CZYM jest tradycja?

Można ją zdefiniować jako wiedzę, opinię, wierzenia, doktryny, zwyczaje, praktyki, obrzędy itd. podane lub przekazane zazwyczaj ustnie albo przez przykład, z jednego pokolenia na drugie.
   Słowo tradycja pochodzi od łacińskiego czasownika tradere, który z kolei jest utworzony ze słowa trans, znaczącego: w poprzek; i ze słowa dare, znaczącego: dać.

Dla Żydów tradycja jest niepisanym kodeksem praw, obyczajów itd., o których mówi się, że były przekazywane ustnie od Mojżesza, przyjęte przez Faryzeuszy, lecz odrzucone przez Saduceuszy. Tradycja występuje także w innych społecznościach religijnych świata tego. Pomiędzy tymi, którzy wyznają wiarę chrześcijańską, co szczególnie dotyczy rzymsko katolików, tradycja jest niepisaną doktryną chrześcijańską przekazywaną przez kolejne pokolenia. Jest ona powszechnie odrzucana przez protestantów. Muzułmanie mają Sunnę, czyli część ortodoksyjnego muzułmańskiego credo lub prawa opartego na przekazanych słowach i czynach Mahometa, różną od tego co jest podane w Koranie. Jest ona przyjęta przez mahometan sunnitów, lecz odrzucona przez mahometańskich szyitów (włączając Ajatollaha Chomeiniego). My jednak w naszej pracy skupimy się na tradycji żydowskiej, i to właśnie analizie jej narodzin poświęcimy obecnie swój czas.

Żydzi utrzymują, że w dodatku do pisanego Prawa zawartego w pięciu księgach Mojżesza (Tora), Bóg podał Mojżeszowi ustne Prawo, które było ustnie przekazywane z pokolenia na pokolenie. Rozmaite postanowienia żydowskich doktorów prawa lub kapłanów odnośnie tego, jakie przepisy prawne miały być podane w wątpliwość lub pominięte milczeniem, stanowiły widocznie źródła żydowskiej tradycji.
   Istnieje twierdzenie, że Jozue otrzymał od Mojżesza ustne Prawo i przekazał je siedemdziesięciu starszym, którzy z kolei podali je uczonym w piśmie jako rzecznikom tego, co odnoszono jako do Wielkiej Synagogi (słowo synagoga znaczy zgromadzenie).

Zauważmy, że w całym Pięcioksięgu Mojżeszowym jest tylko jedno prawo szczegółowo opisane w jednym miejscu, a mianowicie obchodzenie roku jubileuszowego z odnoszącymi się do tego przepisami o własności ziemskiej i sprzedaży nieruchomości. Wszystkie inne prawa, przepisy i ustawy, bądź to części obrzędów religijnych lub zasady moralne, lub społeczne, wszystkie podane są w krótkich ogólnikach wymagających komentarza. Żydzi twierdzą, że bez wątpienia starsi przewodnicy i wybrani narodu otrzymali te komentarze ustnie od Mojżesza. Zresztą Pisma Święte wyraźnie mówi: "Z tej strony Jordanu, na ziemi Moabskiej zaczął Mojżesz objaśniać ten Zakon" (5 Mojż. 1:5). W tradycji żydowskiej, ten moment stanowi początek prawa niepisanego, czyli zakonu (prawa) ustnego. Istniała metoda objaśniania Zakonu, była to metoda ustna, zawierająca liczne komentarze praw i prawideł. Niezbity dowód istnienia tej metody objaśniania ludowi ksiąg Mojżesza, stanowi wiersz z 5 Mojż. 17:8-13, który zaleca ażeby w razie trudnego do rozsądzenia wypadku, interesanci udali się w miejsce przez Boga wybrane (stolica) i tam sędziom i kapłanom przedstawili swoje kwestie. Postanowienia tego sądu należało bezwarunkowo i nieodwołalnie uznać. Koniecznością więc było, aby ci kapłani i sędziowie posiadali komentarze i objaśnienia do trudnych praw Zakonu Mojżeszowego. Taki był początek tradycji żydowskiej.

Poza Zakonem pojawiły się różne wyjaśnienia i dodatki o tematyce biblijnej, zwane "midrashim". Istniały one przed napisaniem 2 Księgi Kroniki, ponieważ do takich prac w formie pisanej znajdujemy odnośniki, np. w 2 Kron. 13:22 i 24:27. Są one w tych wersetach nazwane opowiadaniem, czyli komentarzem (przetłumaczone z hebrajskiego słowa "midrash").

Izrael miał zadanie zupełnie różne od wszelkich innych narodów świata. Liczne narody i ludy w dziejach świata tworzyły swoje państwa, wypełniały swoją rolę, i znikały ze sceny. Po licznych narodach jedynymi śladami jakie pozostały to wykopane z ziemi nikłe ślady ich kultury, pomniki przekazane potomności, nauki i sztuki utworzone. Izrael miał natomiast ważniejsze zadanie: miał on powołanie od żywego Boga. Żydzi nazywają siebie "ludem Księgi". Miało to pierwotnie inne znaczenie niż współcześnie. Rozumiano, że Żydzi są w posiadaniu Pisma Świętego, księgi nad księgami, jedynej, która ma wartość wieczną, powszechną, księgi przez Boga objawionej, zawierającej wszystko to, co chciał powiedzieć Swemu wybranemu ludowi albo czego pragnął, żeby się później z niej dowiedziano.

Po obaleniu Sedekiasza, ostatniego króla Judy, Żydzi trafili do niewoli w Babilonie. Miasto Jerozolima zostało zniszczone. Świątynia legła w gruzach. Pomiędzy rzeczami bezpowrotnie zaginionymi w zburzeniu pierwszej Świątyni była między innymi wyrocznia "Urim i Tumim" arcykapłana.
   Królestwo Judei (Izrael) upadło, ale wiara i religia Żydów nie przestała istnieć wraz z upadkiem ich państwa. Istnienie judaizmu nie było przywiązane do ziemi, bo jego powołanie nie było krótkotrwałym, lecz ponadczasowym. Jednakże w trakcie pozostawania Żydów w niewoli babilońskiej, rozumienie i używanie języka hebrajskiego stopniowo malało a wielu, szczególnie ludzie młodzi, znalazło się w niebezpieczeństwie nie rozumienia go i posługiwania się nim. Ale równocześnie, w czasach niewoli babilońskiej w VI wieku p.n.e., rodził się judaizm rabiniczny. W tym okresie powstały wśród Żydów instytucje zajmujące się studiowaniem i interpretowaniem Prawa Mojżeszowego. Zaczęto wtedy zakładać "domy zgromadzenia", znane później pod grecką nazwą "synagoge" ("zgromadzenie"). Były to domy modlitwy wyznawców judaizmu, zwane po polsku "bożnicami". W tych domach modlitw, żydowscy wygnańcy w Babilonie, modlili się ku czci Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba, ku czci Boga Izraela. Modlili się, choć nie mogli składać przy tym ofiar, które można było składać tylko w Świątyni w Jerozolimie.
   Żydowscy wygnańcy zbierali się w każdy szabat (sobotę) by wspólnie czytać święte księgi, razem się modlić i utrzymywać zwyczaje i tradycję. O tych zgromadzeniach jako pierwszy wspomniał uprowadzony do niewoli babilońskiej prorok Ezechiel. "Dlatego mów: Tak mówi Jahwe Pan: Wprawdzie wygnałem ich pomiędzy narody i rozproszyłem po krajach, jednak przez krótki czas będę dla nich świątynią w tych krajach, do których przybyli" (Ezech. 11:16). Podkreślano przy tym, że Prawo spisane przez Mojżesza jak i całe Prawo ustne pochodzą od Boga. Żydzi uważali, że stanowią one dwa uzupełniające się przekłady Prawa Bożego. Przykazania, prawa i przepisy Tory spisanej były dla wielu niezrozumiałe, dlatego naturalnie rodziła się potrzeba tłumaczenia i objaśniania różnych jej punktów. I te właśnie wyjaśnienia, bez zapisywania ich w pierwszym okresie, przekazywano ustnie. Uczniowie uczyli się ich na pamięć od swoich nauczycieli. A działo się to wszystko w "domach nauki" (hebr. "bet midrasz"), czyli w szkołach.
   "Domy nauki" były ogólnie dostępne dla wszystkich pragnących się uczyć Prawa Bożego. Stopniowo tradycją się stało, że przychodzący na modlitwy spędzali później trochę czasu na studiowaniu Tory i słuchaniu komentarzy.

Życie ludu w rozproszeniu pobudziło uczonych do podania nowych objaśnień ustaw i przepisów Prawa Bożego. Tłumaczono, że na czas pobytu w Palestynie naród musiał mieć swoje przepisy i ustawy, a na to była najlepszą i wystarczającą Biblia z ustnym jej wyjaśnieniem. W rozproszeniu potrzebne już były inne zarządzenia, inne prawa, ustawy i przepisy. Przepisy stworzone dla narodu zajmującego się uprawą roli i hodowlą trzody, posiadającego Świątynię, nie mogły mieć teraz już zastosowania, gdyż były niemożliwe do wypełnienia. W rozproszeniu lud zajmował się handlem, rzemiosłem lub innymi pracami, a co najważniejsze - nie posiadał Świątyni. Przy takiej zmianie w położeniu narodu na obczyźnie, wielu Żydom przepisy samej Biblii okazywały się niewystarczające. Przewodnicy ludu uważali za konieczność ustanowienie nowych praw, zgodnych z nowym położeniem narodu. Prawa te powinny być zbudowane na wzorze pierwotnej religii Boskiej, objawionej w Biblii. Należało więc ze słów biblijnych wyprowadzić, wywnioskować przepisy i zarządzenia, które mogłyby prowadzić naród we wszelkich okolicznościach religijnego, moralnego i społecznego życia, w tym nowym jego położeniu. Taki był właściwy początek rozwoju tradycji żydowskiej.

Ta żydowska tradycja nigdy nie została ukończona. Tradycja miała i ma zadanie ciągłego utrzymywania ludu izraelskiego i dodawania mu świeżych sił żywotnych, przez zastosowanie niektórych przepisów Zakonu do każdorazowego położenia i stanu tegoż ludu. Według tradycji żydowskiej, powołani są do tego przewodnicy duchowni, którzy umieją pogodzić religię z potrzebami narodu, umieją połączyć przepisy Zakonu z wymaganiami czasu. Dlatego tradycja żydowska nie jest zakończona.