W 1859 r. w Ameryce powstało Board Delegates of American Israelites.

W 1859 r. 126 żydowskich ochotników pomogło Garibaldiemu w zjednoczeniu Włoch. W owym czasie we Włoszech żyło 30 tys. Żydów.

W 1860 r. powstała we Francji organizacja Powszechne Przymierze Izraelickie (Alliance Israelite Universelle), o programie społeczno-żydowskim. Początkowo propagowała ona żydowskie osadnictwo w Palestynie, lecz bardzo szybko opowiedziała się za asymilacją we Francji i zaciekle zwalczała syjonizm. Powstaniu organizacji dopomagał żydowski adwokat Adolphe Cremieux.

W 1860 r. Alexander Zederbaum rozpoczął wydawanie pierwszego hebrajskiego periodyku w Rosji - "Hameilitz".

W 1860 r. w Nowym Jorku (USA) działało aktywnie 17 synagog.

W 1860 r. podczas hiszpańsko-marokańskiej wojny wybuchły antyżydowskie rozruchy w mieście Tetuan. Zginęło 400 Żydów, a wiele osób uciekło do Gibraltaru.

W 1860 r. założono pierwsze żydowskie osiedle poza murami Starego Miasta Jerozolimy - Mishkenot Sha'ananim. Dało ono początek nowemu miastu Jerozolimy.

W 1861 r. w Polsce, w demonstracjach patriotycznych obok Polaków brali udział Żydzi pod przywództwem Rabina Meiselsa.
    W latach 60-tych XIX wieku ludność żydowska Łodzi liczyła około 30 tys. osób. W rękach żydowskich przemysłowców znajdowało się przeszło 1/3 fabryk. W tym czasie zaczęły się rodzić wielkie fabrykanckie fortuny.
    W 1861 r. Rosja równouprawniła Żydów.

W 1861 r. Adolph Frank odkrył potas i opracował technologię przemysłową w Niemczech.
    W 1861 r. Johann Philip Reiss (1834-1874) zaprezentował telefon na konferencji fizyków w Giessen w Niemczech. Niestety, brak funduszy uniemożliwił wdrożenie tego wynalazku.

W 1861 r. podczas wojny domowej w Stanach Zjednoczonych (1861-1865) około 10-12 tys. Żydów walczyło po stronie Konfederacji, a 15-20 tys. Żydów po stronie Unii. Walczyło 9 żydowskich generałów, 21 pułkowników, 40 majorów i 205 kapitanów. Jefferson Davis uczynił senatora Judah Benjamina Sekretarzem Stanu Konfederacji. Dawid Yulee wszedł w skład Senatu Konfederacji.

W 1862 r. Mojżesz Hess (1812-1875) wydał swoje słynne dzieło "Rzym i Jerozolima". Był on pionierem idei świeckiego osadnictwa żydowskiego w Palestynie i wierzył, że Francja zwróci Żydom ich ojczyznę i wówczas nastąpi narodowe wyzwolenie. Był zwolennikiem idei socjalistycznych Lassallea, ale jednocześnie propagował syjonizm.

W latach 1862-1893 w Jemenie narodził się ruch mesjański skupiony wokół fałszywego Mesjasza, Judy ben Shalom.

W 1863 r. Jechil Bril rozpoczął w Jerozolimie wydawać pierwsze hebrajskie czasopismo "Halewanon".

W 1863 r. w Warszawie, Zelig Słonimski rozpoczął wydawać periodyk literacki "Hacefira". Propagował on idee Haskali w środowisku żydowskim. Później stał się on najlepszym i najpoczytniejszym czasopismem hebrajskim.

W 1863 r. wielu Żydów wzięło udział w Powstaniu Styczniowym Polaków. Rabin Warszawy Dow Ber Meisels trafił do Cytadeli. Henryk Wohl i Leopold Kronenberg byli doradcami finansowymi Rządu Narodowego.
    Po niepowodzeniu narodowowyzwoleńczego powstania, Polacy zapragnęli uzyskać "wewnętrzną niezależność" dzięki ekonomicznemu rozwojowi. Rodząca się polska burżuazja postrzegała Żydów jako obcych, którzy zamykali jej dostęp do najlepszych stanowisk. W Polsce antysemityzm stał się "sprawą narodową". Żydów postrzegano na równi z Niemcami, i podejrzewano ich o współprace z rosyjskimi władzami. Nastroje antysemityzmu wzrastały na widok żydowskich bankierów i bogatych przedsiębiorców.

W 1864 r. Rabbi Zevi Hirsch Kalischer (1795-1874) założył w Berlinie pierwsze stowarzyszenie syjonistyczne Centralny Komitet dla Żydowskiej Kolonizacji Palestyny. Jest on uważany za pierwszego syjonistę. Skupił on wokół siebie grupę ortodoksyjnych działaczy i rabinów, takich jak: Israel Hildesheimer, Goldschmit, dr Rulf (późniejszy współpracownik Herzla) oraz Rabin Elijahu Gutmoechor. Grupa ta sformułowała narodowy pogląd na sprawę żydowską. Rabbi Kalischer wydał kilka książek, w tym "Denszat Cijon" ("Poszukiwanie Syjonu"). Określił w niej praktyczny schemat powrotu rozproszonych po całym świecie Żydów do swojej ojczyzny. Usiłował on zdobyć poparcie niezbędne do zaszczepienia tej idei.

W 1865 r. prezydentem Stanów Zjednoczonych został Abraham Lincoln (1809-1865). Był to pierwszy prezydent USA, który zwrócił uwagę na problemy społeczności żydowskiej w Ameryce.

W 1866 r. Szwajcaria przyznała równouprawnienie Żydom.

W 1867 r. w monarchii austro-węgierskiej zatwierdzono powszechne równouprawnienie Żydów. Równouprawnienie w sferze wyznania nastąpiło w 1895r.

W 1867 r. Karol Marks wydał swoje dzieło "Kapitał". Był on Żydem, który przeszedł na chrześcijaństwo, a następnie został komunistą. Pod jego wpływem wielu Żydów uznało socjalizm oraz komunizm za najlepsze lekarstwo dla poprawy położenia narodowego.

W 1868 r. na polskich ziemiach istniało 29 odrębnych elementarnych szkół żydowskich.

Od 1869 r. w Wiedniu zaczęto wydawać żydowskie czasopismo "HaShachar" ("Przedświt"). Jego głównym redaktorem był Perec Smolenskin (1842-1885), który przez odnowienie języka i kultury hebrajskiej chciał zespolić Żydów z kulturą europejską i postępem ludzkości. Stopniowo skłaniał się do koncepcji oparcia narodu na ojczyźnie w Palestynie. Zgromadził on wokół siebie grupę najlepszych ówczesnych pisarzy: Brandstaettera, J.L. Goroona, L.L. Pereca, Fryszmana, Jehalaala i innych.

W 1869 r. otworzono Kanał Sueski. Budowę prowadził przez 10 lat Ferdynand de Lessepse. Była to najkrótsza morska droga z Europy do wschodniego wybrzeża Afryki, Dalekiego Wschodu i Australii. Od tego momentu widzimy większe zaangażowanie się Brytyjczyków na Bliskim Wschodzie. Kanał Sueski stwarzał im możliwość połączenia z sobą daleko rozrzuconych posiadłości.

W 1870 r. Żydzi z francuskiej organizacji Alliance Israelite Universelle wykupili w Palestynie mały obszar ziemi (nazwany Mikveh Israel), na którym założyli szkołę rolniczą. Dyrektorem szkoły został Charles Nettner. Tutaj przybywali Żydzi z Europy Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza z terenów Rosji. Było to ukoronowaniem marzeń rabina Kalishera.
    Francuski magnat, Baron Edmond de Rothschild (z żydowskiego rodu bankierów) finansował osadnictwo rolnicze. Rothschild pomagał osadom Yaakov i Rishon Lezion oraz wsparł założenie osad Ekron i Rosh Pina. Rothschild założył PICA (The Palestine Jewish Colonization Association). Na wsparcie osadnictwa przekazał ponad 50 mln USD, oraz dodatkowo wiele milionów na rozwój przemysłu.
    W tym czasie w Palestynie mieszkało około 14 tys. Żydów, w Jerozolimie stanowili większość mieszkańców.

W 1870 r. J.K. Buchner rozpoczął wydawanie pierwszej gazety jidysz w Stanach Zjednoczonych - "Di Yiddshe Zeitung".

W 1870 r. Rabini Nathan Adler i Lionel Cahn założyli w Londynie (Anglia) Zjednoczoną Synagogę.

W 1870 r. Wiktor Emanuel oficjalnie zlikwidował getto żydowskie w Rzymie. W ten sposób upadł system gett w Europie.

W 1871 r. w Rumunii i Galicji wybuchły okrutne prześladowania Żydów. 270 tys. Żydów rumuńskich żyło bez ochrony prawnej, gdyż konstytucja określała ich jako "element obcy". Podczas pogromów nikt i nic ich nie chroniło.
    W 1871 r. w Odessie przez 3 dni trwały pogromy ludności żydowskiej.

W 1871 r. Anglia przyznała prawa obywatelskie Żydom. W Niemczech konstytucja wprowadziła zasadę swobody wyznania.

W 1871 r. wybudowano pierwszą synagogę w San Diego (California, USA) - Adath Jeshurun. Fundatorem był Louis Rose.
    W 1871 r. Henry Berenstein rozpoczął wydawanie pierwszej hebrajskiej gazety w Stanach Zjednoczonych - "Hatzofe B'Eretz Chadasha".

W 1872 r. Gershon Bleichroeder utworzył w Niemczech sieć bankowych firm. Wszystkie jego dzieci przeszły na chrześcijaństwo.

W 1872 r. w Berlinie (Niemcy) otworzono centrum naukowych studiów nad judaizmem połączone z uczelnią rabiniczną. Fundatorem był Ludwig Philipsson. Nauczali Abraham Geiger, David Cassel (historia) i Israel Lewy (krytyk Talmudu).

W 1873 r. Dr. Isaac Meyer Wise założył w Cincinnati (USA) reformatorski ruch Union of American Hebrew Congregations.

W 1873 r. żydowski adwokat Adolphe Cremieux przeprowadził rozmowy z szachem Persji Nasser-al-Din, którego przekonał do słuszności praw Żydów. Szach wyraził zgodę na żydowską edukację i zmniejszył ekonomiczne ograniczenia Żydów.

W 1873 r. Baron Maurice de Hirsch przekazał 1 mln franków dla Alliance Israelite Universelle, na rzecz rozwoju systemu edukacji żydowskiej. Baron Hirsch był zamożnym bankierem i filantropą, wspierał edukację rolniczą żydowskich imigrantów w Ziemi Izraela.

W 1874 r. Szwajcaria przyznała prawa obywatelskie Żydom.

W 1874 r. w Rosji objęto Żydów powszechnym obowiązkiem pełnienia służby wojskowej. Miało to na celu pełną asymilację Żydów.

W 1875 r. Wielka Brytania nabyła prawie 50% udziałów w Kanale Sueskim od kedywa (wicekróla) Egiptu za 4 mln funtów. Pieniądze były pożyczone od barona Rothschilda. Od tego momentu Wielka Brytania sprawowała nad Kanałem kontrolę i miała pewną dominację na Bliskim Wschodzie.

W 1875 r. Marcus Siegfried wynalazł w Niemczech pierwszy pojazd napędzany benzyną.

W 1875 r. otworzono uczelnię rabiniczną w Cincinnati (USA) - Hebrew Union College. Fundatorem uczelni był Isaac Meir Wise. Była to trzecia nowoczesna uczelnia rabiniczna na świecie.

W 1876 r. Abraham Goldfaden otworzył w Nowym Jorku (USA) teatr jidysz.

W 1876 r. żydowscy imigranci utworzyli w Panamie pierwszą kongregację - Kol Shearith Israel.

Za twórcę żydowskiego socjalizmu uważa się Arona Szmula Libermana, który w 1877 r. rozpoczął w Wiedniu wydawać w języku hebrajskim czasopismo socjalistyczne "Haemat" ("Prawda").

1878 r. był kulminacyjnym momentem w dyskusji nad równouprawnieniem Żydów. Odbył się wtedy Kongres w Berlinie. Delegacji angielskiej przewodniczył premier Wielkiej Brytanii, Lord Benjamin Disraeli (Żyd). 13 czerwca 1878 r. na Berlińskiej Konferencji Narodów wydano proklamację pociechy dla Żydów. Chrześcijańskie narody Europy ułaskawiły Żydów do pewnych przywilejów względem Palestyny.
    Od tego momentu Bóg posyłał "rybitwów", ażeby przez przynętę Syjonizmu przyprowadzili Izraelitów do Palestyny, im obiecanej ziemi. Od tego czasu Bóg stopniowo usuwał zaślepienie Izraela. W tym samym momencie dr Delitzsch wydał i zaczął rozpowszechniać w języku hebrajskim Nowy Testament, który zaczął usuwać ich niewiarę, ignorancję i zaślepienie względem Mesjasza.

W 1878 r. Żydzi z francuskiej organizacji Alliance Israelite Universelle wykupili w Palestynie, koło Jaffy mały obszar ziemi, na którym założyli kolonię Petah Tikva (pol. Drzwi Nadziei). Mordechai Diskin (1844-1914) pomogł założyć tutaj pierwszą nowoczesną szkołę religijną Nezah Israel.

W 1878 r. Rabin Abraham Geiger został wybrany rabinem Breslau (Wrocław). Ufundował tam żydowskie seminarium teologiczne, pierwsze reformowane seminarium rabiniczne w Centralnej Europie. Rabin Geiger inspirował żydowski ruch reform religijnych.

W 1879 r. w Europie pojawił się nowy antysemityzm, odwołujący się do domniemanej biologicznej niższości Żydów, których przedstawiano jako obcy i szkodliwy czynnik chorobotwórczy w organizmie Europy. Adolph Stoecker założył w Niemczech Chrześcijańsko-Socjalistyczną Unię Pracy, która między innymi wzywała do bojkotu żydowskiego biznessu. W ten sposób w Europie narodził się nowoczesny antysemityzm. Wówczas to William Marr napisał książkę "Zwycięstwo Judaizmu nad Niemcami".

W 1880 r. na świecie żyło około 7 milionów 700 tysięcy Żydów, z czego 90% z nich żyło w Europie, głównie we wschodniej jej części. W samym mieście Warszawa żyło więcej Żydów niż w całej Wielkiej Brytanii lub Francji. Poza Europą największe skupiska Żydów znajdowały się w świecie muzułmańskim, w Persji, Maroku i Jemenie. Społeczności żydowskie na pozostałych kontynentach były znacznie rozproszone, za wyjątkiem Nowego Jorku, gdzie mieszkało 80 tysięcy Żydów.

W 1880 r. do Palestyny przybyła pierwsza fala żydowskich imigrantów z Jemenu.
     W 1880 r. w Palestynie żyło około 40 tysięcy Żydów obok 500 tysięcy muzułmanów.

Społeczność żydowska w 1880 roku (Copyright: Gedeon)

W Europie Wschodniej żydowski poeta Jehuda Lejb Gordon (1830-1892) pisał opowiadania drastycznie eksponujące arogancję i korupcję rabinów i niesprawiedliwości prawa rabinicznego. Wywołało to poważne konflikty pomiędzy rabinami i zsekularyzowanymi rzecznikami Haskali. Dewizą Gordona było: "bądź człowiekiem na ulicy, a Żydem w domu". Był przeciwnikiem osiedlania się w Palestynie, a ratunek dla Żydów rosyjskich widział w osiedlaniu się w Europie zachodniej. Uważał, że wybawienie może nadejść tylko po wyzwoleniu duchowym. Pod wpływem tych prądów oświeceniowych, liczni Żydzi asymilowali się i przechodzili na chrześcijaństwo.
    W odpowiedzi na proces emancypacji Żydzi zaczęli poszukiwać nowych form wyrażenia religijności odpowiadających potrzebom nowej epoki. Reformy były zapoczątkowywane w małych kongregacjach, czasem wspieranych przez władze świeckie. Nowe idee pojawiły się początkowo w reformie liturgii, niż w teologii lub prawie. Na początku XIX wieku toczono dysputy i spory nad zagadnieniem języka modlitwy, wprowadzeniem kazań i muzyki, skróceniem nabożeństw i modyfikacją obyczajów wiernych. Dopiero później reforma wkroczyła na grunt teologii i tradycji. W tej nowo zaistniałej sytuacji tradycjonaliści pozostali w mniejszości. Dawne wzory postępowania przestały pociągać młode żydowskie pokolenie, które zapragnęło zostać zwykłymi Europejczykami. Nowe idee formułowały się w różnych prądach, od skrajnie konserwatywnych po skrajnie liberalne. Po stronie skrajnego konserwatyzmu teologicznego stał Rabin Samson Rafael Hirsch (1808-1888). Wyznaniem wiary Hirscha było przekonanie o natchnionym i autorytatywnym charakterze Biblii, Talmudu i prawa rabinicznego. Odstąpienie od niego choćby na krok oznaczało otwarcie drzwi przed całkowitą przemianą judaizmu. Uważał, że reformy potrzebują Żydzi, a nie judaizm. Po stronie skrajnego liberalizmu stali Rabin Samuel Holdheim (1806-1860) oraz Rabin Abraham Geiger (1810-1874). Holdheim uważał, że zmiana okoliczności narzuca konieczność wprowadzenia zmian w zakresie prawa rabinicznego. W swoich reformach posunął się on tak daleko, że przesunął nabożeństwa szabatowe w Berlinie na niedzielę. Zrezygnował z obchodzenia niektórych świąt i akceptował małżeństwa mieszane. Liczyła się dla niego wiara i etyka judaizmu, nie zaś obrządki i tradycja. Podobnie uważał Rabin Geiger, dla którego wiele obrządków (np. obrzezanie) było obcych dla współczesnej wrażliwości i życia. Ważna była dla niego etyczna sfera wiary, nie zaś rytuały tradycji judaistycznej. Po stronie arcykonserwatywnego modernizmu stał Rabin Zechariasz Frankl (1801-1875). Był on zaciekłym wrogiem tego, co określał jako "negatywną reformę prowadzącą do całkowitego rozmycia judaizmu". Można go uznać za przysłowiowego "ojca" judaizmu konserwatywnego. Ta nowa postać tradycjonalizmu otrzymała bardzo szybko nazwę "ortodoksji".
    W celu rozpowszechnienia reformy organizowano specjalne konferencje rabinów. Zakładano również nowego typu uczelnie rabiniczne nawiązujące do osiągnięć współczesnych badań nad judaizmem. Po okresie konfliktów wewnętrznych i niepewności co do kierunku rozwoju, nowe ruchy religijne Żydów przybrały postać trzech głównych ugrupowań: liberalną (reformowany, czyli radykalnie reformatorski), konserwatywną ("judaizm historyzujący", umiarkowanie reformatorski) oraz ortodoksyjną (radykalnie konserwatywny).
    Reformy zapoczątkowane w Europie znalazły żyzny grunt w Ameryce, gdzie nie istniały ograniczenia hamujące ich rozwój. Około 1880 roku w Ameryce dominował wśród Żydów judaizm reformowany. Późniejsze fale imigracji z Europy wzmocniły pozycję tradycjonalistów i doprowadziły do powstania specyficznego amerykańskiego judaizmu konserwatywnego (wywodził się on z europejskiego "judaizmu historyzującego").

Od 1880 r. rozpoczęło się przymusowe osiedlenie Żydów rosyjskich na ziemiach polskich, a w jego wyniku wzrost nastrojów nieprzychylnych wobec Żydów - to wszystko spowodowało rozpoczęcie masowej emigracji do Stanów Zjednoczonych, która trwała aż do końca I wojny światowej.
    W latach 1881-1884 doszło do serii 223 pogromów Żydów w Rosji. Pretekstem był udział Żydówki Hesi Helfman w zamachu na cara Aleksandra II (13 marca 1881 r.). Agitacja wmówiła chłopstwu i mieszczaństwu rosyjskiemu, że za zamachem kryją się Żydzi. Całą Rosję zalała fala pogromów żydowskich. W ponad 100 miejscowościach doszło do mordowania, gwałtów i rabunków na Żydach. Później, oskarżono samych Żydów, że byli sprawcami tych pogromów przez swój "religijny fanatyzm" i przebiegły lichwiarski wyzysk ludności. Propagadorem pogromów był rosyjski minister spraw wewnętrznych Ignatiew, oddziałami dowodził generał Drenbien.
    Wprowadzono wtedy ograniczenia prawne w zawieraniu małżeństw i osiedlaniu się w Rosji Żydów, musieli płacić większe podatki niż inne narodowości i objęci zostali obowiązkiem służby wojskowej, od której mogli się wykupić jedynie bardzo bogaci. Przy równoczesnym upadku manufaktur rzemieślniczych, wprowadzeniu ograniczeń w handlu wódką, wobec monopolizacji przez państwo produkcji spirytusu, oraz przy względnie dużym przyroście naturalnym - społeczność żydowska bardzo zbiedniała, o biedocie żydowskiej mówiono, że "żyje powietrzem".

W latach 80-tych XIX wieku na polskie ziemie napłynęła ze wschodu fala Żydów rosyjskich. Było to związane z porgomami w Okręgu Moskiewskim.

W 1881 r. doszło do pogromu Żydów w Warszawie. Podczas mszy w katolickie święto Bożego Narodzenia, doszło do zamieszania i wybuchu paniki wśród ludzi (zginęło 20 Żydów). Oskarżono o to jednego z Żydów i cała nienawiść została wyładowana w przeciągu następnych trzech dni. W pogromie zamordowano 12 Żydów. Straty materialne oszacowano na 1 mln rubli. Policja interweniowała dopiero trzeciego dnia zamieszek.

W 1881 r. zaczęły powstawać niewielkie grupy Hovevei Zion. Jednym z założycieli ruchu był ortodoksyjny Rabin Samuel Mohilever z Rosji. Gorąco popierał żydowskie osadnictwo w Ziemi Izraela. Ruch zyskał również poparcie Rabina Hermana Zvi Schapira z Niemiec. Popierał on rewolucyjne idee i opowiadał się za żydowskim osadnictwem w Palestynie.
    W ruchu doszło jednak do wewnętrznych sporów pomiędzy świeckimi i religijnymi członkami. W wyniku tego, żydowskie osiedla w Palestynie znalazły się w trudnej sytuacji. Aszer Ginzberg (1856-1927) objechał Palestynę nauczając, że na razie nie można utworzyć państwa żydowskiego. Był on zwolennikiem rozwijania kilku osad i uczynienia z Palestyny duchowego centrum judaizmu, skąd miałoby nadejść odrodzenie narodu żydowskiego w diasporze. Założył on tzw. "kulturowy syjonizm", który stał się alternatywą dla "syjonizmu politycznego". Syjonizm kulturowy podkreślał pojęcie "żydowskości" i łączył świadomość własnej kultury z akceptacją innych kultur.

W latach 1881-1914 przeszło 2,75 miliona Żydów opuściło Europę, większość z nich kierowała się do Ameryki. 85% emigrantów udało się do USA, tworząc tam jedną z najliczniejszych społeczności imigracyjnych. Ich napływ zbiegł się z rozwojem przemysłu, co sprawiło, że przybysze osiedlali się w wielkich miastach, pracując na ogół w fabrykach.

------- Pierwsza Aliyah -------

Część z nich przybyła do Palestyny. Była to tzw. pierwsza aliyah (dosłownie: "wstąpienie" - tak Żydzi mówią o powrocie do ojczyzny swoich ojców). Od roku 1881 Baron Lionel de Rothschild (Żyd, od 1858 r. członek brytyjskiego parlamentu) poprzez anonimową firmę "Znanego dobroczyńcy" popierał materialnie nowo tworzone żydowskie kolonie w Palestynie.
    W latach 1881-1903 trwała pierwsza aliyah, w której około 25 tys. Żydów z całego świata osiedliło się w Palestynie. Byli to głównie uciekinierzy przed rosyjskimi pogromami. Uzyskiwali oni dużą pomoc ze strony bogatych Żydów z zachodniej Europy oraz z Ameryki, którzy wykupywali ziemię i dawali środki na jej zagospodarowanie.

W maju 1882 r. w Rosji ogłoszono tzw. prawa Majowe, które prześladowały i wypędzały Żydów z domów w Rosji, Polsce, Rumunii i Galicji. W Rosji wybuchły inspirowane przez policję pogromy Żydów. Na Podolu zginęło 40 Żydów, 170 zostało rannych. Zniszczono 1250 żydowskich domostw. Prześladowania objęły ponad 15 tys. osób. W ten sposób carat zręcznie odwrócił uwagę publiczną od problemów wewnętrznych.
    W następnych latach zakazano w Rosji Żydom nabywać ziemię, uczyć się w gimnazjach i na uniwersytetach, oraz wprowadzono strefę osiadłości, poza którą nie wolno im było mieszkać, a w tej strefie ograniczono specjalnie zarobki. Nastąpiło silne ograniczenie praw dla Żydów. Zawód prawnika stał się dla Żydów niedostępny. Odebrano im prawa wyborcze do samorządów miejskich i ziemskich. W latach 90-tych wysiedlono wszystkich żydowskich kupców, rzemieślników, a nawet żołnierzy z guberni moskiewskiej.

W 1882 r. powstał w Charkowie i Odessie studencki ruch Młodzież Syjonu, który głosił program narodowego oswobodzenia Żydów przez utworzenie żydowskiego państwa w Palestynie.

W 1882 r. Rabbi Nathan Zevi Finkel otworzył w Slobodce na Litwie jesziwę. Przebywało w niej średnio około 300 studentów.

W 1882 r. w Niemczech odbył się pierwszy międzynarodowy kongres antysemicki w Dreźnie. Antysemicką Chrześcijańską Partię Socjalistyczną założył protestancki pastor Adolf Stocker. Antysemici znaleźli się w niemieckim parlamencie. Publikowane antysemickie książki rozprowadzano po innych krajach.
    W 1882 r. na Węgrzech oskarżono Żydów o popełnianie mordów rytualnych.

Pod koniec XIX wieku wielu Żydów, przeważnie skutkiem prześladowań, emigrowało z ziem polskich do Wiednia, Berlina, Francji i Ameryki. Ci, którzy nie mogli opłacić podróży zamorskiej, sprzedawali się agentom i odbywali bezpłatnie podróż w zamian za wieloletnią niewolniczą pracę w Ameryce. Tracili oni swoją jedność i łączność wspólnot kahalnych, i skupiali się teraz wokół ruchów, które zrodziły się wcześniej, a teraz zyskiwały nowych licznych zwolenników. Jednym z takich ruchów był chasydyzm, który mocno rozwijał się w Ameryce.

Wielka migracja Żydów w latach 1881-1914 (Copyright: Gedeon)

W 1882 r. w Stanach Zjednoczonych powstała pierwsza żydowska socjalistyczna organizacja Propaganda Verein.

W owym czasie wpływ Haskali powodował, że pisano w jidysz a nie w hebrajskim. Dzięki temu drukowane książki mogły być czytane przez większość Żydów. Język jidysz był powszechnie znany, natomiast hebrajski pozostawał językiem świętym, przeznaczonym do liturgii w synagodze. Wynikiem tego był rozkwit literatury żydowskiej w języku jidysz w drugiej połowie XIX wieku. Punktem szczytowym było pisarstwo Szolema Alejchema (1859-1916), Mendele Mojchera Sforima (1836-1917), Izaaka Lejba Pereca (1852-1915) i Szaloma Asza (1881-1957). Publikowano zbiory żydowskich pieśni, anegdot i dowcipów.

W 1882 r. Leon Pinsker (1812-1891) zaczął głosić pociechę pomiędzy Żydami. Opublikował on broszurę pod tytułem "Autoemancypacja" ("Auto-Emancipation"). Opisał on sytuację Żydów ze Wschodu, którzy doszli do przekonania, że emancypacja nie przyjdzie "z zewnątrz", a czekanie w nadziei, że otrzyma się ją w darze, było dla nich upokarzające i pozbawione godności. Była to jego odpowiedź na pogromy z 1881r., a zarazem radykalna odmowa asymilacji Żydów w europejskich narodach. Rodzący się ruch syjonistyczny stanowił odpowiedź na odmowę akceptacji Żydów wyrażającą się w antysemityzmie. Pinsker odegrał czołową rolę w ruchu Hovevei Zion. Szybko do Pinskera przyłączyli się Lilienblum, Levanda, Ruelf i inni.
    W 1882 r. Edmund Menahem Eisler wydał na Słowacji swoją książkę "Ein Zukunftsbild". Przedstawił w niej swoją wizję żydowskiego państwa, z hebrajskim jako językiem narodowym. Głosił on ideę nowoczesnego eksodusu z Europy, aby uniknąć konsekwencji narastającego antysemityzmu. Eisler napisał swoją książkę 17 lat przed Herzlem.

W 1882 r. do Paryża przyjechał Samuel Mohylewer, najpierw rabin w Radomiu, później w Białymstoku. Zdołał on namówić Barona Edmunda Rotschilda, aby zgodził się sfinansować pierwszy plan żydowskiej kolonizacji w Palestynie.

W 1882 r. w Palestynie powstały żydowskie kolonie: Żydzi rumuńscy osiedlili się obok Safadu (Rosh Pina) i obok Hajfy (Zichron Jaakow), natomiast Żydzi rosyjscy z Charkowa założyli Rishon LeZion. Ci żydowscy pionierzy byli zjednoczeni przez wspólne hasło: "Domie Jakuba powstań, a pójdziemy" (po hebrajsku: Beit Jaakow, lechu wenelech). Od początkowych liter tego hasła powstał skrót Bilu, który stał się nazwą ruchu osadników.
    Osadnicy z ruchu Bilu napotykali na liczne trudności i musieli walczyć z malarią, napadami Beduinów i wrogością innych żydowskich osadników, którzy do tej pory żyli głównie z tzw. "chałłuki", czyli datków od światowego żydowstwa. Nie podobał się im ruch Bilu, w którym powstały osady rolnicze, mające na celu osiągnąć pełną samowystarczalność w Palestynie. Z drwiną przezywano ich "bejły". Nowe osady przetrwały tylko dzięki interwencji finansowej Barona Edmonda de Rothschilda. Baronowi podobało się podejście pionierów z Bilu, dla których bardzo ważnymi były osiągane wyniki gospodarcze. W ten sposób żydowscy osadnicy zbierali doświadczenie, które miało zaowocować po latach. Baron Rotschild równocześnie finansował osady powstające pod jego patronatem. Te ostatnie jednak najbardziej liczyły na datki z jego strony, niż na własne wyniki gospodarcze. Na tym podłożu powstawały konflikty między ortodoksami a pionierami.

W 1883 r. M.L.Lilienblum (1843-1910) wydał broszurę "Odrodzenie narodu żydowskiego w świętym kraju swych ojców". Był on zwolennikiem Haskali, a jednocześnie propagatorem syjonizmu.

W 1883 r. we Lwowie powstała pierwsza żydowska organizacja nacjonalistyczna. Uważali oni, że konflikty pomiędzy Żydami a nie-Żydami skończą się dopiero wtedy, gdy większość narodu żydowskiego zamieszka we własnym państwie w Palestynie. Działali w kierunku przesiedlenia najbiedniejszej części ludności żydowskiej do Palestyny. Była to w przeważającej części ludność wiejska, co w przyszłości ułatwiło jej asymilację w warunkach życia w Palestynie.

W 1884 r. Bułgaria wprowadziła ustawodawstwo antyżydowskie. Wielu Żydów emigrowało do Anatolii w Turcji.
    W 1884 r. W Bułgarii rozpoczęto wydawać pierwszą gazetę w języku ladino - "La Alborada".

W 1884 r. Herman Aron (1845-1913) wynalazł w Niemczech licznik energii elektrycznej. Był również pionierem w bezprzewodowym telegrafie.

W 1885 r. w Palestynie powstała kolonia Gedara. Została ona założona dzięki wsparciu materialnemu i duchowemu mieszkającego już w Palestynie Żyda, Jechwela Michaela Pinesa.

Od 1885 r. Nathan Birnbaum (1864-1937) zaczął wydawać własną gazetę "Selbst-Emancipation". Nawoływał on do odnalezienia własnej żydowskiej tożsamości. W 1890 r. ukuł pojęcie "Syjonizm", aby w ten sposób odróżnić nowy ruch od ogólnych żydowskich dążeń i filantropijnych zabiegów.

W 1885 r. pierwszym żydowskim paarem został Lord Nathaniel Meyer Rothschild. Po długiej walce uzyskał prawo zasiadania w Izbie Lordów.
    W 1885 r. Samuel Montagu został wybrany do angielskiego parlamentu, w którym przebywał przez 15 lat. Lord Montagu był zamożnym żydowskim bankierem i filantropą. Współpracował przy tworzeniu systemu metrycznego (Weights and Measures Act).

W 1886 r. Dr. Sabato Morais założył w Nowym Jorku (USA) uczelnię rabiniczną Jewish Theological Seminary. Była to tradycyjna, konserwatywna i ortodoksyjna uczelnia rabiniczna.
    W 1886 r. w Nowym Jorku (USA) otworzono uczelnię talmudyczną Jeshiwa Etz Chaim. Była to pierwsza jesziwa w Stanach Zjednoczonych zajmująca się wyłącznie studiami Talmudu.

W 1886 r. w St. Petersburgu rozpoczęto wydawać pierwszą hebrajską gazetę w Rosji - "Ha-Yom".

W 1887 r. lord Samuel Montagu ufundował ortodoksyjną synagogę Federation, w Anglii.
    W 1887 r. rabbi Sabato Morais otworzył w Philadelphii (USA) uczelnię rabiniczną Jewish Theological Seminary Association. Uczelnia stała się centrum duchowym i edukacyjnym judaizmu konserwatywnego. W 1902 r. Seminarium zostało zreorganizowane pod nazwą Jewish Theological Seminary.

W 1887 r. Teodor Fritzsch założył w Niemczech wydawnictwo Hammer Publishing House, specjalizujące się w książkach antysemickich.

W 1888 r. w Stanach Zjednoczonych powstało żydowskie wydawnictwo Jewish Publication Society of America (JPS). Wydano setki pozycji literackich Graetza, Dubnowa, Barona ("History of the Jews") i Ginsburga ("Legends of the Jews"). Innymi publikowanymi autorami byli: Israel Zangwill, Leo Baeck, Cecil Roth, Jacob R. Marcus, oraz Louis Finkelstein.

W 1889 r. Żydzi uzyskali oficjalne prawo mieszkania w trzech miastach Finlandii: Helsinki, Turku i Vyborg. W Finlandii żyło około 1 tys. Żydów.

W 1889 r. rozpoczęło się żydowskie osadnictwo w Argentynie. W Buenos Aires osiedliło się 366 Żydów. Ideę osadnictwa w Argentynie popierał Baron de Hirsch.

W 1889 r. Asher Ginsberg (1856-1927) założył elitarne żydowskie stowarzyszenie Bnei Mosze (Synowie Mojżesza). Jego działacze dbali o wysoki poziom moralności narodu żydowskiego i starali się być kapłanami, wodzami Żydów. Założyli w Rosji i w Palestynie liczne szkoły, w tym szkołę dla dziewcząt w Jaffie. Założyli także kolonię żydowską Rechowot w Palestynie. Stowarzyszenie rozwiązało się w 1896 r.

Już w 1889 r. w koloniach żydowskich w Palestynie mieszkało około 4 tysiące Żydów. Ogółem liczbę Żydów żyjących w Palestynie w owym czasie ocenia się na około 45 tysięcy. Stanowili około 8% ogółu ludności Palestyny.

W 1891 roku ks. William E.Blackstone przedstawił prezydentowi Stanów Zjednoczonych, Benjaminowi Harrisowi, petycję nawołującą do międzynarodowej konferencji "w celu rozważenia roszczeń Izraelitów do Palestyny jako ich starożytnej ojczyzny". Między innym czytamy w niej: "Dlaczego ponownie nie oddać im Palestyny? Według Boskiego rozmieszczenia narodów jest to ich dom - nieprzenośna własność, z której zostali wypędzeni siłą..." Petycja została podpisana przez wiele wpływowych osobistości, łącznie z Johnem D. Rockefellerem.

W 1891 r. Baron de Hirsch założył Jewish Colonial Association. Baron Hirsch zdeponował na koncie organizacji 2 mln funtów, celem wsparcia osadnictwa rolniczego Żydów z Rosji i Europy Wschodniej. Osadnictwo miano realizować w różnych krajach na całym świecie. Ideę poparli Rothschildowie, Casselowie i Goldsmidowie.

W 1891 r. władce carskie w Rosji przymusowo przesiedliły Żydów (14 tys. rodzin) z Petersburga i okolic Moskwy do kilku guberni zachodnich i południowych (między innymi na ziemie polskie). Carat próbował się posłużyć rosyjskimi Żydami w celu rusyfikacji ziem polskich. Zabroniono przy tym Żydom nabywać ziemię i ograniczono dostęp do szkół. Nakazy i zakazy stopniowo tworzyły getto ekonomiczno-polityczne.
    W 1892 r. carskie władze w Rosji zamknęły słynną Volozhin Jeshiva. Rabbi Berlin i jego rodzina zostali wygnani.

W 1892 r. na terenach polskich powstała Polska Partia Socjalistyczna. Potem większe znaczenie zaczęła odgrywać Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL, lata 1893-1900) i Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR, 1898r.). Środowiska socjalistyczne głosiły idee rewolucji światowej, obiecując nie tylko zniesienie różnic klasowych, ale także zakończenie konfliktów o charakterze narodowościowym. Niektórzy Żydzi zaangażowali się w tą działalność w ruchu robotniczym - Róża Luksemburg (1871-1919), Jan Tyszka (Leon Jogiches, 1867-1919), Paweł Akselrod (1850-1928) i Lejb Bronsztejn (Lew Trocki, 1879-1940).

W 1892 r. hebrajski pisarz Elhanan Lewinsky (1857-1910) napisał w Rosji syjonistyczną opowieść "Podróż do Ziemi Izraela w 2040 roku". Popierał on rosyjskich syjonistów.

W 1892 r. Dawid Schwartz wynalazł na Węgrzech sterowiec. Podczas próby lotu zginął w wypadku. Jego patent posłużył do stworzenia niemieckiego Zeppelina.

W 1892 r. władze carskie na ziemiach polskich podjudziły strajkujących robotników w Łodzi, i przemieniły strajk w zamieszki antyżydowskie. Do Łodzi przybywali okoliczni polscy chłopi, aby ukarać Żydów za działania wrogie Kościołowi Katolickiemu.
    Zajścia ta położyły kres nadziejom Żydów na asymilację w polskim społeczeństwie. Coraz większą popularnością cieszyły się organizacje syjonistyczne i socjalistyczne.

W 1892 r. w Stanach Zjednoczonych powstała żydowska organizacja robotnicza Arbeiter Bing. Organizacja zajmowała się działalnością socjalną, szkołami i cmentarzami.

W 1893 r. w Galicji (polskie ziemie pod zaborem austriackim) wzrosły nastroje antyżydowskie. Żydzi zostali potraktowani jako "kozioł ofiarny" na wszystkich liniach napięć społecznych - w konfliktach narodowych i religijnych pomiędzy Polakami, Rusinami i Austriakami, katolikami, prawosławnymi i unitami.
    W tych warunkach obradował w 1893 r. kongres katolicki, który skutecznie podgrzał antyżydowskie nastroje w Galicji. Twierdzono, że Żydzi rozpijają polskich chłopów, a żydowscy lichwiarze doprowadzają ich do bankructwa. Rzekomo Żydzi czynili to współdziałając z austriackimi władzami. W ten sposób walkę narodowościowo-polityczną skupiono na Żydach, których poświęcono.

W 1893 r. w Krakowie (ziemie polskie, zabór austriacki) powstała nacjonalistyczna Ogólnoaustriacka Żydowska Partia Narodowa. Wraz z innymi grupami nacjonalistów żydowskich dążyli do uzyskania równouprawnienia z innymi narodami w Galicji i w całym cesarstwie Habsburgów. Dodatkowo zadali narodowej autonomii.

W 1893 r. Hannah Salomon (1858-1942) założyła w USA Narodową Radę Żydowskich Kobiet (The National Council of Jewish Women). W 1904 r. rada przekształciła się Międzynarodową Radę Żydowskich Kobiet.

W latach 1894-1898 liczba potrzebujących wsparcia w zaborze rosyjskim wzrosła prawie o jedną trzecią. Działalność dobroczynna gmin bardzo prędko osiągnęła granice swoich możliwości. Biedni Żydzi dostawali zapomogi na religijne święta, aby mogli je obchodzić w odpowiedni sposób. Niezamożne panny dostawały posag. Dodatkową pomoc udzielano podczas srogich zim, lub w przypadku chorób i wypadków. System pomocy nie był jednak wystarczający. Nawet zaangażowanie się pojedynczych bogatych Żydów niewiele pomagało. Z czasem, stopniowo zaczęły powstawać chewry chasydzkiego proletariatu (towarzystwa, spółdzielnie i stowarzyszenia), które organizowały wzajemną pomoc i samopomoc. Ważną rolę odgrywały kasy pożyczkowe spółdzielni rzemieślniczych i drobnych kupców. Najważniejszą organizacją było Towarzystwo Wspierania Rzemiosła i Rolnictwa wśród Żydów w Rosji (od 1921 r. nazwane "Obszczerstwo Razprostranienija Truda" - ORT).

W latach 1894-1906 wybuchła tzw. "sprawa Dreyfusa". Alfred Dreyfus (Żyd) był kapitanem w Ministerstwie Wojny armii francuskiej. W 1894r. oskarżono go o szpiegostwo na rzecz Niemiec, a po wyroku sądu wojennego zesłano go do francuskiej kolonii karnej na wyspie Diabła, w Gujanie Francuskiej. Gdy później wyszło, że był niewinny, fakt ten został zatajony przez wyższe władze wojskowe Francji. Dreyfus został ostatecznie oczyszczony z zarzutów i w 1906 r. przywrócony do swego stopnia oficerskiego. Był to jednak wyraźny znak dla Żydów, że nigdy nie zdołają się zasymilować z chrześcijanami, i zawsze będą odrębni narodowo od nich.

W 1895 r. zawiązał się w Bukareszcie, stolicy Rumunii, Sojusz Antysemicki. Wstąpiło do niego wielu wpływowych Rumunów, w tym członkowie rządu. Celem tej tajnej organizacji było wyparcie Żydów z życia gospodarczego i przyspieszenie ich emigracji. Posługiwano się w tym celu bezwzględną agitacją religijną, podjudzając antagonizmy wyznaniowe i narodowościowe.

W 1895 r. w Bostonie (USA) powstała pierwsza żydowska organizacja dobroczynna - Federation of Jewish Charities.

W 1896 r. Abraham Cahan rozpoczął wydawanie w Nowym Jorku (USA) gazety jidish - "Jewish Daily Forward".

Po wstrząsie wywołanym przez proces Dreyfusa, w 1896 r. wiedeński pisarz i publicysta Theodor Herzl (1860-1904) opublikował artykuł pod tytułem "Państwo żydowskie" ("Der Judenstaat"). Bez głębszej znajomości wcześniejszego ruchu syjonistycznego, przekonał on wszystkich, że właśnie znaleziono rozwiązanie "kwestii żydowskiej", co doprowadziło do narodzenia się ruchu politycznego Syjonizmu, zachęcającego Izraelitów do powrotu do Palestyny. Herzl widział rozwiązanie problemu żydowskiego tylko poprzez utworzenie odrębnego państwa żydowskiego na Ziemi Izraela. Przedstawił on plan autonomicznego państwa żydowskiego pod feudalnym zwierzchnictwem państwa tureckiego.
    Idea syjonizmu znalazła wielki oddźwięk w żydowskich masach emigrantów uciekających przed pogromami z Rosji. Będący między nimi socjaliści, widzieli w tej idei szansę stworzenia państwa żydowskiego wolnego od dominacji religii, eksploatacji ekonomicznej i przekleństwa antysemityzmu. Natomiast w zachodniej Europie, Syjonizm nie znajdywał większego posłuchu. Program Herzla odrzucili żydowscy filantropi, Baron Maurice de Hirsch i Rotszyldowie.

W 1896 r. Rabbi Joseph Hurwitz założył uczelnię rabiniczną w Nowardok na Białorusi. Studiowano tam Kabałę i popierano ascetyzm.

W 1896 r. Otto Lilienthal wynalazł w Niemczech maszynę wznoszącą się w powietrze. Zginął w wypadku przy próbie lotu.

W 1896 r. w Stanach Zjednoczonych powstała pierwsza żydowska organizacja weteranów wojennych - Hebrew Union Veterans Organization.

W 1897 r. Rabbi Isaac Elhanan otworzył w Nowym Jorku (USA) ortodoksyjną uczelnię rabiniczną. Później otworzono przy niej świecki żydowski uniwersytet i uczelnię medyczną.

W 1897 r. Theodor Herzl rozpoczął wydawać w Wiedniu (Austria) pierwszą gazetę syjonistyczną "Die Welt" ("Świat"). Gazeta propagowała ideę syjonizmu i sprzeciwiała się antysemityzmowi. Razem z Herzlem redagowali ją Martin Buber i Nahum Sokolow.

W sierpniu 1897 r. odbył się Pierwszy Kongres Syjonistyczny w Bazylei, z udziałem 200 delegatów. Zorganizowali go Theodor Herzl i Max Nordau. Kongres skupił wielu zwolenników poglądów Teodora Herzla. Powstała Organizacja Syjonistyczna w celu prowadzenia akcji osiedleńczej w Palestynie. Podczas I Kongresu Syjonistów uchwalono "Program Bazylejski". Obiecano narodowi żydowskiemu utworzenie ojczyzny w Palestynie. Dokonano wyboru flagi i hymnu państwowego w celu prowadzenia akcji osiedleńczej w ojczyźnie Żydów w Palestynie. Od tego momentu delegacje gmin żydowskich z całego świata rozpoczęły praktyczne działania, pobudzające masy żydowskie do emigracji. Poczyniono także starania, które miały na celu przekonać mocarstwa europejskie, by poparły ideę stworzenia państwa żydowskiego na Ziemi Izraela, która wówczas znajdowała się pod panowaniem tureckim. Rozszerzono również pomoc dla istniejących w tym kraju żydowskich osad rolniczych, co stało się zachętą do dalszej imigracji.
    Tak więc w miejsce dotychczasowego biernego oczekiwania na nadejście Mesjasza, który miałby ponownie zaprowadzić naród żydowski do legendarnej Ziemi Obiecanej - kraju dobrobytu i wiecznej szczęśliwości - część elit żydowskich wzięła sprawy zorganizowania swego narodowego państwa we własne ręce.

W 1897 r. w Wilnie powstał Ogólnożydowski Związek Robotniczy Litwy, Polski i Rosji ("Algemajner jidiszer Arbeterbund"), zwany w skrócie Bund. W ten sposób Wilno stało się centrum żydowskiego ruchu socjalistycznego. Z tutejszego seminarium rabinackiego, popularyzującego idee oświecenia (Haskali), wyszli między innymi socjaliści Aron Samuel Libermann i Aaron Zundelewicz. Do żydowskiego środowiska robotniczego przemawiano w jidysz. Stopniowo Bund przekształcił się w masową żydowską organizację o charakterze robotniczym.
    Nie przypadkiem Organizacja Syjonistyczna i Bund powstały w tym samym roku. Obie wyciągnęły radykalne wnioski z XIX-wiecznego kryzysu żydowskiej tożsamości, i doszły do przekonania, że jedynym wyjściem jest aktywne działanie w celu osiągnięcia zbawienia. Socjalizm i Syjonizm były żydowską odpowiedzią na brak nadejścia Mesjasza. Mimo wszelkich różnic celów i dróg, wspólny punkt wyjścia ("żydowska nędza") umożliwiał skrajnym orientacjom współpracę w różnych kwestiach.
    Bardzo szybko pojawiły się różnice poglądów w ruchu syjonistycznym. Zachodnioeuropejscy syjoniści z Herzlem na czele uważali za najważniejszą pracę polityczną, dyplomatyczne rokowania i zabezpieczenie przez międzynarodowe prawo istnienia żydowskiego państwa, leżącego niekoniecznie w Palestynie. Natomiast Żydzi ze wschodniej Europy za najważniejszą uważali szybką i praktyczną pomoc dla biednej i zagrożonej żydowskiej ludności, która mieszkała oraz przybywała do Palestyny. To zasiedlanie ziemi palestyńskiej miało się przerodzić w przyszły ustrój sprawiedliwości społecznej. Centrum ruchu osiedlania Żydów mogła być dla nich wyłącznie Ziemia Izraela. Zwracali przy tym uwagę, na konieczność niesienie pomocy ludności żydowskiej mieszkającej we wschodniej Europie.

Pod koniec XIX w. w państwie carskim mieszkała połowa światowej populacji Żydów. Według spisu ludności z 1897 r., w Imperium Rosyjskim żyło 5,2 miliona Żydów, z czego w strefach osiedlenia 4,9 miliona. W samym tylko Królestwie Kongresowym mieszkało 1,3 miliona Żydów, czyli 14 % ludności. Pod koniec XIX wieku liczba ludności żydowskiej w Łodzi zbliżyła się do 100 tys. osób. Na ziemiach polskich liczba ludności żydowskiej wzrosła od początku stulecia ośmiokrotnie, wzrost ten byłby jeszcze większy gdyby nie nasilająca się od 1881 r. emigracja zamorska. Handel stawał się wówczas najważniejszym źródłem dochodów Żydów, podczas gdy jeszcze sto lat wcześniej wyprzedzało go rzemiosło. Szczególnie mocno kontrolowali handel zbożem, futrami i skora. Zaczynali przy tym dominować nieliczni wielcy przedsiębiorcy handlowi. Duże znaczenie mieli bankierzy, skupieni głownie w Warszawie. W mniejszych miastach funkcjonowali liczni właściciele kantorów i kredytodawcy, którzy byli jednak ubodzy i nie mieli większych wpływów. Rzemieślnicy cierpieli niedostatek. Miasto Łódź zaczęło odgrywać coraz większą rolę gospodarczą i finansową. Żydzi zatrudniali w tutejszych zakładach głownie Żydów. Przedsiębiorcy żydowscy ściśle powiązali się z żydowskim kapitałem bankowym i handlowym, dzięki czemu mogli pokryć olbrzymie zapotrzebowanie na pieniądz, którego brakowało większości Żydów w dobie uprzemysłowienia. Największym żydowskim przedsiębiorcą w Łodzi był Poznański, który działał w przemyśle tekstylnym. W przemyśle cukrowniczym działali Epstein, Kronenberg i inne rody z Warszawy. W transporcie kolejowym działali Polakow i Bloch. Pomimo tego, ubożenie żydowskich mas postępowało w zastraszającym tempie. Pod koniec stulecia ponad 50 % ludności żydowskiej pozostawało bez stałego zatrudnienia.
    Największemu powiększeniu uległa gmina warszawska. Stolica była centrum ruchu asymilatorskiego. Współcześni doskonale orientowali się, że Warszawa jest miastem wielkich kontrastów, Obok potężnej, mieszkającej w pałacach finansjery, w strasznej ciasnocie gnieździły się rzesze chasydów. Utrzymywali oni około 200 własnych domów modlitwy, prowadzonych przez wyznawców wszystkich możliwych dynastii chasydzkich. Najbardziej wpływowy był Gerer Rebe, Icchak Majer Alter z Góry Kalwarii, rezydujący przy ulicy Chmielnej. Licznych zwolenników miały też inne dwory, m.in. pochodzące od Icchaka z Warki, Izraela z Kozienic, Icchaka z Przysuchy i Mendla z Kocka. Warszawskim rabinatem kierowali jednak misnagedzi, chętnie zawierający kompromisy z wpływowymi cały czas w Dozorze Bóżniczym postępowcami. Żydowskie społeczeństwo Warszawy było mocno zróżnicowane pod względem majątkowym, większość z nich pracowało w handlu oraz rzemiośle.

W 1897 r. Marcus Samuel Bearstead założył w Londynie (Anglia) firmę przemysłowo-handlową zajmującą się paliwami - "Shell" Transport and Trading Company Ltd.

W sierpniu 1898 r. odbył się w Bazylei Drugi Kongres Syjonistyczny. Kongres położył fundamenty pod utworzenie Jewish Colonial Trust, które miało być finansowym ramieniem Organizacji Syjonistycznej realizując projekty gospodarcze w Palestynie.

W 1898 r. poczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej w US Army służyło 5 tys. Żydów.

W 1898 r. w Stanach Zjednoczonych powstała Union of Orthodox Jewish Congregations of America. Jest to największa organizacja ortodoksyjnej synagogi w USA.

Pod koniec XIX wieku jedynie Rosja i Rumunia odmawiały w Europie równych praw Żydom.

W 1898 r. w 33 różnych miejscowościach Galicji Zachodniej wybuchły rozruchy antyżydowskie spowodowane przez agitację Stronnictwa Ludowego, kierowanego przez księdza Stanisława Stojałowskiego.

W 1899 r. w Czechach oskarżono Żyda, Leopolda Hilsnera, o mord rytualny, żeby wykorzystać krew podczas święta Pesach. Sąd skazał Hilsnera na śmierć. Wyrok następnie zamieniono na karę dożywotniego pozbawienia wolności. W 1918 r. Hilsnera ostatecznie ułaskawiono. (W 1961 r. brat zamordowanej dziewczyny przyznał się do morderstwa, gdyż nie chciał płacić na jej posag)
    W latach 1867-1914 w monarchii austro-węgierskiej odbyło się dwanaście procesów o mord rytualny. Tylko jeden zakończył się orzeczeniem winy.

W sierpniu 1899 r. odbył się w Bazylei Trzeci Kongres Syjonistyczny. Zdecydowano, że fundusze Jewish Colonial Trust mogą być wydawane jedynie w Palestynie i Syrii.

Podczas wojny burskiej (1899-1902) w Południowej Afryce żyło około 25 tys. Żydów. Największe skupiska znajdowały się w Pretorii, Durbanie i Johannesburgu.

W 1900 r. Żydzi po raz pierwszy mogli wystawić swojego kandydata na posła w wyborach do austriackiego parlamentu.

W sierpniu 1900 r. odbył się w Londynie Czwarty Kongres Syjonistyczny. Głównym tematem obrad była sytuacja rumuńskich Żydów, których tysiące uciekały przed prześladowaniami z Rumunii.

W 1900 r. w USA było milion Żydów, a do 1914 r. przybyło jeszcze 1,3 miliona. Nowy Jork z milionem żydowskich mieszkańców był zdecydowanie największym skupiskiem Żydów na świecie.

W 1901 r. w Niemczech powstało Stowarzyszenie Pomocy Niemieckim Żydom (Hilsvereinder Deutschen Juden). Celem działalności była pomoc żydowskim imigrantom ze Wschodniej Europy w imigracji do Niemiec.

W latach 1901-1905 Dr. Isadore Singer opracował "Encyklopedię Żydowską" w Filadelfii (USA).

W 1901 r. Theodore Herzl spotkał się z Sułtanem Imperium Otomańskiego. Rozmowy dotyczyły utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie, zakończyły się jednak porażką.

W grudniu 1901 r. odbył się w Bazylei Piąty Kongres Syjonistyczny. Kongres utworzył Keren Kayemeth Lelsrael (Jewish National Fund - Żydowski Fundusz Narodowy), który gromadził finanse na wykup ziemi w Palestynie.

Pod koniec XIX wieku dzięki wysiłkom takich ludzi, jak Eliezer ben Yehuda (1857-1922), miało miejsce wielkie odrodzenie hebrajskiego jako języka mówionego. Stworzono nowe formy wyrazowe, by dostosować język do nowoczesnego życia i terminologii. Rozpoczęto pisanie tekstów naukowych i czasopism (w tym tygodnika "Hacwi") w języku "iwrit" (nowoczesny hebrajski).
    W 1902 r. w Jerozolimie było już 10 żydowskich rodzin mówiących po hebrajsku. Stopniowo odradzał się umarły język hebrajski, aż stał się językiem całego społeczeństwa.

W 1902 r. Jewish National Fund utworzył zależny od siebie The Anglo-Palestine Company Ltd. (po powstaniu państwa Izrael został przekształcony w Bank Leumi le-Israel), który był finansowym ramieniem Organizacji Syjonistycznej. Swoją działalność rozpoczął z kapitałem początkowym 2 mln funtów szterlingów.

W 1902 r. powstała w Wilnie syjonistyczna organizacja Mizrachi. Syjonizm miał obronić jedność narodu żydowskiego przed upadkiem wiary, emancypacją i asymilacją. Wierzono, że jeśli Żydzi sami rozpoczną powrót do Ziemi Izraela to Bóg im pomoże. Jednym z założycieli Mizrachi był Rabbi Isaac Jacob Reines (1839-1915).

W 1902 r. rosyjscy Żydzi utworzyli w Stanach Zjednoczonych Stowarzyszenie Pomocy Hebrajskim Imigrantom.

W latach 1902-1914 Światowa Organizacja Syjonistyczna utworzyła 29 osad żydowskich w Palestynie.

W 1903 r. w Rosji carska policja dostarczyła antysemitom nowych argumentów do wszczęcia kampanii nienawiści przeciwko Żydom. Opublikowano rzekome Protokoły Mędrców Syjonu. Wybuchła rzeź w Kiszyniowie, w której zginęło 47 Żydów. Zniszczono 700 domów. W następnych pogromach zginęło ponad 500 Żydów. Pogromy w Rosji trwały do 1907 r. Wtedy wielu Izraelitów uciekło z Rosji do Palestyny i Ameryki. W latach 1903-1907 500 tys. Żydów opuściło Rosję. 90% z nich udało się do Stanów Zjednoczonych.

W 1903 r. w Londynie (Wielka Brytania) odbył się Kongres Socjal-Demokratów. Od kongresu odłączył się Bund. Włodzimierz Lenin stanął na czele Bolszewików (większość), a George Plekhanov stanął na czele Menszewików (mniejszość). Menszewicy zrzeszali licznych Żydów, w tym Julius Martov, Rafael Abramowitz (Rein), i Fiodor Ilyich Dan (Gurvich).
    W 1903 r. Lenin napisał w rosyjskiej gazecie "Iskra": "żydowska kwestia może być rozwiązana w jedyny sposób: asymilacja lub getto... Idea żydowskiej przynależności państwowej stoi w sprzeczności z interesem żydowskiego proletariatu."

W 1903 roku brytyjski sekretarz stanu dla kolonii, Joseph Chamberlain (1836-1914) zaproponował Theodorowi Herzlowi możliwość żydowskiego osadnictwa w Ugandzie, we wschodniej Afryce.

W 1903 roku odbył się Szósty Kongres Syjonistyczny w Bazylei, w Szwajcarii. Głównym tematem dyskusji był kontrowersyjny "Projekt Uganda", który podzielił ruch syjonistyczny na dwa obozy.

W 1904 r. Theodor Herzl spotkał się z papieżem Piusem X, przedstawiając ideę Syjonizmu. Papież zdecydowania odrzucił pomysł, że Jerozolima może znajdować się w żydowskich rękach.

------- Druga Aliyah -------

W latach 1904-1913 do Palestyny przybyła druga fala emigracji żydowskiej. W tej drugiej aliyi przeważali zwolennicy socjalistyczno-syjonistycznych ideologii z Europy Wschodniej, którzy po klęsce rewolucji w 1905 r. i po kolejnej fali pogromów, pochwycili teraz ideę państwa żydowskiego stworzoną przez Herzla. W drugiej aliyi do Palestyny przybyło około 40 tys. Żydów. Owi pionierzy (hebr. "chalucim") zakładali wspólnoty rolnicze, rekultywowali błota Hula, Pustynię Judzką i nadmorski pas wydm. Założyli nadmorskie miasto Tel Awiw i sieć małych osad rolniczych, do których obrony przed rosnącą agresją Arabów zorganizowali uzbrojone grupy samoobrony (Haszomer).
    W 1905 r. w Jaffie otworzono pierwsze gimnazjum hebrajskie.

W 1905 roku odbył się Siódmy Kongres Syjonistyczny w Bazylei, w Szwajcarii. Potwierdzono "Plan Bazylejski" przewidujący utworzenie państwa żydowskiego w Ziemi Izraela.

W 1905 r. Leo Baeck opublikował "Esencję Judaizmu", w której zawarł narodowe i duchowe aspekty judaizmu.

W 1905 r. żydowscy socjaliści wzięli liczny udział w rewolucji w Rosji. Nastąpił wówczas upadek potęgi monarchii carów.
    Wielu żydowskich intelektualistów wiązało swoje nadzieje z rewolucją, że dopomoże ona w poprawie warunków narodowych Żydów w Rosji. Powstał wtedy w Wilnie (Litwa) Związek na rzecz Uzyskania Pełni Praw Narodu Żydowskiego w Rosji, grupujący różne liberalne grupy. Na czele stanął Maxim Vinaver. Gdy uzyskano prawa wyborcze, na pierwszy plan wysunęły się zadania narodowej autonomii i powstanie wszechżydowskiego zgromadzenia narodowego. Żydzi otrzymali prawo uczestniczenia w pierwszych wyborach do Dumy. Po wyborach do Dumy w 1906 r., organizacja rozpadła się. Na ostatniej konwencji nastąpił silny spór z syjonistami, których reprezentował Wladimir Jabotinsky i Simon Dubnow.
    Pomimo tego, nastroje antyżydowskie w Rosji silnie narastały. Podczas rewolucji doszło do pogromów ludności żydowskiej. W kwietniu 1905 r. w pogromie w Białymstoku zginęło 15 Żydów. W październiku doszło do 50 większych pogromów w całej Rosji, podczas których setki Żydów zginęły, a tysiące zostały ranne. Zniszczono 50 tys. żydowskich domów oraz sklepów. Okres ten nazwano "czarnym tygodniem" w historii rosyjskich Żydów.
    Pogromy w Rosji dały nowy impuls dla imigracji. W ciągu jednego roku z Rosji wyjechało 200 tys. Żydów, kierujących się na zachód i do Palestyny.

Podczas walk rewolucyjnych w Łodzi w 1905 r., żydowscy robotnicy stanęli na barykadach razem z polskimi robotnikami. Stopień zaangażowania się Żydów w ruchu robotniczym można zauważyć w fakcie, że liczba ofiar żydowskich przewyższała liczbę ofiar polskich.

W 1905 roku rosyjski marksista Ber Borochow (1881-1917) ogłosił główne cele działalności żydowskiej partii robotniczej Poalei Zion (Robotnicy Syjonu). Była to socjalistyczna partia realizująca cele syjonistyczne. Borochow twierdził, że w odrodzonym państwie żydowskim będzie prowadzona walka klas, a sojusznikiem dla żydowskiej klasy robotniczej będzie arabski proletariat.

W 1906 r. powstała marksistowsko-socjaldemokratyczna Żydowska Socjalistyczna Partia Robotnicza, która znajdowała się pod silnym wpływem rosyjskich działaczy rewolucyjnych. ŻSPR walczyła o rozwiązanie "kwestii narodowej" w diasporze poprzez uzyskanie terytorialnej autonomii. Pragnęli odnowy instytucji samorządowych, takich jak kahały i sejm, dlatego nazywano ich "sejmistami".
    W 1906r. powstała żydowska Partia Ludowa, wyrażająca pragnienie uzyskania narodowej autonomii i uznania Żydów za mniejszość narodową kraju, w którym pragnęli żyć.

W 1906 r. w USA powstał Amerykański Komitet Żydowski (American Jewish Committee, AJC), najstarsza z amerykańskich organizacji społecznych. Został założony w reakcji na serię pogromów w Rosji carskiej. Przez wiele lat była to po prostu rada około pięćdziesięciu działaczy, nagłaśniających problemy polityczno-społeczne kongregacji żydowskich. Jego celem była ochrona praw wszystkich Żydów na świecie i niesienie pomocy ofiarom prześladowań. Jednym z założycieli AJC był Rabbi Cyrus Adler (1863-1940), który również założył Stowarzyszenie Historyczne Żydów Ameryki. Pozostałymi fundatorami byli: Louis Marshall i Jacob H. Schiff.

W 1906 r. w Jerozolimie otworzono Akademię Sztuki Bezalel. Fundatorem był Boris Schatz (1867-1932). W szkole ponad tysiąc studentów zgłębiało architekturę, malarstwo i sztukę.

W 1906 r. Wasserman (1866-1925) opracował w Niemczech test do wykrywania syfilisu.

W 1907 r. Albert Abraham Michelson otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki. Nagrodę otrzymał za skonstruowanie precyzyjnej aparatury optycznej (m.in. interferometrów) oraz dokonane przy jej użyciu badania w dziedzinie spektroskopii i metrologii. Wyniki jego badań stały się doświadczalną podstawą teorii względności.

Różnorodne przejawy aktywności politycznej Żydów, potwierdzają wzrost świadomości wspólnych interesów politycznych wszystkich Żydów. Osiągnięto polityczną mobilizację licznych odłamów żydowskiego społeczeństwa.
    W Stanach Zjednoczonych Adolph Ochs (1858-1935) wydawał wówczas znaną liberalną gazetę "The New York Times", z której uczynił najlepszą gazetę w USA. Od 1935 r. gazeta zarządzana przez rodzinę Sulzbergerów.
    Alfred Stieglitz (1864-1946) wydawał w USA znany magazyn fotograficzny "The Camera".

W 1907 r. Rabbi Stephen Samuel Wise (1874-1949) założył w Nowym Jorku (USA) Wolną Synagogę. Opowiadał się za wolnym dostępem do pulpitu w synagodze.

W 1907 roku odbył się Ósmy Kongres Syjonistyczny w Hadze, w Holandii. Na Kongresie zaproponowano przyjęcie syjonizmu syntetycznego, który godził sprzeczające się z sobą frakcje w ruchu syjonistycznym.

W 1907 r. w Rumunii wybuchło powstanie chłopskie. Antysemicka agitacja skierowała gniew chłopów przeciwko Żydom, których oskarżono o sprowadzenie głodu i nędzy.

W 1907 roku w Jaffie została założona tajna organizacja żydowska Bar-Giora, której celem była obrona żydowskich osad rolniczych. W dwa lata później została zreorganizowana w HaShomer.

W 1908 r. odbyła się w Czerniowcach w Rosji, światowa konferencja jidysz, zorganizowana przez Natana Birnbauma. Język jidysz przeżywał swój renesans. Coraz więcej Żydów w Polsce i Rosji uświadamiało sobie, że są jednym narodem. W tym samym czasie, na zachodzie, większość Żydów zaprzeczała temu i silnie asymilowała się.

W 1908 r. Alfred P. Shultz wydał w Stanach Zjednoczonych antysemicką rasistowską książkę "Race or Mongrel".

    W latach 1908-1909 do Palestyny przybyła druga fala (po ruchu Bilu z 1882 r.) żydowskich osadników z Rosji. Przybywali oni pod wspólnym hasłem "Kibusz Haawoda" ("Zdobyć pracę") i z wielką energią zabrali się do zakładania nowych kolonii. Równocześnie do Palestyny przybywała druga fala żydowskich imigrantów z Jemenu (1908-1914). Organizacja Syjonistów pomogła im w osiedlaniu się w żydowskich koloniach.
    W 1908 r. otworzono w Jaffie Biuro Palestyny. Biuro spełniało bardzo ważną rolę w rozwoju osadnictwa żydowskiego w Palestynie. Za jej pośrednictwem założono Palestine Land Development Company (Urząd Rozwoju Ziemi Palestyńskiej). Na jego czele stanęli Otto Warburg i Arthur Ruppin, z sekretarzem dr Jakubem Thonem. Kampania pomagała przy założeniu osad Nahalal, Tel Yosef, Ein Harod i pierwszego kibbucu Degania. Wiele pracy włożono w rekultywację Równiny Sharon i osuszenie Doliny Hula.
    W 1908 r. w Palestynie rozpoczęto wydawanie encyklopedycznego słownika hebrajskiego "Thesaurus totius hebraitatis". Przy jego tworzeniu pracował Eliezer Ben Yehuda Perlman (1858-1922).

W latach 1909-1910 polscy nacjonaliści ogłosili bojkot żydowskich towarów.

W 1909 r. Żydzi założyli na wydmach na północ od Jaffy nową osadę, której rok później nadano nazwę Tel Aviv. Początkowo osada liczyła zaledwie 60 domów. Cała operacja była przeprowadzona przy finansowym wsparciu Jewish National Fund. Pierwszym burmistrzem Tel Avivu (lata 1911-1936) był Meir Dizengoff.
    W 1909 r. w Kfar Tabor założono żydowską organizację samoobrony HaShomer (Strażnik), której celem była obrona żydowskich osad rolniczych. Jej założycielami byli Itzchak Ben-Zwi, Israel Giladi, Israel Shochat i Aleksander Zeid.

W 1909 roku odbył się Dziewiąty Kongres Syjonistyczny w Hamburgu, w Niemczech. Delegaci postanowili zakładać nowe osady w Palestynie oparte na modelu spółdzielni rolniczych.

Na przełomie XIX i XX wieku liczni żydowscy emigranci przybywali z Galicji na Węgry. Pomagali oni węgierskiej szlachcie tworzyć nowoczesne rolnictwo i rozwijać interesy finansowe. Bogaci kupcy współdziałali z żydowskimi kupcami z Wiednia i Frankfurtu. Stopniowo, najbogatsi węgierscy Żydzi gromadzili się w Budapeszcie. W 1910 r. Żydzi stanowili tam 25 % ludności. Powstała burżuazyjna elita finansjery, niezależna od arystokracji. Niektórzy Żydzi zdobyli w Budapeszcie nawet szlachectwo, fotel deputowanego lub tytuł barona. A najbogatsi spośród nich, przenosili się dalej, do Wiednia.

W 1910 r. z Ukrainy wypędzono 1.200 żydowskich rodzin.

W 1910 r. Werner Sombart opublikował w Niemczech rozprawę naukową o złym kapitaliźmie i działalności żydowskiej z tym związanej.

W 1910 roku nad jeziorem Galilejskim założono kibuc Umm Juni, który niespełna rok później zmienił nazwę na Degania. Jednym z fundatorów kibucu był Aaron David Gordon (1856-1922). Zapoczątkował on ruch kibucowy.

W 1910 r. w Stanach Zjednoczonych założono pierwszą szkołę jidysz.

W 1910 r. Kazimierz Funk odkrył witaminy w Lister Institute w Londynie (Wielka Brytania).

W 1911 r. w Galicji działało 103 związków i 13 organizacji młodzieżowych syjonistów, zrzeszających 10 tys. członków.
    W 1911 roku odbył się Dziesiąty Kongres Syjonistyczny w Bazylei, w Szwajcarii. Po raz pierwszy sesje odbywały się w języku hebrajskim.

W 1911 r. w Rosji, w Kijowie, oskarżono Żyda (Mendela Beillisa) o zamordowanie chrześcijańskiego chłopca, by użyć jego krwi do produkcji macy. Po długim procesie i licznych incydentach, sąd przysięgłych uniewinnił Mednela.
    Pogromy ogarnęły jednak prawie całą Rosję. W Drohobyczu w Galicji zabito 28 Żydów. W tym okresie wypędzono i przesiedlono dziesiątki tysięcy ludzi. W antyżydowskich zajściach wsławiły się tzw. "czarne sotnie".

W 1911 r. w Paryżu zawiązała się tajna arabska organizacja nazwana al-Fatah (Młodzież Arabska). W ten sposób budziła się arabska świadomość narodowa, budowana głównie na opozycji wobec obecności Żydów w Palestynie.

W 1912 r. wmurowano w Hajfie kamień węgielny pod budynek żydowskiego ośrodka naukowego Technion. Miał on na celu kształcenie nowych kadr naukowych i technicznych dla Palestyny. Uniwersytet został uruchomiony dzięki znaczącej pomocy finansowej od Żydów z Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych. Po długich sporach uznano hebrajski jako język wykładowy na uczelni (1913 r.).

W 1912 r. w niemieckim parlamencie (Reichstag) na 100 posłów 12 było Żydami.

W 1912 r. w USA powstała żydowska kobieca organizacja Hadassah. Założyła ją węgierska żydówka Henrietta Szold (1860-1945). Koncentrowała ona swoje wysiłki na stworzeniu w Palestynie wzorowego systemu opieki zdrowotnej. W okresie nazizmu w Europie, Hadassah uratowała wiele żydowskich dzieci i liczną młodzież.

W 1912 r. w Katowicach połączyli się przedstawiciele ortodoksji i kierunków chasydzkich przeciwko syjonizmowi. Powstało Aqudas Israel ("Zjednoczenie Izraela"). Uważali oni, że przedwczesne utworzenie żydowskiego państwa przez świecki ruch będzie bluźnierstwem wobec Boga. Jednym z liderów Aqudas Israel był rabbi Hayim Ozer Grodzenski (1863-1940).

W 1912 r. w Rosji utworzono Biuro Polityczne, które utrzymywało stałą łączność z żydowskimi posłami do Dumy. Obok niego działało biuro informacyjne, zbierające pełną dokumentację o warunkach życia Żydów na terenie imperium rosyjskiego. W oparciu o te dane, posłowie występowali z apelami do władz i do rady ministrów. Było to niezwykle ważne w obliczu toczących się działań wojennych i licznych wystąpień antyżydowskich.

W 1913 r. Rabin Solomon Schechter (1847-1915) założył w USA Zjednoczoną Synagogę Ameryki. Schechter był twórcą amerykańskiego ruchu konserwatywnego. Założył w Nowym Jorku Jewish Theological Seminary. Schechter napisał między innymi "Nauka w Judaizmie", "Midreshet Hagadol to Genesis" i "Różne aspekty Rabinicznej Teologii".

W 1913 r. w Chicago (USA) powstała żydowska organizacja B'nai B'rith, zajmująca się walką o prawa Żydów w Stanach Zjednoczonych.

W 1913 roku odbył się Jedenasty Kongres Syjonistyczny w Wiedniu, w Austrii. Postanowiono założyć Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie.

W grudniu 1913 roku w Galicji powstał młodzieżowy ruch syjonistyczny HaShomer haTza'ir (Młody Strażnik). Wzorował się on na działającym w Palestynie ruchu HaShomer i przygotowywał młodych Żydów do osiedlenia się w Ziemi Izraela. Podczas trzeciej aliyii do ruchu należało 600 członków.

W okresie od 1864 r. do 1914 r. liczba ludności żydowskiej w Warszawie (zabór rosyjski) wzrosła o 264 tys., dochodząc do liczby 337 tys. ludzi (38 % mieszkańców miasta). Warszawa była wówczas największym polskim miastem, dobrze rozwijającym się gospodarczo i kulturalnie.
    Tylko 33 % warszawskich Żydów przyznawało się do żydowskiej religii. W owym czasie w Cesarstwie Rosyjskim wysokie stanowiska w administracji i armii były zamknięte dla katolików. Dlatego wielu Żydów przechodziło na protestantyzm, a później, chcąc się stopić ze społeczeństwem polskim, przechodziło na katolicyzm. Warszawa była duchowym centrum ruchu na rzecz asymilacji Żydów, chociaż niewielu decydowało się na tą drogę. Przez cały czas jedna trzecia Żydów Warszawy było chasydami.

W okresie od 1890 r. do 1914 r. Rosję opuściło ponad milion Żydów. Impulsem do podjęcia decyzji o emigracji była rosnąca nędza. Pragnęli uciec z "okowów getta" i stworzyć sobie nową egzystencję. Kierowali się do różnych krajów całego świata. Przeważająca część udawała się do Stanów Zjednoczonych.
    W latach 1881-1914 do Stanów Zjednoczonych przyjechało ponad 2 miliony Żydów. Stopniowo punkt ciężkości żydowskiego życia całkowicie przesunął się z Europy do USA.
    W Stanach Zjednoczonych Żydzi często spotykali się z sympatią chrześcijańskich środowisk, zwłaszcza z kręgów protestanckich i nowo powstałych grup badaczy Pisma Świętego. Religijna różnorodność Ameryki i szczególne umiłowanie Żydów ze Starego Testamentu przez licznych chrześcijan, łagodziło antysemityzm i stwarzało przychylne warunki do żydowskiego osadnictwa.
    Pierwsze pokolenie żydowskich emigrantów w USA znalazło zatrudnienie głownie w przemyśle tekstylnym i drobnym handlu. Drugie pokolenie mogło już otworzyć własny interes lub zatrudniać się na stanowiskach umysłowych, a więc lepiej płatnych. Stopniowo także, coraz więcej Żydów zaczynało pracować jako adwokaci, sędziowie, lekarze i stomatolodzy. Wielu z Żydów w Ameryce ulegało całkowitej asymilacji, większość jednak pozostawała wierna "żydowskości". Coraz większe uznanie zdobywali sobie syjoniści, przy czym w USA nie była to tęsknota za powrotem do Palestyny, lecz bardziej niesienie pomocy dla Żydów wyjeżdżających z Europy Wschodniej do nowo tworzonych osiedli w Erec Israel. W tym sensie wręcz obowiązkiem amerykańskiego Żyda było bycie syjonistą.

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz Bibliografia.

--------------------------------------------------

    CIĄG DALSZY HISTORII: 1914-1919 - Deklaracja Balfoura