Pogórze Judei
(źródło: Richard Nowitz - Jerozolima)

Judea jest górzystym i pustynnym obszarem, który można nazwać pustynią Judzką. Teren jest bardzo zróżnicowany pod względem wysokości, i wacha się od 1 020 metrów ponad poziomem morza (Góra Hebron) na południu, do 400 metrów ponad poziomem morza na wschodzie regionu.
    Geografowie dzielą Judeę na kilka odrębnych regionów: wzgórza Hebronu, siodło Jerozolimy, wzgórza Bethel oraz pustynię Judzką, która schodzi stopniowo do Morza Martwego. Najważniejszymi miastami regionu są: Jerozolima, Beitar Illit, Betlejem, Efrat, Gush Etzion, Jerycho i Hebron.

Rys historyczny:

Najstarsze ślady obecności osad ludzkich w Judei pochodzą sprzed 11 000 lat. Natomiast z czasów historycznych, najlepiej udokumentowana jest obecność Izraelitów w Judei.
    W I wieku pn.e. nastąpiło ostateczne podbicie Judei, dokonane przez Rzymian. Po stłumieniu żydowskich powstań, zmienili oni nazwę kraju na Syria Palestina i od tego czasu przyjęła się nazwa Palestyna. W 640 roku Judeę podbili Arabowie, następnie w 1099 roku Krzyżowcy, i w 1291 roku ponownie Arabowie. W 1516 roku Judea weszła w skład Imperium Osmańskiego.

Jako wynik I wojny światowej, w 1918 roku Judea znalazła się w Brytyjskim Mandacia na Bliskim Wschodzie.
    W 1947 roku ONZ dokonała podziału terenu Judei na dwa państwa: arabskie i żydowskie, które miały zostać utworzone w Palestynie. Jednak w wyniku wojny żydowsko-arabskiej w 1948 roku Judea znalazła się pod okupacją jordańską. W 1950 roku Jordania dokonała aneksji Judei. Decyzja Jordanii została uznana jedynie przez Wielką Brytanię i Pakistan.
    W 1967 roku Judeę zajęły wojska izraelskie. Obecnie ten teren jest powszechnie nazywany jako Zachodni Brzeg Jordanu. Część tych terenów znajduje się pod palestyńską administracją, w ramach Autonomii Palestyńskiej. Jednak Żydzi nazywają tą krainę jej poprawną historyczną i geograficzną nazwą, czyli: Judeą.

Rys turystyczny:

Cechą charakterystyczną Judei jest znaczne pofałdowanie terenu. Tutejsze wzgórza są dużo większe od Szefeli, natomiast doliny są znacznie węższe. Wzgórza są pokryte roślinnością stepu śródziemnomorskiego z krzakami i pojedynczymi drzewami.
    W starożytności wzgórza Judei były pokryte bujnymi lasami i w opisach biblijnych znajdujemy informacje o tutejszym rolnictwie i hodowli owiec. W czasach współczesnych wciąż wypasane są tutaj owce. Jednak na przestrzeni wieków region w znacznym stopniu uległ rolniczej degradacji i są to w większości tereny pustynne.

To tutaj znajduje się Autonomia Palestyńska. Jest to tak zwany Zachodni Brzeg Jordanu (Cisjordania). Podróżując po tym terenie, napotkamy na liczne izraelskie bazy wojskowe, przejeżdżające kolumny zmechanizowane IDF, otoczone zasiekami osiedla żydowskie, częste blokady i kontrole drogowe oraz pełne biedy obozy uchodźców palestyńskich. Po kolorze tablic rejestracyjnyc jest łatwo odróżnić samochody izraelskie od arabskich. Samochody izraelskie mają żółte rejestracje, arabskie pojazdy z Zachodniego Brzegu Jordanu mają niebieskie rejestracje, natomiast pojazdy ze Strefy Gazy mają srebrne rejestracje.
    Ludność to ponad 1,2-miliona Arabów i około 250-tysięcy Żydów.

Na tereny Autonomii Palestyńskiej nigdy nie można wjeżdżać samochodem na izraelskich tablicach rejestracyjnych, nie wolno też mówić po hebrajsku lub wyrażać proizraelskie poglądy. Na każdym kroku lepiej podkreślać, że jest się turystą.

Głównym miastem południowej części Judei jest Hebron.
    Około 12 kilometrów na południe od Hebronu, na samym skraju Pogórza Judei, znajduje się miasto Jatir. To tutaj, w połowie lat sześćdziesiątych, Żydowski Fundusz Narodowy rozpoczął sadzenie Lasu Jatyrskiego. Współcześnie, ten największy las w Izraelu, liczy około 6 milionów drzew. Poprzez połączenie Lasu Jatyrskiego z lasami położonymi dalej na północy, planuje się stworzyć atrakcyjne otoczenie, aby znacząco zwiększyć ruch turystyczny. Już obecnie, jest to największa oaza zieleni dla mieszkańców pobliskiej Be'er-Shevy (odległość 40 kilometrów).

Udając się z Hebronu na północ, jedziemy drogą nr 60, która jest główną drogą całej Autonomii Palestyńskiej. Tuż za Hebronem znajduje się niewielka arabska wioska Halhul, w której znajdują się grobowce Natana i Gada.
    Dalej na północ dostrzeżemy boczną drogę prowadząca do kibucu Kefar-Ezvon. Zostało ono założone przez żydowskich osadników w 1943 roku. W czasie wojny 1948 roku, Arabowie zniszczyli i wymordowali wszystkich mieszkańców osiedla. Kibuc odrodził się dopiero w 1967 roku.

Na wschód znajduje słynny kompleks pałaców i twierdza Herodium, zbudowana w latach 24-15 p.n.e. przez Heroda Wielkiego. Podczas budowy zniwelowano szczyt wzgórza, otoczono je fosami i wałami, a wewnątrz wzniesiono okrągłą budowlę o niezwykle grubych murach, mieszczącą pałac. Jest ona odległa o 12 km od Jerozolimy, i dlatego jest dobrze z niej widoczna. Można tu zwiedzać dobrze zachowane fortyfikacje z czteroma wieżami. Są tu na bieżąco prowadzone prace wykopaliskowe.

Dalej na północ, można zwiedzić trzy wielkie zbiorniki wody, zwane Sadzawkami Salomona. Są one historycznie związane z Salomonem. Herod zaopatrywał stąd w wodę pobliskie Herodion, a Poncjusz Piłat zbudował akwedukt aż do Jerozolimy. Tutejsze akwedukty zaopatrywały Jerozolimę w wodę aż do początków państwa izraelskiego. Obok znajduje się turecki fort z 1540 roku.

Przedłużeniem Wzgórz Hebronu są Wzgórza Betel. Są one poprzecinane głębokimi, wyżłobionymi przez strumienie dolinami. Stromo opadają w kierunku wschodnim do doliny ryftowej. Ziemie tutejsze są słabe, płytkie, i dlatego jest tutaj mało osad rolniczych, najczęściej rozmieszczonych na obrzeżach gór. Dalej na północ, pośród przepysznego krajobrazu Wzgórz Judejskich znajduje się centrum judaizmu - miasto Jerozolima.

Jadąc na wschód z Betlejem, docieramy do obszaru pustyni Judzkiej. Należy tutaj zaznaczyć, że "pustynia" to nazwa myląca, jeśli wiąże się ją z wyobrażeniem takich pustyń jak Sahara, z kilometrami piasku ciągnącymi się aż po sam horyzont. Pustynia Judzka jest w znacznej części porośnięta trawami i w pewnych porach roku nadaje się do wypasu owiec. Niesamowita sceneria pustyni Judzkiej jest dziełem erozji skał, spowodowanej przez zimowe deszcze. Latem większość skał jest nagich, lecz zimą pokrywają się kwiatami.
    Na pustyni znajdują się liczne wyschnięte koryta rzek, po arabsku zwane "wadi", a po hebrajsku "nahal". Turystów, zwłaszcza zimą, często zaskakują w Izraelu gwałtowne deszcze. Wyschnięte koryta rzek wypełniają się wówczas spienionymi potokami, niosąc w doliny istną lawinę wód. Pustynna ziemia bywa twarda jak kamień, toteż niełatwo wchłania deszczowe wody. Szacuje się, że jedynie trzy procent pustynnych opadów wsiąka w ziemię - reszta albo spływa do morza, albo prędko wyparowuje.
    Pustynia Judzka na zachodzie wznosi się na wysokości od 800 do 1000 metrów nad poziomem morza, i na odcinku 20 km opada do 400 metrów poniżej poziomu morza. Ilość opadów zmniejsza się od średniej 700 mm na zachodzie do 150 mm na wybrzeżu Morza Martwego. Obniżenie terenu tworzy wielkie stopnie, z których każdy kończy się prawie poziomym płaskowyżem szerokości mniej więcej od 2 do 3 km. Na wybrzeżu Morza Martwego wznoszą się strome skały wysokości od 100 do 200 metrów, które miejscami sięgają prawie linii wody. Skały te są miejscami poprzecinane wąwozami, którymi woda deszczowa spływa do Morza Martwego. Koniec marca to najlepsza pora do podziwiania niezwykłego widoku wód deszczowych, spływających kaskadami po urwiskach na skraj Morza Martwego.

W obrębie kilkunastu kilometrów na południe i południowy-wschód od słynnych jaskiń Qumran znajdują się pozostałości izraelskich fortyfikacji pochodzących z okresu od VIII do VI wieku p.n.e. Prawdopodobnie był to ufortyfikowany pas osłaniający tereny Judy od wschodu.
    Kawałek dalej znajduje się jedna z najciekawszych budowli Izraela. Klasztor Mar Saba (św. Saby), wzniesiony w 482 roku na stromym brzegu rzeki Kidron. Wieża strażnicza tego klasztoru grekoprawosławnego wznosi się na końcu długiej drogi, biegnącej przez pustynne wzgórza. Na zachód od niej wyrasta strome zbocze wąwozu Cedron, z wydrążonymi w skale pieczarami pustelników. Przy wejściu do klasztoru trzeba pociągnąć za łańcuch dzwonka. Na wstęp zezwala się wyłącznie mężczyznom, a i to pod warunkiem, że są stosownie ubrani. Czasami zezwala się wejść kobietom do wybudowanej obok w 1612 roku wieży św. Symeona, zwanej Wieżą Kobiet. Znajduje się ona na przyległym wzgórzu, skąd również jest piękny widok.

Kawałek dalej znajduje się miejsce zwane Nebi Musa ("Prorok Mojżesz"). Według tradycji muzułmańskiej, Mojżesz (który zmarł według Biblii po wschodniej stronie Jordanu) odbył podziemną wędrówkę do grobu położonego w Ziemi Obiecanej. W tym właśnie miejscu, Muzułmanie wybudowali w 1269 roku meczet, przy którym obecnie znajduje się zajazd dla przybywających pielgrzymów. Wielu muzułmanów wierząc, że znajduje się tutaj grób Mojżesza, wyraża wolę, żeby ich ciało zostało po śmierci pochowane właśnie w tym miejscu.

Dalej na wschód, w pobliżu Jerycha znajduje się Wadi Qilt. Wadi oznacza kamienne koryto rzeki, suche w ciągu całego roku, z wyjątkiem sezonu intensywnych opadów. Wadi Quilt jest wielkim zlewiskiem dla deszczów padających w całym wschodnim rejonie gór. Wadi łączy się z Doliną Jordanu za pośrednictwem niezwykłego wąwozu. Rzeka wyżłobiła tu wapienną skałę bardzo głęboko, tworząc stromy kanion o białych ścianach. Napotkamy tutaj przylepiony do skał grecki klasztor św. Jerzego Kosiby (założony u schyłku V wieku). Wygląda on, jakby był wykuty w ścianie wąwozu. W środku klasztoru znajduje się maleńki kościółek z licznymi ikonami i relikwiami świętych. Nadal żyją tu w maleńkich domkach i jaskiniach mnisi. Ten klasztor jest jednym z trzech klasztorów, które przetrwały spośród wielu monasterów rozwijających się tutaj w epoce bizantyjskiej.

--------------------------------------------------

Opracowano na podstawie "Explorer Izrael", "Pascal Izrael", "Winnica", "Świat Biblii", biuletynów Ambasady Izraela w Polsce, witryn internetowych rządu Izraela i innych opracowań dotyczących Państwa Izrael.

--------------------------------------------------