Pustynia Negew
(źródło: David Harris - Jerozolima)

Pustynia Negew (hebr. Ha-Negev) to wielka pustynna wyżyna o wysokości od 500 do 900 metrów nad poziomem morza. Zajmuje ona około 40% powierzchni Izraela. Jest to pustynna kraina, w której występują tylko okresowe rzeki. Jest tu zaledwie kilka miast, za to wiele osiedli, kibuców i moszawów.
    Na południowych krańcach Negewu wyrastają czerwonawe góry Ejlat, z którymi graniczy egipska pustynia Synaj.

Droga przez pustynię Negew

Jadąc po pustyni, trzeba pamiętać o kilku podstawowych zasadach bezpieczeństwa: nie zbaczać z wyznaczonej drogi, mieć ze sobą dużo wody, nakrywać głowę oraz unikać najbliższego rejonu granicy izraelsko-egipskiej i terenów wojskowych. Jeślibyśmy znaleźli się w ich pobliżu, to nigdy nie fotografujmy. W żadnym wypadku nie kręćmy się w ich pobliżu po zmroku. I to wyłącznie ze względu na własne osobiste bezpieczeństwo.
    Na pustyni Negeb można spotkać pozostałości minionych wojen. Są to porzucone wraki czołgów i samolotów. Do niektórych szczególnych miejsc organizowane są wycieczki szkolne, podczas których przewodnicy i uczestnicy tamtych wydarzeń opowiadają młodzieży o obronie ojczyzny.

Po bardzo długiej i monotonnej jeździe (136 km od Ejlatu na północ) przez pustynny płaskowyż, docieramy do środkowej części Pustyni Negew. Dominują tutaj nagie skaliste szczyty i wyniosłe płaskowyże. To tutaj znajdują się najwyższe góry, jakie możemy spotkać w tej krainie. Wysokie pasmo gór ciągnie się wzdłuż osi wschód i północny-wschód na zachód i południowy-zachód, osiągając w najwyższym punkcie wysokość 1033 metrów nad poziomem morza. Najbardziej niezwykłymi miejscami są trzy kratery, powstałe w wyniku erozji powierzchni ziemi. Ogromne wrażenie robi Krater Ramom (Makhetsh Ramon) o długości 40 i szerokości 8 kilometrów (głębokość sięga 300 metrów). Jest to największy naturalny krater na ziemi, przypominający po troszę kratery księżycowe. W kraterze wytyczono kilka szlaków turystycznych, które prowadzą do najciekawszych miejsc. Tutejszy płaskowyż wznosi się na wysokość blisko 1000 metrów nad poziomem morze, i dlatego zimą śnieg tutaj nie należy do rzadkości.
    W tym wyjątkowym miejscu utworzono Park Narodowy Ramon. Jest to idealne miejsce do nauki geologii. Procesy erozji dosłownie "zmiotły" górne warstwy siodła Ramona, odsłaniając w ten sposób warstwy ukryte wcześniej głęboko pod ziemią. Na szczególną uwagę zasługują: Tartak to miejsce, w którym piaskowiec wykrystalizował w kształcie słupa; w Nahal Ardon można podziwiać groble i skamieniałości amonitów. Cała okolica krateru Ramon ma wyjątkowo bujną pustynną roślinność. Z powodu wielkości parku, postanowiono tutaj uruchomić program odtwarzania gatunków zwierząt, które wyginęły na Negewie. Dzięki tym staraniom, odtworzono już populację koziorożca nubijskiego. Można tu spotkać także pantery, hieny, gazele dorcas, wilki, lisy rude, lisy afgańskie i wiele innych zwierząt.

U samej krawędzi krateru znajduje się miasto Micpe Ramon, założone w 1956 roku. Mieszka w nim niecałe 5-tysięcy ludzi (dane 2000 rok). Jest tu wspaniały hotel z kuchnią etniczną (potrawy marokańskie, jemeńskie, ale i południowoafrykańskie oraz wschodnioeuropejskie). Na pobliskim gospodarstwie chowa się blisko pięćset lam i alpak. Zwierzęta chętnie dają się karmić dzieciom. Można odbywać na nich przejażdżki. Można również karmić z ręki kozły alpejskie.

Dalej, ku zachodowi, Negew obniża się kilkoma zstępującymi płaskowyżami. Ta kraina to prawdziwy raj dla geologów i miłośników przyrody. Można tu zobaczyć skamieniałe drzewa, warstwy zbudowane ze skorup amonitów i ślimaków, ciekawe minerały oraz różne rośliny i zwierzęta.
    Wielką atrakcją Negewu jest Park Narodowy Ein Avdat, czyli źródło Avdat, które wypływa w górnym kanionie Sin, w samym centrum pustyni. Jest on położony pomiędzy kraterem Ramon a kibucem Sede-Boqer. W głębokim, wąskim, malowniczym kanionie wyrzeźbionym przez wodę w wapiennych skałach znajduje się jeziorko lodowatej wody zasilane przez podziemne źródła. Oaza wokół źródła tworzy wyspę zieleni pośród pustynnego krajobrazu. U wylotu wąwozu rośnie 250-letnie drzewo pistacjowe. Zielona oaza na rozpalonej pustyni robi niesamowite wrażenie. Do jeziorka prowadzi łatwa trasa turystyczna w nieprawdopodobnej scenerii stromych skał. W parku znajduje się wodospad i naturalne baseny kąpielowe. Wzdłuż strumienia rosną topole i inne liściaste drzewa.
    W tą wspaniałą okolicę przyciągnęło wiele zwierząt, które do życia na pustyni potrzebują wody i roślinności. A tych w parku Ein Avdat nie brakuje. Można tu spotkać między innymi koziorożca alpejskiego.
    Przy wejściu do parku znajduje się platforma widokowa.

Tuż obok znajduje się Park Narodowy Avdat. W tym miejscu było położone starożytne miasto Avdat. Był to starożytny szlak handlowy z Petry (w Jordanii) do Gazy. Miasto Avdat było tętniącą życiem metropolią do arabskiego podboju w VII wieku n.e. Można tutaj podziwiać liczne archeologiczne odkrycia. Zrekonstruowana brama pozwala wyobrazić sobie wielkość i piękno świątyni Nabatean. Na szczycie wzgórza zachowały się pozostałości akropolis. Ze szczytu rozciąga się wspaniały widok na całą równinę Avdat. Ciekawostką jest rzymska łaźnia, warsztaty ceramiczne, kościół z IV wieku n.e. oraz sieć jaskiń, które były wykorzystywane do pogrzebów.

Dalej na północ, w odległości 3 kilometrów od Sede-Boqer znajduje się Park Narodowy Premiera Dawida Ben-Guriona. Na krawędzi wysokiej skały, z której rozciąga się olśniewający widok na całą Równinę Avdat i Dolinę Zina, pochowano premiera Dawida Ben-Guriona i jego żonę Paulę Ben-Guriona. Przy ich grobach urządzono ogród. Obok parkingu znajdują się miejsca piknikowe. Park jest dostępny dla osób niepełnosprawnych, poruszających się na wózkach inwalidzkich.

W pobliżu znajduje się jeden z najbardziej znanych kibuców, Kibbutz Sede-Boqer. Został on założony w 1952 roku przez pionierów, zamierzających hodować na pustyni bydło. Obecnie znajduje się tutaj domek, w którym mieszkał twórca państwa i pierwszy premier Izraela, Dawid Ben Gurion (pochodzący z Płońska). To miejsce odwiedza corocznie 200 tysięcy turystów. Można tu zobaczyć egzemplarz Deklaracji Niepodległości Państwa Izrael. Wspaniała biblioteka liczy 20 tysięcy tomów w jedenastu językach, którymi biegle władał Dawid Ben-Gurion. Dla młodzieży wyświetlane są specjalne edukacyjne filmy. W pobliżu utworzono niewielki ogród zoologiczny.
    Na południe od kibucu znajduje się słynny Uniwersytet Ben Guriona, zajmujący się problematyką zagospodarowywania pustyni. Są tu ekologiczne domy, testuje się nowe uprawy pustynne i eksperymentuje z energią słoneczną. Dzięki sztucznemu nawadnianiu uprawia się tutaj owoce cytrusowe i zboża.
    Jeszcze 20 lat temu pomiędzy poszczególnymi osiedlami żydowskimi w okolicach Sede-Boqer, trudno było wypatrzyć jakąkolwiek roślinność. Obecnie znajduje się tam gaj za gajem, które bujnie rozrastają się w gorącym klimacie Negewu. Izrael nie tylko sprawił, że ta pustynia zakwitła i dzięki nawodnieniu rodzi żywność, ale i połączył starożytne metody z nowoczesną technologią, tworząc gaje utrzymywane przy życiu wyłącznie dzięki wodzie pochodzącej z opadów na danym obszarze. Metoda nazywa się "zbieraniem wody" i polega na tym, aby 90 % danego obszaru dostarczało wodę dla pozostałego 10 %. Gospodarkę rolną prowadzi się w oparciu o zasoby mocno słonych wód geotermicznych spod powierzchni ziemi. Rolnicy z Negewu sprzedają swoje produkty na całym świecie. Wielkim sukcesem okazała się hodowla pomidorów na tej pustyni. Uprawy pomidorów nawadnia się wodami podziemnymi. Są one ciepłe, stojące i słonawe. Dzięki jednemu z paradoksów przyrody wyższa zawartość soli pozwala wyhodować słodsze pomidory. Efektem są doskonałe i dające się długo przechowywać owoce. Na tysiącach hektarów spieczonej słońcem rozpadliny Araw rosną pomidory i warzywa. Również największa na świecie firma makaroniarska - Barila of Italy - rozpoczęła z Izraelem współpracę na Negewie. Na pustyni hoduje się specjalną odmianę pszenicy durum o twardych ziarnach. Uzyskuje się to w wyniku nawadniania hodowli słoną wodą w gorącym klimacie. I właśnie w takich warunkach wyrasta wysokiej jakości pszenica durum, z której powstaje doskonała mąka do wyrobów makaroniarskich.
    Wiele popularnych w Izraelu produktów mlecznych pochodzi z kibucu Yotvata, który leży na pustyni Negew. Produkuje się tu czekoladowe mleko, jogurty oraz wielosmakowe serki.
    Na Negewie można podziwiać fenomenalny sukces Izraela w odzyskiwaniu obszarów pustynnych. Dziesiątki tysięcy turystów przybywa do Izraela i łącząc biznes z przyjemnością obiera szlaki wytyczone specjalnie dla rolników i agronomów. Licznie są organizowane wycieczki krajoznawcze do parków na obszarze Negewu.

Na zachód od Sede-Boqer znajduje się pośrodku pustyni Park Narodowy Shivta. Było to chrześcijańskie miasto założone około I wieku n.e. Zachowały się pozostałości południowej części miasta. Dodatkową atrakcją jest podwójny basen kąpielowy, który w przeszłości służył jako miejski zbiornik wody.

Na południowy-zachód od parku znajduje się przejście graniczne z Egiptem. Jest to terminal Nitzana.

         -  Nitzana Border Terminal

Jadąc dalej na północ od Sede-Boqer dotrzemy do miasta Be'er-Sheva, z którego udamy się w stronę zachodnią - w kierunku Strefy Gazy. Tuż przy granicy ze Strefą Gazy znajduje się przejście graniczne z Egiptem - terminal Kerem Shalom.
    Otaczający nas Negew, to kredowe wzgórza przechodzące stopniowo w szerokie pasma wydm piaskowych nad brzegiem Morza Śródziemnego. Tutejsze gleby lessowe pod wpływem deszczów utworzyły twardą skorupę, która zapobiega wsiąkaniu wody i sprawie, że spływa ona wartko do naturalnych kanałów odpływowych. Są to okresowe rzeki. W okresach deszczowych, szybko płynąca woda spłukuje ich koryta i pobocza wąwozów, przekształcając je w nie nadające się pod uprawę "nieużytki". Jednakże we wszystkich zagłębieniach terenu, gromadzi się woda deszczowa i tworzy zbiorniki, w których poi się trzody.

Izraelskie Towarzystwo Ochrony Przyrody (SPNI) przygotowało na Negewie trasy do wędrówek pieszych. Jest wśród nich 20-kilometrowy szlak rozpoczynający się od Mamszit, od ruin starożytnego miasta nabatejskiego koło Dimony, a kończący się na kraterze Ramon. Dla wyjątkowo wytrwałych przygotowano 150-kilometrowy szlak z Ein Awdat przez Dolinę Uwda aż do Ejlat. Można skorzystać z jego mniejszych odcinków, jak na przykład: od Ein Awdat do Awdat lub od Micpeh Ramon przez Krater Ramon do drogi elackiej. Szlaki opisane są w językach angielskim, arabskim i hebrajskim.

--------------------------------------------------

Opracowano na podstawie "Explorer Izrael", "Pascal Izrael", "Winnica", "Świat Biblii", biuletynów Ambasady Izraela w Polsce, witryn internetowych rządu Izraela i innych opracowań dotyczących Państwa Izrael.

--------------------------------------------------