---------- Piąta Aliyah ----------

W latach 1929-1939 do Palestyny napłynęła wielka fala żydowskich imigrantów ze Wschodniej Europy. Była to Piąta Aliyah. W tym okresie do Palestyny przybyło ogółem 250 tys. Żydów, z których największa część 174 tys. przybyła w latach nielegalnej imigracji 1933-1939. Wielu z nowych imigrantów było wykształconymi ludźmi nauki, doktorami, prawnikami i profesorami uciekającymi przed rodzącym się w Niemczech nazizmem.

------------ 1929 ------------

W dniach 27 lipca-10 sierpnia 1929 roku odbył się Szesnasty Kongres Syjonistyczny w Zurychu, w Szwajcarii. Dyskusje skoncentrowały się nad rozwinięciem działalności Agencji Żydowskiej (Jewish Agency).

16 sierpnia 1929 roku ortodoksyjna młodzież żydowska, za zgodą brytyjskich władz mandatowych, urządziła pochód ku Murowi Zachodniemu w Jerozolimie.
    Wielki Mufti Jerozolimy, Amin el-Hussein postanowił wykorzystać to wydarzenie i rozpuścił pogłoski, że Żydzi zamierzają przejąć kontrolę nad Wzgórzem Świątynnym w Jerozolimie. Podburzeni w ten sposób Arabowie zniszczyli 23 sierpnia otoczenie Muru Zachodniego (Ściana Płaczu). W następnych dniach zamieszki wybuchły w innych miastach Palestyny. Podczas masakry w Hebronie zginęło 66 Żydów, w tym kobiety i dzieci. W większości miejsc żydowscy obrońcy zdołali powstrzymać arabskich napastników. Jednak w czasie trwania zamieszek (23-29 sierpnia) zginęło 133 Żydów, a 399 zostało rannych. Zginęło także 87 Arabów, a 91 zostało rannych. Zamieszki skończyły się dzięki interwencji brytyjskich oddziałów wojskowych, które stłumiły siłą rozruchy.

24 października 1929 roku Brytyjczycy wysłali do Palestyny specjalną komisję dochodzeniową, która miała zbadać przyczyny wybuchu krwawych zamieszek arabsko-żydowskich. Na czele komisji stał Sir Walter Russell Shaw (1887-1981).

------------ 1930 ------------

31 marca 1930 roku Sir Walter Shaw przedstawił raport swojej komisji dochodzeniowej w Palestynie. Komisja obwiniła Arabów o wszczęcie krwawych rozruchów, jednak jako ich przyczynę wskazano syjonistyczną imigrację i masowy wykup ziemi przez żydowskie organizacje. W zakończeniu raportu zalecano wprowadzenie ostrych restrykcji policyjnych, ze szczególnym ograniczeniem żydowskiej imigracji do Palestyny.
    Tego samego dnia brytyjski rząd wysłał do Palestyny nową komisję dochodzeniową, na której czele stał Sir John Hope Simpson (1868-1961). Zadaniem tej komisji było zbadanie wszystkich aspektów konfliktu arabsko-żydowskiego.
    22 sierpnia Sir John Simpson przedstawił raport swojej komisji dochodzeniowej w Palestynie. Zaproponował on wstrzymanie żydowskiej imigracji i nie tworzenie nowych osad żydowskich w Palestynie.

We wrześniu żydowscy pionierzy rozpoczęli uprawę roli w Wadi Hawarith, później Emek Hefer (Dolina Hefer).

---------- Druga "Biała Księga" ----------

20 października 1930 roku brytyjski rząd opublikował drugą "Białą Księgę", podpisaną przez ministra kolonii Barona Sidney James Webb Passfield'a (1859-1947). Dokument odrzucał Deklarację Balfoura z 1917 roku i wprowadzał ograniczenia w napływie żydowskich imigrantów do Palestyny. W szczególności silne ograniczenia nakładano na zakup nowej ziemi przez Żydów w Palestynie.

------------ 1931 ------------

5 stycznia 1931 roku odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego w Palestynie. Socjalistyczna partia Mapai osiągnęła 40% głosów, a rewizjoniści 20%.

13 lutego 1931 roku brytyjski rząd podjął próbę złagodzenia wpływu "Białej Księgi", przeciwko której gwałtownie protestowały środowiska syjonistyczne. Brytyjski premier James Ramsay MacDonald (1866-1937) wysłał list do Organizacji Syjonistycznej, w którym uznał on aktualność obietnic złożonych w Deklaracji Balfoura.

W latach 1931-1937 urząd Wysokiego Komisarza nad Palestyną sprawował Sir Arthur Grenfell Wauchope (1874-1947).Tolerował on znaczny wzrost nielegalnej żydowskiej imigracji napływającej do Palestyny.

W kwietniu 1931 roku część radykalnych członków żydowskiej organizacji militarnej Haganah odłączyła się w Jerozolimie od organizacji i utworzyła własną grupę zbrojną Hagana Bet, później nazwaną Irgun Tzva'i Le'umi (Narodowa Organizacja Zbrojna - Etzel).

W dniach 30 czerwca-17 lipca 1931 roku odbył się Siedemnasty Kongres Syjonistyczny w Bazylei, w Szwajcarii. Podczas obrad doszło do poważnego starcia pomiędzy przywództwem Organizacji Syjonistycznej a Rewizjonistami, którzy zaatakowali Chaima Weizmanna za jego probrytyjską politykę.

18 listopada 1931 roku brytyjskie władze mandatowe przeprowadziły spis ludności w Palestynie. Ustalono, że w Palestynie żyło 1.036.000 ludzi, w tym 175 tys. Żydów (17% ogółu mieszkańców).

------------ 1932 ------------

28 marca 1932 roku w Tel Awiwie rozpoczęła się pierwsza międzynarodowa żydowska olimpiada sportowa Maccabi, na którą przybyli żydowscy sportowcy z 21 państw.

---------- Młodzieżowa Aliyah ----------

W 1932 roku żydowski pracownik naukowy w Berlinie (Niemcy), Rech Freier (1892-1984) zaproponował wysłanie żydowskiej młodzieży z Niemiec do Ziemi Izraela. W ten sposób narodził się ruch młodzieżowej Aliyah (1932-1939), w której z Niemiec wyjechało 22 tys. żydowskich dzieci.

W 1932 roku w Palestynie założono 15 nowych żydowskich osad.

---------- Aliyah Bet ----------

------------ 1933 ------------

W latach 1933-1939 nasiliła się żydowska emigracja z Niemiec do Palestyny. Została ona nazwana Aliyah Bet. W tym okresie do Palestyny nielegalnie przybyło 174 tys. żydowskich imigrantów.
    W samym tylko 1933 roku do Palestyny przyjechało 37 tys. żydowskich imigrantów. Do końca roku założono 21 nowych osad. Nowością było założenie ruchu moszawowego (moshavei haovdim), który jednoczył wszystkie moszawy w jednym ruchu.

Wiosną 1933 roku przedstawiciele Organizacji Syjonistycznej przeprowadzili tajne rozmowy z niemieckimi nazistami na temat umożliwienia emigracji niemieckich Żydów do Palestyny. Zawarto porozumienie (Ha'avara), na mocy którego Naziści zgodzili się na wyjazd Żydów wraz z większością swojego majątku do Palestyny. Organizacja Syjonistyczna musiała jednak poprzez Agencję Żydowską zdeponować pieniądze na specjalnym koncie. Za te pieniądze były kupowane niemieckie towary, które przewożono do Palestyny i innych krajów. Dochód ze sprzedaży tych towarów przekazywano następnie na rzecz żydowskiego osadnictwa w Palestynie. Natomiast Naziści mogli w ten sposób pozbyć się Żydów oraz przełamywali próbę bojkotu nazistowskiego eksportu.
    Ocenia się, że do 1939 roku na ten cel przekazano ogółem 40.419.000 USD. W zamian Naziści wypuścili z Niemiec 60 tys. Żydów. Negocjacje w imieniu Organizacji Syjonistycznej prowadził dyrektor Wydziału Politycznego, Dr Chaim Arlosoroff (1899-1933).

16 czerwca 1933 roku dwóch rewizjonistów zastrzeliło Dr Chaima Arlosoroffa na plaży w Tel Awiwie.

W dniach 21 sierpnia-4 września 1933 roku odbył się Osiemnasty Kongres Syjonistyczny w Pradze, w Czechosłowacji. Był to pierwszy Kongres, na którym przewagę zdobyli członkowie socjalistycznego kierunku w ruchu syjonistycznym.

------------ 1934 ------------

W 1934 roku do Palestyny przybyło 45 tys. żydowskich imigrantów. Tel Awiw osiągnął wielkość 100 tys. mieszkańców i był największym miastem w Palestynie.
    9 kwietnia powstał żydowski związek zawodowy Histadrut haOvdim haLeumit (Narodowa Federacja Pracy), powiązany z Rewizjonistami.
    31 lipca do Palestyny przypłynął pierwszy statek z nielegalnymi imigrantami. Był to statek "Velos", a operację zorganizowała Haganah.
    25 sierpnia Rewizjoniści zorganizowali drugi transport nielegalnych imigrantów, którzy przypłynęli do Palestyny na pokładzie statku "Union".

26 października 1934 roku David Ben-Gurion (1886-1973) spotkał się w Londynie (Wielka Brytania) z Ze'ev Jabotinsky'm (1880-1940), aby zakończyć wszystkie spory pomiędzy socjalistami a rewizjonistami w ruchu syjonistycznym. Obaj przywódcy zawarli miedzy sobą porozumienie.

------------ 1935 ------------

Do końca 1935 roku do Palestyny przyjechało 65 tys. żydowskich imigrantów, w większości z Niemiec. Przeważnie byli to ludzie z klasy średniej, w tym wielu nauczycieli, muzyków itp. Zostali oni zmuszeni do opuszczenia Niemiec przez rodzący się nazizm. Pod koniec roku w Palestynie żyło już 400 tys. Żydów, stanowiąc 30% ogółu mieszkańców.
    11 stycznia został założony religijny kibuc haDati.

W dniach 10 sierpnia-3 września 1935 roku odbył się Dziewiętnasty Kongres Syjonistyczny w Lucernie, w Szwajcarii. Najważniejszym omawianym tematem była kwestia ratowania niemieckich Żydów i ich emigracja do Palestyny.

12 września 1935 roku Ze'ev Jabotinsky (1880-1940) założył w Wiedniu (Austria) Nową Syjonistyczną Organizację. Opowiadał się on za radykalną walką o utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie.

------------ 1936 ------------

30 marca 1936 roku brytyjskie władze mandatowe w Palestynie uruchomiły rozgłośnię radiową "Głos Jerozolimy" ("The Voice of Jerusalem"). Nadawała w języku arabskim, hebrajskim i angielskim.

19 kwietnia 1936 roku wybuchły arabskie zamieszki w Jaffie, w których zginęło 9 Żydów.
    20 kwietnia arabskie zamieszki rozszerzyły się na całą Palestynę. Na czele rewolty stanął wielki mufti Jerozolimy, Haj Muhammed Amin al-Husseini (1895-1974). Najwyższa Rada Arabska postawiła żądanie wstrzymania żydowskiej imigracji i ogłosiła strajk generalny w Palestynie. Wojsko brytyjskie podjęło nieudolne działania tłumienia zamieszek.
    19 maja brytyjskie władze wydały zezwolenie na otworzenie portu morskiego w Tel Awiwie. Przyczyną był trwający strajk w arabskim porcie w Jaffie.
    Nasilające się arabskie napaści na żydowskie osady i kibuce nakłoniły wielu Żydów do wstępowania do oddziałów Noterim (Gwardzista - Żydowska Policja). Działała ona za przyzwoleniem brytyjskich władz mandatowych, a w rzeczywistości była częścią sił Haganah.
    W czerwcu akty arabskiego terroru przybrały tak dużą skalę, że Haganah podjęła decyzję o ewakuacji Żydów ze Starego Miasta w Jerozolimie. Aby zapewnić ochronę małym osadom rolniczym i kibucom przyjęto taktykę "działalności poza ogrodzeniem". Miała ona polegać na budowaniu obronnych palisad wokół osiedli, które byłyby strzeżone przez uzbrojonych członków Hagany. W przypadku napaści miały interweniować mobilne jednostki. Pierwszą taką jednostkę (HaNodedet) utworzono w rejonie wzgórz Jerozolimy.
    We wrześniu do Palestyny wkroczyła brytyjska dywizja z Egiptu, która siłą zdławiła arabskie powstanie. W walkach zginęło około 120 Arabów. Wielu przywódców powstania aresztowano, inni musieli uciekać z kraju. Muhammed al-Husseini zbiegł do Libanu.
    12 października Najwyższa Rada Arabska ogłosiła zakończenie powszechnego strajku w Palestynie.

11 listopada 1936 roku brytyjski rząd skierował do Palestyny specjalną komisję dochodzeniową, na której czele stał Lord William Robert Wellesley Peel (1867-1937). Miała ona za zadanie wyjaśnić tło i przyczyny wybuchu krwawych zamieszek w Palestynie.

10 grudnia założono kibuc Tel Amal. Został on zbudowany według nowych zasad obronności Haganah. Kibuc był otoczony obronną palisadą, a nad osadą górowała wieża obserwacyjna. Całość budowy realizowano w ciągu jednego dnia, dzięki czemu nowy kibuc natychmiast był gotowy do obrony.

------------ 1937 ------------

26 kwietnia 1937 roku połowa członków Haganah Bet (Irgun) pod dowództwem Abrahama Tehomi powróciła do Hagany. Pozostała część przyjęła nazwę Irgun Tzva'i Le'umi (Etzel). Jej dowódcą został David Raziel (1910-1941).

7 lipca 1937 roku brytyjska komisja dochodzeniowa Lorda Williama Roberta Wellesley'a Peel'a (1867-1937) opublikowała swój raport. Komisja zaproponowała podzielenie Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Mniejsze państwo żydowskie miałoby się znajdować na północy Palestyny i obejmować: Galileę, Dolinę Jezreel i część równiny przybrzeżnej. Pozostałą większą część Palestyny mieliby otrzymać Arabowie: Samaria, Judea oraz pustynia Negew. Brytyjczycy planowali pozostawić w swoich rękach wąski pas ziemi, tworzącej korytarz z Jaffy do Jerozolimy. Plan przewidywał przesiedlenie 225 tys. Arabów i 1.250 Żydów.

W dniach 3-16 sierpnia 1937 roku odbył się Dwudziesty Kongres Syjonistyczny w Zurychu, w Szwajcarii. Kongres zdecydował się odrzucić konkretne granice państwa żydowskiego proponowane przez Komisję Paal'a. Upoważniono Egzekutywę Organizacji Syjonistycznej do rozpoczęcia negocjacji z rządem brytyjskim na temat utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.

Jesienią 1937 roku ponownie nastała fala licznych morderstw Żydów w Palestynie. Liczba napaści na żydowskie osady była szczególnie wysoka w rejonie Nablusu, Nazaretu i Tyberiady. Arabscy zabójcy zamordowali brytyjskiego administratora regionu Galilei, Louisa Andrews'a. W odpowiedzi Brytyjczycy nasilili militarne działania przeciwko Arabom.
    W efekcie krwawych rozruchów i oddzielenia gospodarki żydowskiej od arabskiej nastąpiło załamanie gospodarki w Palestynie. Pomimo to do końca 1937 roku powstało 16 nowych żydowskich osad, wszystkie budowane w nowy sposób - z obronną palisadą i wieżą.
    27 grudnia dowództwo Haganah podjęło decyzję utworzenia pierwszego oddziału bojowego, który nie będzie przywiązany do obrony danego osiedla, lecz pole jego działania będzie obejmować całe terytorium kraju.

------------ 1938 ------------

4 stycznia 1938 roku brytyjski rząd wysłał do Palestyny specjalną komisję dochodzeniową pod przywództwem Sir Johna Woodhead'a, której zadaniem było zbadanie najlepszych metod wprowadzenia w życie zaleceń Komisji Peel'a.
    W latach 1938-1944 urząd Wysokiego Komisarza nad Palestyną sprawował Sir Harold Alfred MacMichael (1882-1969).

21 marca założono obronną osadę żydowską Hanita, w Górnej Galilei na granicy z Libanem.
    W okresie od maja do lipca wybudowano barierę bezpieczeństwa od Jeziora Kinneret do osady Rosh haNikra, w celu powstrzymania arabskich napadów. Barierę budowało tysiąc robotników, ochranianych przez 300 policjantów Noterim (Gwardzista).
    W czerwcu brytyjskie władze mandatowe upoważniły generała Orde Charlesa Wingate (1903-1944) do zorganizowania żydowskich Specjalnych Oddziałów Nocnych (Special Night Squads - SNS) do walki z arabskim terrorem na północy Palestyny. Ich członkowie należeli do Haganah.
    27 lipca utworzono Redemption Fund (Kofer haYishuv), fundację zbierającą pieniądze na obronę społeczności żydowskiej w Palestynie.

9 listopada 1938 roku brytyjska Komisja Woodhead'a przedstawiła swój raport popierający wcześniejsze wnioski Komisji Peel'a. Jedyną różnicą była propozycja mniejszej wielkości państwa żydowskiego, który miałby zajmować jedynie 5% powierzchni Palestyny (wąski obszar wybrzeża).

Do końca 1938 roku do Palestyny przybyło ponad 100 tys. nielegalnych żydowskich imigrantów. Przez cały rok dochodziło do aktów arabskiego terroru, w których zginęło 250 Żydów.

------------ 1939 ------------

W dniach 7 luty-17 marca 1939 roku odbyły się w Londynie brytyjsko-żydowskie rozmowy przy okrągłym stole, w sprawie rozwiązania problemów w Palestynie. Strona arabska odmówiła uczestniczenia w rozmowach razem z Żydami. Rozmowy zakończyły się niepowodzeniem.

29 kwietnia 1939 roku Haganah utworzyła oddział HaMosad leAliyah Bet, którego zadaniem było wspieranie nielegalnej imigracji żydowskiej do Palestyny.

---------- Trzecia "Biała Księga" ----------

17 maja 1939 roku brytyjski rząd opublikował trzecią "Białą Księgę", którą podpisał sekretarz kolonii Malcolm John MacDonald (1901-1981). Liczbę nowych żydowskich imigrantów przybywających do Palestyny ograniczono do 75 tys. w przeciągu pierwszych 5 lat. Później limit imigracji powinien być uzgadniany wspólnie ze stroną arabską.

18 maja 1939 roku przez Palestynę przeszły liczne żydowskie demonstracje sprzeciwu wobec ogłoszonej przez rząd brytyjski "Białej Księgi". Protestowało ogółem 100 tys. Żydów.
    23 maja odbyła się bezprecedensowa akcja osiedleńcza w Palestynie. Jednego dnia założono 7 nowych osad. Równocześnie Haganah i Etzel oświadczyły, że rozpoczynają kampanię antybrytyjskich operacji wojskowych. Do końca roku Etzel przeprowadził serię sabotażu na liniach kolejowych oraz zamachy bombowe na budynki użyteczności publicznej w Jerozolimie i Tel Awiwie.

W dniach 16-25 sierpnia 1939 roku odbył się Dwudziesty Pierwszy Kongres Syjonistyczny w Genewie, w Szwajcarii. Manifestacyjnie odrzucono na nim postanowienia brytyjskiej "Białej Księgi".

--------------------------------------------------

    CIĄG DALSZY HISTORII: 1939-1945 - Syjonizm - II wojna światowa