochemii na uniwersytecie w Budapeszcie, potem w
                              Instytucie N. Bohra w Kopenhadze, uniwersytet we Fryburgu
                              Bryzgowijskim, i uniwersytet w Sztokholmie. Odkrył (z
                              D. Costerem) pierwiastek chemiczny hafn. Zastosował (z
                              N.J. Bronstedem) destylację frakcjonowaną do rozdzielenia
                              izotopów (rtęci). Był jednym z twórców metody wskaźników
                              izotopowych, którą pierwszy zastosował do badań
                              biologicznych.
                 - Nobel "za zastosowanie metody wskaźników izotopowych do badań
                              biologicznych".

1961 rok --> Melvin Calvin (1911-1997) - urodzony w USA, był synem
                              żydowskich emigrantów z Rosji. Profesor fizykochemii na
                              University of California w Berkeley, członek Towarzystwa
                              Królewskiego w Londynie, Narodowej Akademii Nauk w
                              Waszyngtonie, Amerykańskiej Akademii Umiejętności w
                              Bostonie. Prowadził badania z zakresu struktury cząsteczek,
                              katalizy, teoretycznej chemii organicznej, udział węgla w
                              fotosyntezie.
                 - Nobel "za wyjaśnienie szeregu reakcji chemicznych związanych z
                              fotosyntezą (tzw. cykl C.) w roślinach".

1962 rok --> Max Ferdinand Perutz (1914-2002) - urodzony w Austrii, profesor
                              biochemii na uniwersytecie w Cambridge. Prowadził badania
                              budowy białek metodą rentgenograficzną, określił strukturę
                              hemoglobiny ludzkiej oraz mioglobiny kaszalota.
                 - Nobel (z J.C. Kendrewem) "za określenie mechanizmu działania i
                              struktury przestrzennej ludzkiej hemoglobiny oraz mioglobiny
                              kaszalota".

1972 rok --> Christian Boehmer Anfinsen (1916-1995) - urodzony w USA,
                              dyrektor laboratorium fizjologii komórki i przemiany materii
                              Narodowego Instytutu Kardiologii w Bethesda, następnie
                              dyrektor Instytutu Reumatologii i Chorób Przemiany Materii w
                              Bethesda. Dokonał konwersji na judaizm.
                 - Nobel (z S. Moore'em i W. Steinem) "za pracę nad wyjaśnieniem
                              budowy i mechanizmu działania enzymu rybonukleazy".

1972 rok --> William Howard Stein (1911-1980) - urodzony w USA, profesor
                              biochemii Uniwersytetu Rockefellera w Nowym Jorku, członek
                              Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie. Prowadził liczne
                              prace z chemii aminokwasów i struktury molekularnej białek.
                 - Nobel (z C.B. Anfinsenem i S. Moore'em) "za pracę nad wyjaśnieniem
                              budowy i mechanizmu działania enzymu rybonukleazy".

1977 rok --> Ilya Prigogine (1917- ) - urodzony w Rosji, profesor fizykochemii
                              na uniwersytecie w Brukseli, następnie dyrektor
                              Międzynarodowego Instytutu Fizyki i Chemii w Solvay, członek
                              wielu akademii nauk. Autor prac z dziedziny termodynamiki i
                              mechaniki statystycznej procesów nierównowagowych,
                              sformułował jedną z podstawowych teorii procesów
                              nierównowagowych, tzw. teorię Prigogine'a.
                 - Nobel "za pracę na temat termodynamiki układów działających
                              dynamicznie w warunkach nierównowagowych".

1979 rok --> Herbert Charles Brown (1912- ) - urodzony w Londynie, jako
                              syn żydowskich emigrantów z Ukrainy, profesor chemii na
                              Wayne State University w Detroit, potem na Purdue University w
                              West Lafayette, członek Narodowej Akademii Nauk w
                              Waszyngtonie, Amerykańskiej Akademii Umiejętności w
                              Bostonie. Prowadził badania dotyczące głównie zastosowania
                              związków boru i fosforu w syntezach organicznych, reakcji
                              rodnikowych, związków addycyjnych.
                 - Nobel (wspólnie z G. Wittigiem) "za prace nad wykorzystaniem
                              związków baru i fosforu jako odczynników w syntezie
                              organicznej".

1980 rok --> Paul Berg (1926- ) - urodzony w USA, profesor mikrobiologii
                              Washington University w Saint Louis, potem na uniwersytecie w
                              Stanford, członek Narodowej Akademii Nauk.
                 - Nobel (wraz z W. Gilbertem i F. Sangerem) "za prace nad technikami
                              rekombinacji DNA".

1980 rok --> Walter M. Gilbert (1932- ) - urodzony w USA, profesor biologii
                              molekularnej i biofizyki Harvard University w Cambridge.
                              Pracował nad obszarem laktozowym Escherichia coli i
                              wyizolował, oczyścił oraz scharakteryzował geny operatorowe i
                              represory tego obszaru.
                 - Nobel (wspólnie F. Sangerem) "za wkład w określenie sekwencji
                              zasad w kwasach nukleinowych".

1981 rok --> Roald Hoffmann (1937- ) - urodzony w Polsce, profesor chemii
                              Cornell University w Ithaca, członek Narodowej Akademii Nauk w
                              Waszyngtonie, Amerykańskiej Akademii Umiejętności w
                              Bostonie. Prowadził prace w zakresie teorii reakcji chemicznych,
                              opracował (wraz z R.B. Woodwardem) reguły dotyczące reakcji
                              pericyklicznych (tzw. reguły Woodwarda Hoffmanna) które
                              następnie rozszerzył na reakcje jonowe.
                 - Nobel "za teorię niezależnych reakcji chemicznych".

1982 rok --> Aaron Klug (1926- ) - urodzony na Litwie, pracownik Laboratorium
                              Biologii Molekularnej Medical Research Council w Cambridge,
                              członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie, Amerykańskiej
                              Akademii Umiejętności w Bostonie. Wraz ze współpracownikami
                              ustalił struktury przestrzenne, m.in. wirusów helikalnych i
                              sferycznych, białka oddechowego bezkręgowców, nukleosomów
                              za pomocą krystalograf. mikroskopii elektronowej.; za wkład w
                              rozwój tej metody badawczej otrzymał 1982 Nagrodę Nobla.
                 - Nobel "za rozwój krystalograficznych elektronowych mikroskopów i ich
                              zastosowanie w badaniach struktur biologicznych, nukleidy
                              kwasu proteinowego".

1985 rok --> Herbert A. Hauptman (1917- ) - urodzony w USA, profesor biofizyki
                              na uniwersytecie w Buffalo, a także pracownik Medical
                              Foundation w Buffalo. Prowadził badania nad wyznaczaniem
                              struktury kryształów, szczególnie duży wkład wniósł w rozwój
                              tzw. bezpośrednich metod oznaczania struktury kryształów, co
                              ułatwiło badania struktury cząsteczek hormonów, enkefalin,
                              antybiotyków (znajomość struktury przestrzennej cząsteczek
                              tych związków umożliwia wyjaśnienie ich biologicznego
                              funkcjonowania w organizmie człowieka).
                 - Nobel (wspólnie z J. Karle) "za rozwój głównych metod determinujących
                              struktury krystaliczne".

1985 rok --> Jerome Karle (1918- ) - urodzony w USA, profesor chemii na
                              University of Maryland, następnie kierownik Laboratorium
                              Strukturalnego w Naval Research Laboratory w Waszyngtonie,
                              prezes Międzynarodowej Unii Krystalografii, członek Narodowej
                              Akademii Nauk w Waszyngtonie. Prowadził badania nad
                              oznaczaniem struktury kryształów, szczególnie duży wkład
                              wniósł w rozwój tzw. bezpośrednich metod oznaczania struktur
                              kryształów, co ułatwiło badania struktur cząsteczek hormonów,
                              enkefalin, antybiotyków (znajomość struktury przestrzennej
                              cząsteczek tych związków umożliwia wyjaśnienie ich
                              biologicznego działania w organizmie człowieka).
                 - Nobel (wspólnie z H.A. Hauptmanem) "za rozwój głównych metod
                              determinujących struktury krystaliczne".

1986 rok --> Dudley R. Herschbach (1932- ) - urodzony w USA, profesor chemii
                              na Harvard University w Cambridge, członek Amerykańskiej
                              Akademii Umiejętności w Bostonie. Odkrył emisję
                              promieniowania podczerwonego w czasie powstawania
                              produktów reakcji chemicznej. Jego badania przyczyniły się do
                              zrozumienia zjawiska chemoluminescencji i emisji światła
                              podczas reakcji chemicznych. Wprowadził technikę wiązek
                              molekularnych do badania reakcji.
                 - Nobel (wspólnie z Y.T. Lee i J.C. Polanyiem) "za poznanie dynamiki
                              elementarnych procesów chemicznych".

1986 rok --> John Charles Polanyi (1929- ) - urodzony w Niemczech, w
                              1933 r. uciekł do Wielkiej Brytanii. Profesor chemii na
                              Uniwersytecie Toronto w Kanadzie.
                 - Nobel (wspólnie z Y.T. Lee i D. Herschbach) "za poznanie dynamiki
                              elementarnych procesów chemicznych".

1988 rok --> Robert Huber (1937- ) - urodzony w Niemczech, profesor biochemii
                              Instytutu Maxa Plancka w Mertinsried. Prowadził badania
                              budowy złożonych cząsteczek metodą dyfrakcji promieni X.
                 - Nobel "za określenie atomowej struktury białka istotnego w
                              fotosyntezie bakterii i roślin"

1989 rok --> Sidney Altman (1939- ) - urodzony w Kanadzie, profesor biologii
                              molekularnej na Yale University. Odkrył enzymatyczne
                              właściwości kwasu RNA.
                 - Nobel (wspólnie z T. Cech) "za odkrycie katalitycznych właściwości
                              RNA".

1992 rok --> Rudolph Arthur Marcus (1923- ) - urodzony w Kanadzie, profesor
                              chemii na University of Illinois w Urbana, następnie
                              Kalifornijskiego Instytutu Technologii w Pasadenie, członek
                              Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie, Amerykańskiej
                              Akademii Umiejętności w Bostonie, Towarzystwa Królewskiego w
                              Londynie. Prowadził prace w dziedzinie chemii fizycznej, głównie
                              z zakresu teorii kinetyki chemicznej, zwłaszcza reakcji
                              przebiegających w gazach.
                 - Nobel "za wkład do teorii reakcji przenoszenia elektronów w układach
                              chemicznych, m.in. na elektrodach (reakcje utleniania i redukcji),
                              oraz badań chemiluminescencji".

1994 rok --> George Andrew Olah (1927- ) - urodzony na Węgrzech,
                              profesor chemii na University of Southern California w Los
                              Angeles, następnie dyrektor Hydrocarbon Research Institute w
                              Los Angeles. Prowadził prace z chemii organicznej, głównie w
                              dziedzinie syntezy organicznej. Otrzymał trwałe karbokationy
                              alkilowe. Badania Olaha pozwoliły wyjaśnić lub potwierdzić
                              zakładany mechanizm niektórych reakcji substytucji (nitrowanie
                              węglowodorów aromatycznych), addycji (hydroksyrtęciowanie
                              alkenów), zostały także wykorzystane w przemyśle.
                 - Nobel "za badania karbokationów".

1996 rok --> Harold Walter Kroto (1939- ) - urodzony w Wielkiej Brytanii.
                              Jego ojciec był Żydem. Profesor chemii University of Sheffield i
                              University of Sussex. Pracownik Bell Laboratories w USA.
                 - Nobel (wspólnie z H. Kroto i R. Smalley) "za odkrycie fulerenów nowej
                              odmiany węgla (obok grafitu i diamentu) w 1985 r.".

1998 rok --> Walter Kohn (1923- ) - urodzony w Austrii, profesor fizyki
                              chemicznej na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara.
                              Prowadził prace dotyczące metod obliczeniowych w chemii i
                              fizyce kwantowej.
                 - Nobel (wspólnie z J.A. Pople'm) "za rozwój teorii funkcjonału gęstości".

2000 rok --> Alan I. Heeger (1936- ) - urodzony w USA, profesor fizyki
                              na Uniwersytecie Pensylwania, następnie dyrektor Laboratorium
                              Badania Struktury Materii tamże, potem na Uniwersytecie
                              Kalifornijskim w Santa Barbara, dyrektor Instytutu Polimerów i
                              Materiałow Organicznych w Santa Barbara. Prowadził prace z
                              zakresu fizyki ciała stałego, pionierskie badania nad
                              półprzewodnikami i polimerami o specyficznych własnościach,
                              prace nad foto- i elektroluminescencją.
                 - Nobel (wspólnie z A. MacDiarmidem i H. Shirakawą) "za odkrycie i prace
                              nad polimerami przewodzącymi prąd elektryczny".

2004 rok --> Aaron Ciechanover (1947- ) - urodzony w Izraelu, pracownik
                              Technionu (Izraelskiego Instytutu Technologii) w Hajfie.
                              Prowadził badania nad degradacją białek i odkrył cykliczny
                              proces degradacji białek.
                 - Nobel (wspólnie z A. Hershko i I. Rose) "za odkrycie roli ubikwityn w
                              degradacji białek w organizmie".

2004 rok --> Avram Hershko (1937- ) - urodzony na Węgrzech, pracownik
                              Technionu (Izraelskiego Instytutu Technologii) w Hajfie.
                              Prowadził badania nad degradacją białek i odkrył cykliczny
                              proces degradacji białek.
                 - Nobel (wspólnie z A. Ciechanover i I. Rose) "za odkrycie roli ubikwityn w
                              degradacji białek w organizmie".

Źródło: Encyclopedia Britannica, Encyklopedię PWN oraz gov.il